Diagnostische microbiologie
Hoofdstuk 13: Infecties van de luchtwegen
13.1 De bovenste luchtwegen
Bij de bovenste luchtwegen horen de bijholten (sinussen), mond- en keelholte (orofarynx) en het
strottenhoofd (larynx). De bovenste luchtwegen zijn niet steriel en de buis van Eustachius is open
met een verbinding tussen keelholte en middenoor. Een infectie van de bovenste luchtwegen is een
verkoudheid dat veroorzaakt wordt door een virus. Het slijmvlies wordt beschadigd waardoor het
plaatselijk afweermechanisme niet optimaal kan functioneren.
Neusholte
In het neusslijmvlies van een gezond persoon zitten Staphylococcus epidermidis en soms
Staphylococcus aureus en vergroenende Streptococcen en difteroïde staven. De virus die een
verkoudheid veroorzaakt behoort tot de picornavirussen, myxovirussen (influenza), coronavirussen
en adenovirussen. Als een verkoudheid wordt veroorzaakt door een bacterie kan een beta-
hemolytische Streptococ van groep A, Staphylococcen, Haemophilus influenzae, pneumokokken of
een Enterobacteriacea geïsoleerd worden.
Sinussen
Bij een acute sinusitis is het sinusepitheel acuut ontsteken, als complicatie van neusverkoudheid door
bijvoorbeeld een wortelontsteking. Virussen zijn meestal de oorzaak van een sinusitis, maar
bacteriën worden vaak geïsoleerd. De meest gevonden bacteriën zijn streptococcen (S.pneumoniae),
H.influenzae en verschillende Enterobacteriaceae. Maar ook S.aureus, Fusobacterium, Moroxella
catarrhalis, peptostreptococcen en Bacteroides soorten.
Mondholte
Het slijmvlies van de gezonde personen is bedekt met veel bacteriesoorten. Het grootste deel
behoort tot anaeroben (Bacteroides, Capnocytophaga, Fusobacterium, peptostreptococcen,
Veillonella en Actinomyces. Hiernaast vindt men S.aureus, beta hemolytische streptococcen van
groep A, S.pneumoniae, H.influenzae, Eikenella corrodens, Lactobacillus spp, Candida albicans.
Herpesvirus en Coxsackie virus worden als primaire verwekkers beschouwd van een ontsteking in de
mond, met blaasjes op het slijmvlies. Een andere ontsteking in de mond is gingivitis
(tandvleesontsteking) en actinomycosis, het is een ontsteking van de onderkaak door Actinomyces
israelli.
Keelholte
In de keelholte bevinden zich alfa-hemolytische, beta-hemolytische en indifferente streptococcen,
Neisseriae, Moroxella catarrhalis, S.aureus (soms coagulase negatieve), H.haemolyticus, H.influenzae,
S.pneumoniae, difteroïde staven, Enterobacteriaceae en gisten. Acute keelontsteking ontstaat door
invasie van virussorten in aansluiting op rhinitis. Alleen bij rhinovirussen is aangetoond dat het zich in
neusslijmvliescellen repliceren. Ongeveer 15% komt door een bacterie. De ziekte difterie wordt
veroorzaakt door Corynebacterium diphtheriae en gaat gepaard met vorming van necrotisch
membraan op slijmvlies van keelholte. Het membraan bestaat uit leukocyten, fibrine en
weefselcellen. Bordetella pertusis veroorzaakt karakteristieke ziektebeeld kinkhoest. Het infecteert
de farynx, larynx en bovenste luchtwegen.
Oren
Ontsteking van gehoororgaan kan ingedeeld worden in otitis externa (uitwendige gehoorgang), otitis
media (middenoor) en otitis interna (binnenoor). Een ontsteking van uitwendige gehoorgang kan
, komen door een gehoorapparaat, maar begint met een natte gehoorgang. Vaak veroorzaakt door
P.aeruginosa, Proteus spp, S.aureus en soms Streptococcen groep A. De infectie kan overgaan in een
ernstige vorm waarbij het omliggende weefsel van kaakgewrichten en schedel aangetast worden.
Het trommelvlies blijft gespaard. Een acute otitis media komt voor bij jonge kinderen en is vaak
recidiverend (terugkomend). Het varieert met seizoenen en hangt samen met infectie van bovenste
luchtwegen. De buis van Eustachius vormt open verbinding van middenoorholte en keelholte. Bij
ontsteking van keelholte zwelt slijmvlies van buis op, zodat de buis niet meer optimaal kan
functioneren. Bacterie kan ontsteking veroorzaken met pus, dat door een opening van trommelvlies
afgevoerd wordt. De micro organismen betrokken bij oorinfectie:
- S.pneumoniae
- S.aureus
- P.aeruginosa
- H.influenzae
- S.pyogenes
- Proteus
- Bacteroides
- Gisten
- Schimmels
Ogen
Traanvocht heeft een antibacteriële werking. Bindvliesontsteking (conjunctivitis),
hoornvliesontsteking (keratitis), ooglidrandontsteking (blefaritis) hierbij worden bacteriën gevonden.
De virussen betrokken bij een ooginfectie zijn herpes, varicella-zoster, adeno-, mazelen of
rubellavirussen. Bij de normale flora behoren Staphylococcen, Propionibacterium en vergroenende
Streptococcen. Bij een ooginfecties zijn de volgende micro organismen betrokken:
- S.aureus
- P.aeruginosa
- Haemophilus spp.
- Moraxella lacunata
- N.gonorrhoeae
- S.pneumoniae
- S.pyogenes
- Propionibacterium
- C.trachomatis
- Acanthamoeba
- Gisten
- Filaria
13.2 De diepere luchtwegen
Het wordt gevormd door bronchiale boom of bronchusboom, bestaat uit hoofdbronchus of trachea,
bronchiën als eerste vertakkingen daarvan, de kleine bronchiën of bronchioli en alveolen of
longblaasjes. Normaal zijn de diepere luchtwegen steriel, door de activiteiten van slijmlaag op
bronchustrilhaarepitheel en macrofagen in alveolen.
Bronchiën
Een acute bronchitis is ontsteking van slijmvlies van bronchiën en kan op alle leeftijden voorkomen.
Het slijmvlies is hierbij gezwollen, het scheidt veel vocht af en wordt beschadigd. Virale bronchitis
komt meestal in de wintermaanden voor, als gevolg infectie met verschillende virussoorten
(rhinovirus, coronavirus, influenzavirus, adenovirus) of Mycoplasma pneumoniae. Bij een bacteriële
bronchitis zijn de klachten vooral koorts en wordt meer sputum geproduceerd. Bij het ophoesten van
purulent sputum wordt gezegd dat het een secundaire bronchitis is, vaak veroorzaakt door
