Hoorcollege week 1:
Hoe verhoudt de islam zich tot moderniteit? Hoe verhoudt de islam zich tot democratie,
‘moderne’ waarden, vrouwenrechten, vrijheid, geweld? Beeld binnen het publieke debat is dat
er een moeizame relatie is tussen de islam en moderniteit. Ons beeld van de islam is vaak
traditioneel.
Boeken: twee monografieën, geschreven door één auteur. Beide auteurs nemen stelling in
debatten over de rol van islam in de wereld tegenwoordig. Zijn niet echt handboeken. Soms
wat ingewikkeld. Aan de hand van de vragen door de hoofdstukken. Soort hulpmiddelen. Zijn
tentamenstof.
Hamid Belangrijke autoriteit als het gaat om de relatie islam en politiek in Midden-Oosten.
Roy Expert op gebied van islam in hedendaagse wereld. Een van de grootste levende
islamologen. Veel inzicht in rol islam in de wereld.
Inleidend hoorcollege:
Hoofdstelling Shadi Hamid: Hij beweert dat de Islam exceptioneel is. De islam is anders dan
christendom en jodendom. De islam zit als religie anders in elkaar. Heeft te maken met de
geschiedenis van de islam en de ontwikkeling. Door dat verschil zal de moslimwereld niet
hetzelfde traject volgen als het westen van een christelijke maatschappij naar een
moderniserende liberale maatschappij. Dit zal er in de islamitische wereld anders uitzien. Een
van de redenen is dat komt door het andere karakter van de islam. We onderschatten vaak de
invloed van religie op de maatschappij volgens hem. Dit roept wel meteen vragen op...
De moslimwereld is een enorm gebied met verschillende context. Worden beïnvloed door
sociale en culturele context. Verschillende vormen van islam. Zo divers dat we ons moeten
afvragen wat de islam nou eigenlijk is. Hoe kunnen we nog zinvol praten over de Islam?
Hiernaast zijn er ook nog vele verschillende soorten moslims. Sommige wetenschappers
stellen dat er meerdere islams zijn die zich hebben ontwikkeld, de islam zegt eigenlijk niks.
Andere zeggen dat de islam nog bepaalde elementen heeft die voor alle moslims belangrijk
zijn. Bijv. één God, Mohammed is voor elke moslim belangrijk, vijf zuilen, rituelen,
geschriften etc. Hoe definiëren we islam precies? Kunnen wij als outsiders, wetenschappers
de islam wel definiëren? Wie bepaald wie moslims zijn? Ook moslims onderling verschillen
erg van mening.
,Wat is de kern van de islam? Islam in relatie tot politiek in de 7 e eeuw. Mohammed vanaf 622
naast profeet ook staatsman. Leider van Medina, umma uitbreiden territorium. Islam en
politiek kan je niet los van elkaar zien. Vanaf het begin vermengt, verweven. Opvolgers
Mohammed waren ook politieke leiders. Dit is een van de redenen waarom moslims moeite
hebben met de scheiding tussen kerk en staat. Mohammed was ook een belangrijke innovator
in de beginperiode. De Islam werd gesticht in een stammensamenleving, waarin mensen
leefden in familieverbanden, niet in staatsvorm. Als individu was je hiervan afhankelijk, erg
belangrijk. Hierdoor was loyaliteit tussen stamgenoten belangrijk. Mohammed bracht hier
verandering in, kwam in conflict met eigen stamgenoten. Breuk tussen stamverbanden
ontwikkelde zich verder in Medina. Liet een verdrag opstellen constitutie van Medina.
Hier wordt aangewezen door Mohammed dat verwantschap niet meer belangrijk is, voortaan
zal de samenleving gebaseerd zijn op religieuze affiliatie, overtuiging ontstaan van de
umma (islamitische gemeenschap). Overstijgt het stamverband, supertribe.
Moslimgemeenschap en mensen die er niet bij horen Joden, polytheïsten etc. Deze periode
markeert een transitie van stammensamenleving naar samenleving gebaseerd op religie.
Belangrijk voor politieke ontwikkeling. Samenleving op basis van religie. Dus zowel in de
samenleving als in Mohammed zelf verwevenheid tussen politiek en religie.
Mohammed werd opgevolgd door kaliefen. Rashidun waren de rechtsgeleide kaliefen (de
eerste vier opvolgers van Mohammed). Daarna werd het een dynastie geleid vanuit
Damascus. Ummayyaden werden in 750 verslagen. Daarna kwam kalifaat van Abbasieden.
Kaliefen waren opvolger als leiders van moslimgemeenschap, politieke opvolgers. Waren wel
belangrijke religieuze autoriteiten. De Koran bestond nog niet, geen duidelijke Sharia. Dus
bronnen van de islam zoals wij ze kennen bestonden nog niet. Kaliefen: Wat moeten we nu
eigenlijk met de openbaringen van de profeet? Hoe ziet de islamitische wet eruit? Sterke
vermenging tussen religie en politiek. Later ontstond een speciale klasse van islamgeleerden,
Ulama’ ontstond islam geleerden die zich religieuze autoriteit toe-eigenden. Toen werden
kaliefen meer politieke heersers. Ulama kwam regelmatig in conflict met kaliefen.
In de beginperiode nog geen duidelijke bronnen zoals wij die kennen zoals de Koran (directe
woord van God aan Mohammed). In de Koran staat veel. God heeft veel aan Mohammed
geopenbaard, maar is zeker geen politiek handboek. Wel wat richtlijnen voor hoe de
samenleving bestuurt moet worden en hoe Mohammed het deed. Maar heb je niet veel aan om
de staat te besturen. Hadith tradities over de profeet Mohammed die na zijn dood over hem
verzameld zijn. Hoe hij zich gedroeg en hoe hij bestuurde bijv. Veel informatie, ook waaraan
,je kunt zien hoe Mohammed het deed. Kunt er veel uit leren m.b.t. Mohammed. Daarnaast
nog de Sira biografieën over Mohammed. Kun je ook uit opmerken hoe Mohammed de
gemeenschap bestuurde. Maar allemaal geen politieke handboeken. De kaliefen hadden
hierdoor vrijheid om dit in te vullen. De Sharia islamitische wet voor individuele
gelovigen. Gaat niet alleen om politieke wetgeving. Hoe je religie moet vormgeven. Sharia
gaat ook over hoe een samenleving bestuurd moet worden. Sharia is ingewikkeld, is geen
boek, maar zoals je die kunt afleiden uit de andere bronnen. Er is dus ook niet één Sharia.
Fiqh islamgeleerden die nadenken over de sharia. Verschillende interpretaties over hoe de
samenleving bestuurd moet worden en hoe de islamitische wet eruitziet. Dit heeft tot gevolg
dat er wetsscholen met verschillende interpretaties en verschillende stromingen zijn ontstaan.
Veel meningsverschillen over hoe een islamitische staat eruit zou moeten zien. Dé Sharia
bestaat niet, wordt op verschillende manieren ingevuld. Grote verschillen tussen islamitische
maatschappijen en organisaties die zich (gedeeltelijk) baseren op de sharia.
Volgens sommige auteurs is deze beginperiode belangrijk om relatie islam en politiek te
kunnen begrijpen. Hamid vergelijkt in zijn boek de vroege islam met de
ontstaansgeschiedenis van jodendom en christendom. Hebben veel overeenkomsten.
Monotheïsme. Delen veel (verhalen/profeten/rituelen/praktijken/gebed). Hamid stelt dat er
grote verschillen zijn. Ook binnen relatie tussen religie en politiek. De islam is op dit punt
anders dan Jodendom en christendom. Hij zegt Joden hadden twee keer een staat gehad, maar
vanaf jaar 70, val van de tempel (Romeinen), geen staat meer en werd religie op andere
manier uitgevoerd. Geen overheid meer die de Joodse wetgeving oplegde. Dit had tot gevolgd
dat Joden een minderheidsgroepering werd binnen Romeinse Rijk. Verschil christendom is
duidelijker. Zowel islam als christendom claimen universeel te zijn, iedereen kan zich
aansluiten. Overtuigen om te bekeren. Het jodendom is exclusiever, primair voor joodse volk.
Hamid geeft aantal voorbeelden verschil christendom en islam. 1. Moslims hadden meteen
een staat 622, christenen waren eerst een minderheid binnen Romeinse Rijk. Jezus als
profeet/verlosser was meer uitdager van de elite dan dat hij er zelf toe behoorde. Mohammed
behoorde wel tot elite. 2. Tweede verschil zit in de inhoud v.d. leer in christendom en islam.
Protestanten zeggen gelovigen zijn voor hun redding afhankelijk van Jezus, iedereen is
zondig, is voor de mens aan het kruis gestorven. Jezus is cruciaal als het gaat om de redding
van de gelovige. Bij de islam gaat het niet alleen om geloof in god, maar is het ook belangrijk
wat je doet, de praktijk/wetgeving. Geloof en daden hangen veel meer samen bij de islam.
Ook voor machthebbers in islamitische wereld was het belangrijker om islamitische
, wetgeving te implementeren. Daar hing heel veel van af voor de gelovigen, hun redding was
daarvan afhankelijk. 3. Derde verschil ligt in karakter van het heilige boek. Koran is directe
woord van God, letterlijke tekst is Gods woord. Christenen zeggen: schrijvers van de bijbel
hebben niet letterlijke het woord van God gekregen, maar zijn geïnspireerd door God of de
heilige geest. Dit betekent volgens Hamid dat Moslims directer rekening moeten houden met
de Koran, omdat dit het woord van God is. Dit kun je niet naast je neer leggen. 4. Vierde
voorbeeld is dat binnen christendom dat door de minderheid er minder is nagedacht over
politiek. Minder doctrines over politieke zaken en hoe wetgeving eruit moest zien.
Machthebbers in de christelijke wereld hebben meer geïmproviseerd. Anders dan bij moslims,
omdat door Mohammed als staatsman er veel meer ideeën over politiek zijn vanaf begin
islam. Islam is dus exceptioneel. De gevolgen hiervan zien we tegenwoordig in de
islamitische wereld volgens Hamid.
Andere auteurs denken hier wat anders over. Zeggen: hoe de beginperiode van de islam
eruitzag is minder belangrijk. Gaat om hoe gelovigen hiermee omgaan. Hoe ze tekst en
geschiedenis interpreteren. Belangrijker hoe gelovigen dit interpreteren en hier mee omgaan.
Meer kijken naar wat gelovigen er mee willen doen. Hamid legt meer nadruk op islamitische
traditie. Olivier Roy legt meer nadruk op wat de gelovigen met de traditie doen
(agency/interpretaties van gelovigen.). Hoe belangrijk zijn de tradities nou eigenlijk? Groot
debat. Deze twee posities kun je aan de hand van sterke termen onderverdelen:
Essentialistisch vs. Constructivistisch perspectief op Islam (of religie in het algemeen)
Essentialistisch: Religie zien als statisch ‘ding’ met een onveranderlijke kern die het gedrag
van mensen bepaald. De islam heeft een bepaalde kern, deze kern staat vast. Dus Mohammed,
Islam etc. Die traditie is heel belangrijk voor hoe moslims zich nu gedragen. Deze bepaalt het
gedrag van moslims tegenwoordig. De vaste kern van de islam is belangrijk om gelovigen nu
te kunnen begrijpen. Vind je vaak terug in hedendaagse publieke debat. Essentialistische
uitspraken. Voorbeeld: islam is gewelddadig door teksten in de Koran. Aan de hand van de
Koran kun je zien dat moslims nu vatbaar zijn voor geweld. Islam is in essentie gewelddadige
religie. Kijk maar naar de Koran. Verklaring voor hedendaagse aanslagen etc. Ander
voorbeeld: de vrouw is ondergeschikt in de Koran, dus daarom worden vrouwen nog steeds
mishandelt. Islam is een patriarchale religie. Ander voorbeeld: islam is vreedzaam, omdat de
Koran in het algemeen vreedzaam is. Echte moslims zijn vreedzaam. Moslims die aanslagen
plegen zijn geen echte moslims.