Samenvatting inleiding in het publiekrecht
Praktisch Europees recht:
Hoofdstuk 1: Europese Unie
1.1 Internationaal recht
Staten maken afspraken op grond van het internationale recht. Dit rechtsgebied regelt alle
betrekkingen tussen staten.
Binnen het internationale recht zijn alle staten, groot of klein, gelijk aan elkaar. De afspraken
die staten op basis van internationaal recht met elkaar maken, worden meestal in een
verdrag vastgelegd.
1.1.1 Staatssoevereiniteit
De overheid heeft de ultieme beslissingsbevoegdheid op het grondgebied van de staat en is
de enige die wet- en regelgeving kan opstellen. Dit betekent dat andere staten niet kunnen
bepalen hoe Nederland zijn regelgeving vormgeeft; deze macht ligt alleen bij de nationale
overheid. Deze macht kan op twee manieren worden beperkt:
Soevereiniteit overdragen
Ten eerste kan de staat beslissen om (een gedeelte van) de beslissingsbevoegdheid over te
dragen aan bijvoorbeeld een internationale organisatie. De staat kan dan niet meer zelf alle
regels stellen, maar accepteert dat een organisatie hoger en gezaghebbender is dan de staat
zelf. Omdat staatssoevereiniteit heel belangrijk is voor het functioneren van de staat, zullen
staten hun beslissingsbevoegdheid over het algemeen alleen overdragen als dit het belang
van het land dient en bijdraagt aan het welzijn van zijn inwoners.
Soevereiniteit onvrijwillig beperkt
De tweede manier waarop de staatssoevereiniteit beperkt kan worden, is als een land
onvrijwillig de beslissingsbevoegdheid uit handen wordt genomen. Als een staat wordt
binnengevallen door een ander land en dat andere land de macht overneemt, is de
beslissingsbevoegdheid van de aangevallen staat beperkt. De overheersende staat neemt
vanaf dat moment alle beslissingen.
1.1.2 Internationale organisaties
Er zijn twee soorten organisaties:
1. Gouvernementele organisaties en
2. Non-gouvernementele organisaties
Gouvernementele organisaties
Een samenwerkingsverband tussen staten wordt een gouvernementele organisatie
genoemd. De oprichting van zo’n organisatie gebeurt in een verdrag. In dat verdrag
,vermelden de lidstaten de doelstellingen en de middelen die de organisatie heeft om de
doelstellingen te bereiken. Een internationale organisatie biedt de staten de mogelijkheid
om samen te werken op een bepaald beleidsterrein.
Staten kunnen bij het oprichten van een organisatie kiezen of en hoeveel soevereiniteit ze
afstaan aan deze organisatie. Als lidstaten geen soevereiniteit afstaan, wordt de organisatie
een intergouvernementele organisatie genoemd. Als lidstaten wel beslissingsbevoegdheid
afstaan aan de organisatie, is er sprake van een supranationale organisatie.
Meestal richten staten een intergouvernementele organisatie op. Lidstaten geven weinig
macht aan de organisatie, omdat ze zelf willen blijven bepalen wat er gebeurt. De
staatssoevereiniteit wordt dan niet, of maar een klein beetje overgedragen. Alle beslissingen
worden hoofdzakelijk door de staten gezamenlijk genomen.
Een supranationale organisatie staat boven de lidstaten, terwijl een intergouvernementele
organisatie een samenwerking is tussen lidstaten.
Non-gouvernementele organisaties
Naast een groep landen, kan ook een groep personen een internationale organisatie
oprichten. Een non-gouvernementele organisatie, een ngo, is onafhankelijk van staten en
heeft vaak een ideële doelstelling. Een ngo hoeft niet internationaal te zijn. Bekende
internationale ngo’s zijn het Rode Kruis humanitair oorlogsrecht, Amnesty International
burgerrechten en het Wereld Natuur Fonds bescherming van natuur en dieren. Ngo’s
worden vaak uitgenodigd om deel te nemen aan internationale, ngo’s hebben dan geen
stemrecht, maar wel een adviserende rol.
1.2 De EU en haar doelstellingen
Op dit moment zijn in de EU de volgende twee verdragen van kracht:
- Het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU);
- Het Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie (VWEU).
De EU heeft twee instrumenten om de doelstellingen die in dit hoofdstuk worden besproken
te bewerkstelligen:
- De EU kan enerzijds besluiten tot een strategie van negatieve integratie
- De EU kan anderzijds besluiten tot een strategie van positieve integratie
Negatieve integratie betekent dat de EU overgaat tot het uitvaardigen van verboden (je mag
niet). Positieve integratie betekent dat de EU overgaat tot het uitvaardigen van geboden (je
moet). Het doel van positieve integratie is om de nationale regelgeving van de lidstaten te
uniformeren, of te harmoniseren, zoals dat in juridische termen heet.
1.2.1 Vrede en welzijn
De EU heeft primair als doel om vrede en welzijn in Europa te bewerkstelligen. Het middel
om deze vrede en welzijn te bereiken is economische integratie. Economische integratie
dient niet alleen ter versterking van de algehele welvaart. Economische verwevenheid
,tussen de lidstaten zorgt er namelijk ook voor dat eventuele conflicten tussen lidstaten
eerder op diplomatieke wijze opgelost worden. Lidstaten worden economisch afhankelijk
van elkaar door hert aangaan van economische samenwerking.
1.2.2 Ruimte van vrijheid, veiligheid en recht
Naast vrede en welzijn, is het creëren van een ruimte van vrijheid, veiligheid en recht een
belangrijke doelstelling van de EU.
Burgers van de EU mogen over het algemeen in alle lidstaten verblijven om te werken, te
studeren of te genieten van hun pensioen. Als werknemers, studenten en vakantiegangers
binnen de EU kunnen gaan en staan waar ze willen, dan kunnen criminelen en illegalen dat
ook. De EU zorgt voor beleid dat grensoverschrijdende criminaliteit en illegale migratie
bestrijdt. Justitiële samenwerking in strafzaken, grensbewaking en gemeenschappelijk beleid
op het gebied van asiel en immigratie behoren alle tot deze beleidspijler.
1.2.3 Interne markt
Het oprichten van een interne markt is wellicht de bekendste doelstelling van de EU. De
interne markt maakt het mogelijk dat er steeds meer gehandeld wordt tussen bedrijven die
in de lidstaten zijn gevestigd, dat er steeds meer personen over de grens gaan werken en dat
iedereen overal in de EU kan investeren. De bedoeling is dat de nationale markten steeds
meer geïntegreerd worden tot één gemeenschappelijke markt, waarin alle bedrijven en
personen dezelfde kansen en mogelijkheden hebben.
Hoewel de interne markt en economische vooruitgang belangrijk zijn, heeft de EU zich tot
doel gesteld om bij het inrichten van die interne markt niet uitsluitend economische doelen
na te streven. Art. 3 VEU sociale vooruitgang, hoog niveau van bescherming, verbetering
kwaliteit van milieu, creëren van gelijkheid voor mannen en vrouwen op arbeidsmarkt,
tegengaan van discriminatie en voorkomen van sociale uitsluiting.
1.2.4 Economische en Monetaire Unie
Naast vrede en welzijn, en het oprichten van een interne markt, benoemt art. 3 VEU ook het
oprichten van een Economische en Monetaire Unie (EMU) als een van de doelstellingen van
de EU. De EMU valt uiteen in twee pijlers; het monetair beleid vormt de ene pijler en het
economisch beleid de andere.
Monetair beleid
De Europese Centrale Bank (ECB) is verantwoordelijk voor het monetaire beleid in de EU. De
ECB wordt daarbij geassisteerd door de nationale banken van de lidstaten. Samen vormen zij
het Europees Stelsel van Centrale Banken (ESCB). Het monetair beleid heeft een
supranationaal karakter.
De belangrijkste pijler van de EMU is de gemeenschappelijke munt. De lidstaten die de euro
als betaalmiddel hebben vormen gezamenlijk de eurozone.
, Sommige landen willen niet toetreden tot de eurozone. Een reden hiervoor kan zijn dat een
gemeenschappelijke munt het lastig maakt om nog nationaal economisch beleid te voeren.
Deelnemen aan een gemeenschappelijke munt betekent dat je voor een dergelijke beslissing
afhankelijk bent van instemming van mede-eurolanden, of meer in het bijzonder de ECB. Een
ander nadeel van de euro is dat het economische onderpresteren van een land gevolgen kan
hebben voor alle andere deelnemers aan de euro. Het niet deelnemen aan de eurozone kan
ook zijn omdat er bepaalde voorwaarden zijn waaraan bepaalde lidstaten niet voldoen.
Hoewel het voeren van de euro als wettelijk betaalmiddel enkele nadelen heeft, lijken de
voordelen vooralsnog zwaarder te wegen en neemt het merendeel van de lidstaten deel aan
de EMU
Economisch beleid
Het economisch beleid blijft, ondanks Europese samenwerking op dit vlak, grotendeels de
verantwoordelijkheid van de lidstaten en heeft een intergouvernementeel karakter. De
nationale regeringen moeten hun economisch beleid wel coördineren met het oog op de
gezamenlijke doelstellingen van de stabiliteit, groei en werkgelegenheid in de eurozone. De
afstemming van het nationaal economisch beleid gebeurt in een jaarlijkse cyclus die
bekendstaat als het ‘Europees semester’.
1.2.5 Beschermen van mensenrechten
De Europese Unie heeft in art. 2 VEU een belangrijke plaats ingeruimd voor de bescherming
van mensenrechten. Art. 2 VEU vormt ook de grondslag voor de mogelijkheid voor het
Europees Hof van Justitie om te oordelen over schendingen van mensenrechten als deze
worden voorgelegd tijdens een zaak.
Vanwege het belang van de mensenrechten in de EU wordt de Europese Unie, naast een
economisch samenwerkingsverband, steeds vaker bestempeld als een
waardengemeenschap.
1.3 Interne markt
De interne markt is de basis over het vrij verkeer, staatssteun en mededinging.
De interne markt en de Economische en Monetaire Unie zijn twee verschillende onderdelen
van de EU. Aan de Economische en Monetaire Unie nemen niet alle lidstaten deel, maar de
interne markt is een onlosmakelijk onderdeel van de EU. Lidstaten kunnen zich nier niet
buiten stellen
