Inleiding in de forensische psychologie
Overzicht colleges
College Onderwerp
1 Introductie
2 Verklaringsmodellen
3 Biopsychosociale modellen
4 Ontwikkeling antisociaal
gedrag
5 Morele cognities
6 Agressie
7 Partnergeweld
8 Psychopathie deel 1
9 Psychopathie deel 2
10 Forensische seksuologie
11 Risicotaxatie
12 Responsiecollege
Hoorcollege 1: Introductiecollege
Wat is klinische forensische psychologie?
Wetenschap die zich bezighoudt met
- Afwijkend (antisociaal) gedrag
- Persoonlijkheid
- Cognities
- Preventie en interventie
- Diagnostiek
- Snijvlak met de andere takken van psychologie (medisch, biologisch, ontwikkelings,
sociaal)
Het forensische werkveld
- Politiebureau en huis van bewaring
- Gevangenis en penitentiair psychiatrisch centrum (PPC)
- Pro-Justitia rapportage (NIFP: Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en
Psychologie)
- Zorginstellingen:
o Forensisch psychiatrische poliklinieken deeltijdbehandeling
o Forensisch woonbegeleiding
o Forensisch psychiatrische afdelingen
o Forensisch psychiatrische klinieken
o Forensische verslavingszorgklinieken
o Forensisch psychiatrische centra (FPC)= TBS kliniek
, - Vaak geld; hoe eerder men start met criminele activiteiten, hoe hardnekkiger de
problemen zijn en hoe moeilijker om te stoppen met dit gedrag
Voorbeeld Kevin
- Criminele carrière start vaak op jonge leeftijd
- Hoe eerder de fout in, hoe hardnekkiger de problemen
- Blijvende problematiek: moeite krijgen van een baan
- Wat kunnen we hier aan doen?
Leerdoelen
Expert op het gebied van geestelijke gezondheidszorg van ontregelde volwassenen en
jongeren
Inleiding in de forensische psychologie/ psychopathologie/criminaliteit, cognitie en PH:
- Wanneer gaat normale ontwikkeling mis?
- Wat zijn risico- en beschermende factoren?
o Risicotaxatie
- Hoe kan ik die factoren vaststellen bij mijn client?
- Wat zijn effectieve behandelingen?
- Hoe voer ik die behandelingen uit?
Scient-practitioner
- Kritisch nadenken over klinische praktijk; vraagstukken uit de praktijk oppakken en
analyseren = perfecte combinatie
Leerdoelen
- De geschiedenis van de forensische psychologie beschrijven en uitleggen welke
weerslag dit heeft gehad op het huidige forensische veld
- Veel gebruikt klinische en biopsychosociale modellen die in de colleges werden
besproken (RNR model, het GLM model, het model van Raine) gebruiken bij de
verklaring van antisociaal gedrag bij jongeren en volwassenen
- De rol uitleggen van mentale stoornissen en cognities bij de verklaring van antisociaal
gedrag
- Theoretische modellen en risicofactoren behandeld in de cursus (bv. General
Aggression Model, Social leertheorie, Script theorie) identificeren die gerelateerd zijn
aan verschillende vormen en functies van antisociaal gedrag, zoals agressie,
partnergeweld, psychopathie (en antisociale persoonlijkheidsstoornis) alsook
seksuele delinquentie
- Diverse onderzoeksmethodes (bijv. Vragenlijsten, interviews, risicotaxatie-
instrumenten,…) in het forensische veld onderscheiden en hier kritisch op reflecteren
(bijv. De voor- en nadelen opsommen)
Vier thema’s
1. Geschiedenis, wetgeving en organisatie
2. Verklaringsmodellen
3. Uitingen
4. Risicotaxatie
,Achtergrond en geschiedenis forensische psychologie
- Origine psychiatrie/psychologie en recht
- Nederlandse forensische structuur en organisatie
- Korte introductie thema’s
1. Verklaringsmodellen
2. Ontwikkeling delinquent gedrag
3. Uitingen van delinquent gedrag
4. Risicotaxatie
Geschiedenis forensische psychologie
De oorsprong van de ‘Forensische Psychologie’
Hippocrates (460-377 v Christus):
- Was betrokken bij een rechtszaak, hier werd al rekening gehouden met de
geestestoestand
Middeleeuwen (ca. 500-1500)
- Onder curatele van familie: De ‘onnozele’ is zelf niet verantwoordelijk voor zijn of
haar daden (= ontoerekeningsvatbaar), waardoor de familie van de persoon in
kwestie als verantwoordelijk werd bestempeld
- Machtiging voor opsluiting
Voor de verlichting
- Dolhuizen (15e eeuw): Centra waar mensen met een geestenstoornis die een delict
hadden gepleegd werden geplaatst
- Bezeten: heksenvervolging
- Johannes Wier: Was de persoon die voor het eerst dacht dat gepleegde delicten te
maken hadden met stoornissen gerelateerd aan bepaalde hersendisfuncties
De eerste twee zijn voorboden voor de forensische zorg, Johannes Wier gaf aanleiding
voor de forensische psychologie
Een ommekeer: de Verlichting
Franse revolutie(18e eeuw)
- Het verlichte denken: Iedereen is hetzelfde voor de wet
Code Pénal (FR) (1810)
- Werd opgericht doordat er veel machtsmisbruik was door de rechter, deze code
stelde wetten op waar de rechter zich aan moest houden
, o Invoering crimineel Wetboek (1809)
o Code Pénal (1811 in NL)
o Invoering Wetboek van Strafrecht (1886)
Meer aandacht psychische afwijkingen
- Natuurwetenschappelijke benadering
- Engeland: ‘Moral treatment’
- Enkele wettelijke regelingen voor opsluiting psychisch gestoorden
19e eeuw
- Pinel: ‘manie sans délire’= gemoedstoestand zonder aantasting van het weerstand
o Het is niet zo dat degene die delicten plegen, dat ze allemaal minder
intellectueel begaafd waren. Het uitvoeren van een delict kan ook door een
persoonlijkheids- of emotionele stoornis
o Steeds meer rechtszaken waarin de dader niet gestraft werd op grond van de
geestelijke toestand
- Eerste krankzinnigenwet (1841): Toezicht, de mensen helpen en trachten naar
verbetering
- 1884: nieuwe Krankzinnigenwet, later 1993: Wet Bijzonder Opnemingen in
Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ)
Vier verklaringen van psychische stoornissen
- Erfelijkheid:
o Psychologische kenmerken zouden geërfd worden van voorouders
o Erfelijkheid van crimineel gedrag
o Immoreel gedrag af te leiden uit uiterlijke kenmerken (bijv. Diepliggende
ogen, unibrow, en een hoog voorhoofd); proberen een taxatie te maken
o Erfelijkheid speelt een rol, maar wel in de interactie met de omgeving, weet
men nu
- Degeneratie: Bepaalde kenmerken die we hebben gaan achteruit; onze genen
zouden verslechteren, hierdoor komen psychiatrische stoornissen voor (Dit is
achterhaald)
- Evolutie: Moraliteit is een kenmerk van een goede beschaving, maar immoraliteit
betekend dat de beschaving tot stilstand is gekomen en dat er dus geen evolutie
meer is (Dit is achterhaald)
- Neurologische verklaringen: Zoeken in de hersenen wat er kan zorgen voor
psychische stoornissen, en delinquent gedrag. Een voorbeeld: Phineas Cage kreeg
een ijzerpin door zijn orbito-frontale kwab; hij werd impulsiever, kreeg een korter
lontje
Strafrecht jeugdigen in 19e/20e eeuw
- Eerder: geen onderscheid tussen kind en volwassenen: Iedereen was gelijk voor de
wet
- Tijdens Code Pénal: ‘zonder oordeel des onderscheids’; Tot de leeftijd van 16 jaar
krijgt met een minder strenge strafmaat, en kinderen onder de 10 konden eigenlijk
geen straf krijgen
- Invoering Kinderwetten (1905): Leeftijdsbepalingen laten we weg, maar vanaf 18 jaar
kijken we verder