Ontwikkelingspsychologie Samenvatting
HOOFDSTUK 1 – Developmental Psychology: Themes and Contexts
Thema’s van ontwikkeling
Nature vs. nurture
Het nature versus nurture debat is een discussie waarin besproken wordt of psychologische
ontwikkeling door genetica of door omgevingsinvloeden verloopt.
In dit debat zijn er twee posities:
1. Nativism, dit is het idee dat ontwikkeling voornamelijk bepaald wordt door erfelijke
factoren.
2. Empiricism, dit is het idee dat ontwikkeling voornamelijk bepaald wordt door
omgevingsfactoren.
De moderne ontwikkelingspsychologie stelt dat genetica en de omgeving samenwerken om
veranderingen in ontwikkeling aan te brengen, dit wordt ook wel nature-nurture of gene-
environment interacties genoemd.
Het beschrijven van veranderingen binnen de ontwikkeling
Veranderingen binnen de ontwikkeling kunnen op verschillende manieren weergegeven
worden:
- Continuous development waarbij ontwikkeling als een doorlopend proces wordt gezien
waarbij elke nieuwe gebeurtenis op eerdere ervaringen bouwt.
- Discontinuous development waarbij veranderingen opeens ontstaan waardoor er
verschillende periode van ontwikkeling ontstaan.
- Overlapping waves model (door Siegler) waarbij veranderingen ontstaan omdat het
kind een nieuwe strategie vindt, de oude strategie wordt steeds minder gebruik en de
nieuwe strategie juist meer.
Kritieke en sensitieve perioden
Het bestaan van kritieke en sensitieve perioden impliceert dat mensen bepaalde dingen
kunnen doen om de omgeving te optimaliseren voor het ontwikkelende kind.
- Een kritieke periode is een periode waarbinnen een gebeurtenis noodzakelijk is voor
een typische ontwikkeling.
- Een sensitieve periode is een periode waarbinnen een gebeurtenis belangrijk is voor
een typische ontwikkeling. Zonder de gebeurtenis kan er nog wel een typische
ontwikkeling plaatsvinden.
Domein-algemene en domein-specifieke ontwikkelingen
Ontwikkelingspsychologen houden zich bezig met de vraag in hoeverre de ontwikkeling van
een nieuwe vaardigheid invloed heeft op andere domeinen.
- Domein-algemene ontwikkeling houdt in dat ontwikkelingen invloed kunnen hebben op
verschillende vaardigheden.
- Domein-specifieke ontwikkeling doelt erop dat de ontwikkeling van verschillende
vaardigheden onafhankelijk van elkaar gebeurt en weinig invloed heeft op de
vaardigheden in andere domeinen.
De meest invloedrijke perspectieven op de ontwikkeling van kinderen
Het biologisch perspectief stelt dat men zich zonder lichaam, hersenen en zenuwstelsel niet
kan ontwikkelen; wanneer kinderen zich ontwikkelen, vinden er veranderingen op biologisch
niveau plaats.
1
,Het ecologisch perspectief benadrukt dat men moet kijken naar de relatie tussen organismen
en hun omgeving en de relatie tussen de verschillende omgevingssystemen.
Urie Bronfenbrenner ontwikkelde het ecologisch model waarin hij de vier
omgevingssystemen beschrijft:
1. Het microsysteem is de omgeving waarin het kind leeft en contact heeft met de
mensen en instituten die het meest dichtbij staan.
2. Het mesosysteem omvat de onderlinge relaties van de componenten binnen het
microsysteem.
3. Het exosysteem is samengesteld uit omgevingen die van invloed zijn op de
ontwikkeling van een kind, maar waarbij het kind grotendeels indirect contact
heeft.
4. Het macrosysteem representeert de ideologische en institutionele patronen van
een bepaalde cultuur of subcultuur.
De vier systemen veranderen constant, dit noemde Bronfenbrenner het
chronosysteem.
Het lifespan perspectief gaat ervan uit dat ontwikkeling een proces is dat over het gehele
leven doorloopt Daarom worden historische factoren, die invloed zouden kunnen hebben op
de ontwikkeling, meegenomen. Het effect van historische factoren op de ontwikkeling wordt
het age cohort effect genoemd.
HOOFDSTUK 2 – Theories in Developmental Psychology
John Locke stelde dat baby’s geboren worden als een tabula rasa (zie H6), hiermee bedoelde
hij dat ze niks over de wereld weten omdat ze er nog niet mee in aanraking zijn geweest.
Rationalisten stelde het tegenovergestelde, namelijk dat de geest van een kind de
omgeving een orde oplegt zodat het kind de wereld kan begrijpen.
Verschillende theorieën in de ontwikkelingspsychologie
Het behaviorisme benadrukt de rol van leren in menselijk gedrag. Volgens deze theorie
worden veranderingen in gedrag gedreven door ervaring.
Behavioristen stellen dat er twee manieren van leren zijn:
1. Klassieke conditionering is een manier van leren waarbij twee stimuli herhaaldelijk
samen voorkomen totdat het individu op de onbekende stimulus hetzelfde reageert als
op de bekende stimulus.
2. Operante conditionering is een manier van leren waarbij er gefocust wordt op de
gevolgen van gedrag. Een beloning zorgt voor meer van dit gedrag en straf voor
minder van dit gedrag.
De maturationele aanpak van Gesell en McGraw stelt dat de manier waarop de vaardigheden
van kinderen zich ontwikkelen voor een groot deel afhangt van de genen; vaardigheden
ontwikkelen zich in een bepaalde volgorde, zoals een biologische agenda.
- Bewijs voor deze theorie is gevonden in een tweelingstudie van McGraw; één van de
tweeling kreeg extra stimulering en de ander niet, uit de studie bleek dat de
vaardigheden op hetzelfde tempo ontwikkelden.
- De theorie is het tegenovergestelde van het behaviorisme omdat deze theorie zegt dat
je niet moet ingrijpen in de ontwikkeling van vaardigheden (en het behaviorisme wel).
Volgens de ethologische theorie van Konrad Lorenz zijn gedrag en mentale processen in
relatie met de biologie en de omgeving van een kind, hierdoor moet je de omgeving van een
kind tijdens een fase in de ontwikkeling meenemen.
2
,Sigmund Freud bedacht de psychodynamische aanpak, deze benadering gaat ervan uit dat
onbewuste psychische processen (uit het verleden) onze gedachten, gevoelens en ons gedrag
samenstellen.
- De psychodynamische theorie stelt dat ontwikkeling plaatsvindt in fases en vastgelegd
is door biologische drives.
De psychosociale theorie van Erik Erikson stelt dat kinderen ontwikkelen door een serie fases
waarin zij taken voltooien, bij het voltooien van die taken hebben zij interacties met hun
sociale omgeving.
Leeftijdsperiod Freudian Eriksonian
e
0-1 Orale fase, de focus ligt op eten Infancy. De taak is om vertrouwen in jezelf
en dingen in de mond doen. en andere te ontwikkelen. Als dit fout gaat
kan je problemen krijgen met vertrouwen of
zelfvertrouwen.
1-3 Anale fase, de nadruk ligt op Early childhood. De taak is om zelfcontrole
zindelijkheidstraining waardoor en autonomie te vormen. Als dit fout gaat
kinderen voor het eerst ervaring twijfel je dat je dingen niet kunt.
hebben met discipline en
autoriteit.
3-6 Fallische fase, hierin is er een Play age. De taak is om initiatief te tonen.
vergroting van seksuele opwinding Als dit niet goed gaat zijn er
en nieuwsgierigheid te zien. schuldgevoelens over agressie en ‘durven’.
6-12 Latente fase, hierin worden School age. De taak is om bedrijvigheid te
seksuele aandrijvingen onderdrukt ontwikkelen. Als dit niet goed gaat kan je
en de nadruk ligt op onderwijs en minderwaardigheid ervaren omdat je denkt
het begin van vrienden maken. dat je bepaalde taken niet kunt uitvoeren.
12-20 Adolescence. De taak is om identiteit te
ontwikkelen. Als dit niet goed gaat kun je
twijfels hebben over wie jij bent.
20-30 Genitale fase, de nadruk ligt op Young adulthood. De taak is om intimiteit te
voortplanten en krijgen met anderen. Als dit niet goed gaat
verantwoordelijkheid nemen. kan er isolatie ontstaan.
30-65 Adulthood. De taak is om generativiteit door
te geven. Als dit niet goed gaat kan je geen
kinderen creëren en kan er stagnatie
ontstaan.
65+ Mature age. De taak is om integriteit te
bereiken. Als dit niet goed gaat kan je
twijfels en verlangens ontstaan, dit leidt tot
wanhoop.
De theorieën van de cognitieve ontwikkeling
Volgens de sociale leertheorie van Bandura leren kinderen, naast conditionering, door
observeren en imiteren van anderen. Daar zijn vier processen voor nodig:
1. Het kind moet aandacht besteden aan het gedrag van de ander.
2. Het kind moet het geobserveerde gedrag vast kunnen houden in het geheugen.
3. Het kind moet in staat zijn om het gedrag na te doen.
4. Het kind moet gemotiveerd zijn om het gedrag na te doen.
Jean Piaget was de meest invloedrijke ontwikkelingspsycholoog van de twintigste eeuw. Hij
ontwikkelde de constructionistische theorie (zie H9) waar hij stelde dat kinderen een actieve
rol spelen in het verkrijgen van informatie.
- Piaget suggereerde dat de manier waarop kinderen denken kwalitatief verandert met
het opgroeien en dat het verschilt van de manier waarop volwassenen denken.
De socioculturele theorie van Lev Vygotsky (zie H9) legt de nadruk op de invloed van de
sociale omgeving.
3
, Nativistische theorieën (zie H1) stellen dat de cognitieve ontwikkeling van kinderen beïnvloed
wordt door de genen.
- Een groep binnen deze theorieën beargumenteerd dat mensen niet alleen bepaalde
mentale structuren erven, maar dat mensen ook aangeboren kennis hebben van
specifieke aspecten van onze wereld
- Spelke en Chromsky zijn de grondleggers van moderne nativistische theorieën.
- Jerry Fodor suggereerde dat cognitieve functies zijn onderverdeeld in modules, elk
met een specifiek mechanisme om informatie te verwerken. De modules doen dat
automatisch en zonder invloed van andere modules.
De evolutionaire psychologie is een benadering binnen de ontwikkelingspsychologie die stelt
dat belangrijke componenten van het psychologisch functioneren evolutionaire veranderingen
weerspiegelen en van cruciaal belang zijn voor het voortbestaan van de soort.
De verwerking van informatie
Neo-Piagetiaanse theorieën over de cognitieve ontwikkeling van kinderen herinterpreteren
Piaget’s concepten vanuit een informatieverwerkingsperspectief. Case is de belangrijkste
voorstander van dit idee. Hij stelt dat kinderen in iedere discrete ontwikkelingsfase een steeds
complexere executieve controle structuur verwerven, dit is een blauwdruk of plan van aanpak
voor het oplossen van een probleem.
Connectionist modellen veronderstellen dat je een netwerk van woordbetekenissen hebt,
waarvan iedere stip (node) met allerlei lijntjes (pathways) is verbonden met andere nodes
(dergelijke netwerken zijn vergelijkbaar met de neuronale netwerken in de hersenen).
Als je veel nodes hebt, kun je op een bijna oneindige manier pathways maken.
- De pathways kunnen gaandeweg veranderen afhankelijk van de input.
- Aanvankelijk zijn er weinig pathways of de pathways zijn onhandig, maar naarmate
iemand verder leert, worden er pathways gevormd die leiden tot de juiste output/het
juiste gedrag.
Ontwikkeling wordt gezien als het versterken van de pathways.
De relatie tussen ontwikkeling en hersengroei kan op twee manieren bekeken worden:
1. Volgens de maturatie benadering groeien onze cognitieve vermogens naarmate de
relevante hersenstructuren groeien. Deze ontwikkeling is relatief onafhankelijk van de
omgeving en grotendeels bepaald door erfelijkheid.
2. Volgens de interactieve specialisatie benadering van Johnson zijn hersendelen
aanvankelijk nog niet gespecialiseerd in bepaalde taken. Door interactie met de
omgeving raken gebieden steeds verder gespecialiseerd.
HOOFDSTUK 5 – The Biology of Development
Het proces van genetische transmissie
Genetische transmissie is een proces waarin genetisch materiaal van de beide ouders wordt
gecombineerd tot een nieuw organisme, dit gebeurt door het samenkomen van gameten
(reproductieve cellen zoals de ei- en spermacellen).
Chromosomen liggen in de celkernen en dragen de genetische codes die wij erven.
- Een menselijke cel bevat 46 chromosomen of 23 chromosoomparen, een uitzondering
hierop zijn geslachtscellen/gameten.
Cellen kunnen zich delen, dit proces heet mitose:
- Stap 1: De 46 chromosomen binnen de cel vermenigvuldigen zich.
- Stap 2: De cel splitst zich in tweeën waarbij elke cel 46 chromosomen krijgt.
De twee gevormde cellen zijn identiek aan de eerste originele cel.
4
