N. Stewart ‘Utilitarianism’..................................................................................................................................12
Togadragers in de rechtsstaat: Bauw, Bholer, Westerveld................................................................................40
Markt en moraal: Sandel....................................................................................................................................41
Ethics and law (Wendel).....................................................................................................................................49
,Hoorcollege 1.
Overzicht cursus:
- Zes hoorcolleges
- Tentamen over de gehele stof (colleges en teksten tellen even zwaar mee)
Voorbeelden juridische beroepsethiek.
Casus 1
Een advocaat krijgt van een in hechtenis genomen verdachte die vermoedelijk lid is van een
crimineel netwerk de vraag of hij aan de echtgenote wil doorgeven dat het hem ‘op zich
genomen goed gaat’. Natuurlijk wil de advocaat dat. Maar de verdachte voegt er de vraag
aan toe of de advocaat dat dan ook in precies dezelfde bewoordingen wil overbrengen.
- De advocaat loopt het risico boodschapper voor het netwerk te zijn. Is hij hiertoe bereid?
- Wat mag iemand wel of niet doen?
Casus 2
Een jurist werkt bij een bank mee aan constructies die voor de bank lucratief zijn maar voor
de cliënten op lange termijn nadelig. Alleen hebben zij dit vanwege het ingewikkelde karakter
van de constructie niet door. Juridisch gezien zijn de constructies waterdicht. Maar de
maatschappelijke consequenties zijn groot.
- Juridisch klopt het. Maar maatschappelijk gezien, kunnen we de mensen dit aanrekenen
(moreel/juridisch)?
- Je vindt dat het niet deugt, maar je krijgt als junior medewerker van de meerdere te horen
dat je hieraan geacht wordt mee te werken.
- Welke verantwoordelijkheden worden van iemand verwacht? Wat is verantwoordelijkheid
van de organisatie, van de bank? En hoe zit het met ethische verhoudingen,
verantwoordelijkheden en macht binnen zo een organisatie?
Casus 3
Een verdachte haalt tijdens een rechtszaak de rechter het bloed onder de nagels vandaan
door zijn denigrerende houding tegenover het slachtoffer.
- Wat voor eigenschap wordt van de rechter gevraagd?
- Over wat voor eigenschappen moet iemand beschikken? Wat voor eigenschappen vraag
je van iemand?
Conclusie:
- Het antwoord op de vraag hoe met het probleem om te gaan is niet geheel in juridische
termen te geven
- Het valt onder ‘juridische beroepsethiek’
Deze drie situaties hebben met elkaar gemeenschappelijk dat het ethische problemen zijn.
Het doel van deze cursus is uitleggen waarom voor een bepaald antwoord is gekozen.
Wat is nou de verhouding tussen recht en ethiek.
Is een theoretisch en praktisch buitengewoon interessante verhouding. Wat is de grote
overeenkomst tussen beide? Ethiek en recht zijn de enige wetenschappen die het volgende
gemeenschappelijke kenmerk hebben: normatieve wetenschappen. Beide wetenschappen
die een bepaalde norm aanwijzen of zeggen wat er gedaan moet worden. Andere
wetenschappen zijn veel meer beschrijvend.
Hoe komen we dan wel tot een goed antwoord?
- Reflectie binnen de beroepsgroep (intervisie rechters, cursussen advocatuur, aandacht
voor ethiek in de opleiding). NB het gaat dan niet om pure communicatie over regels;
ethiek is onderdeel van filosofie
,- Documenten met kernwaarden/regels/richtlijnen waar de ethische standaarden/normen in
vervat zijn.
Voor juristen een aparte uitdaging
- Recht en ethiek ‘schuren langs elkaar heen’. Ze hebben namelijk een eigenschap
gemeenschappelijk: …
- Daarom is eerst helderheid over de onderlinge relatie vereist.
Stelling: recht en ethiek zijn principieel verschillend, maar in de praktijk van het werk van de
jurist liggen ze in elkaar verstrengeld.
Het is onduidelijk waarin recht en ethiek van elkaar verschillen omdat niet duidelijk is hoe
beide begrippen gedefinieerd moeten worden.
Recht – ethiek; voorbeeld van het onderscheid
Folteren? Inspecteur Wolfgang Daschner
Was politie-inspecteur in Duitsland, tijdens zijn dienstjaren vond een ontvoering plaats van
een jongen van een rijke man. Ontvoert en iemand vrij snel opgepakt waarvan ze redelijk
bewijs hebben dat het de dader is. Dat jongetje heeft een ziekte en heeft medicijnen nodig,
urgentie bij dat de dader weet waar het jongetje is. Dader wou niet bekennen of zeggen waar
het jongetje was. Toen zij meneer Daschner tegen die dader als het niet goedschiks kan, kan
het kwaadschiks, we hebben de mogelijkheden om je fysiek onder druk te zetten. Hij dreigde
met folteren. Toen sloeg de dader meteen door en vertelde hij alles en waar het jongetje
was. Jongetje werd dood aangetroffen, was slecht afgelopen.
Maar deze inspecteur gedreigd met iets wat nergens mag. Dus wat moet een OvJ, proces
tegen deze inspecteur beginnen. Hijzelf en veel mensen vonden dat hij goede ethische
redenen had om dit te doen in deze situatie. Noodsituatie, jongetje anders dood. Juridisch
kan het niet maar ethisch wat over te zeggen.
- Juridisch: nooit geoorloofd
- Ethisch: eventueel te rechtvaardigen … je kan het bespreken.
Niet veel situaties als deze, vaak omgekeerd.
Bonussen en topsalarissen;
Juridisch kan nog wel, ethisch niet zo.
- Twee jaren terug verontwaardiging over Schiphol topman (vanuit acht jaar oud
arbeidscontract)
- Recente verontwaardiging salaris ING topman
Juridisch: geoorloofd
Ethisch: grote bezwaren
Maar ook:
“ING-topman Ralph Hamers verdedigt zijn loonsverhoging van bijna 30 procent, omdat het
loon onder de streep uiteindelijk 20 procent minder is dan hem ooit is beloofd. "Het getuigt
juist van moed (curs. MB) dat ik een verlaging van 20 procent accepteer.”” (Nos.nl, mei
2015)
Principiële verschillen tussen recht en ethiek
Recht beroept zich op algemene regels in Ethiek beroept zich op
een formeel systeem. Bij recht bestaat een waarden/normen/intuïtie (innerlijke
zeker algemeenheid. Rechtsregels werken beleving). Het gaat bij ethiek om de
pas als ze een bepaalde algemeenheid innerlijke beleving. Er vindt bij hun proces
hebben. Dat wil zeggen een algemene plaats over wat goed en fout is.
structuur.
, Het recht gaat over hoe een bepaald P.H. Donner: Ethiek heeft geen blinddoek.
systeem van regels functioneert. Het recht Ethiek gaat over bepaalde concrete
kijkt niet naar de persoon. belemmeringen. De focus is op een
bepaalde persoon en hoe deze persoon om
moet gaan met de belemmeringen.
Het recht gaat uit van een autoriteit, die Ethiek kent geen formele autoriteit,
wetten vastlegt en naleving afdwingt door hoogstens ‘gezag’, ‘invloed omgeving’,
sancties. Recht wordt vastgelegd door een ‘goede voorbeeld geven’. Geen zwaard.
autoriteit, waardoor gestraft kan worden Wel elkaar beïnvloeden maar geen autoriteit
(het zwaard van vrouwe justitia). die het afdwingt.
In deze verschillen zit ook de kracht van de wetenschappen.
Recht kan wet ethiek niet kan
Ordening in samenleving afdwingen door middel van voor iedereen heldere criteria. De
ethiek kan dit niet.
Ethiek kan wat recht niet kan
- Ethiek gaat over wat (rechts)regels moeilijk kunnen bereiken: de menselijke motivatie
- Twee voorbeelden:
1. Persoonlijke motivatie: integriteitstrajecten
2. Persoonlijke motivatie: de eed/belofte
Integriteitstrajecten:
- Minister Plasterk: integriteitsbeleid is komende jaren niet gebaat bij meer regels en
voorschriften.
- CcK Noord-Holland Remkes: ‘integriteit zit tussen de oren’.
We hebben die regels wel, maar hoe krijgen we de mensen zover om zich aan de regels te
houden. Daardoor allerlei ethische integriteitsrelaties om met die regels om te gaan.
De eed/belofte
- Juridisch kan worden vastgelegd dat de eed wordt uitgesproken, de eed zelf is een
‘persoonlijk commitment’. De minister wilde bij bankiers de eed laten afleggen, omdat de
gewenste omslag in de financiële sector ,’een sterke morele dimensie’, heeft - naast het
verankeren van wetten en regels.
- De eed is (in tegenstelling tot rechtsregels) onttrokken aan pure afdwingbaarheid.
Advocaat is een vertrouwensberoep, dat zich aan toezicht onttrekt. Vandaar de eed, als
erkenning van plichten die door de (wereldlijke) macht niet geheel worden afgedwongen.
Een handeling van een particuliere persoon, op niveau van overtuiging.
Hoe komen recht en ethiek elkaar tegen?
Recht en ethiek komen elkaar op verschillende niveaus tegen.
1. Recht is ‘gestolde moraal’
We hebben vanuit de ethische opvattingen een juridisch stelsel. Aan de basis van het recht
liggen de ethische waarden/normen van de samenleving.
Thorbecke heeft de Nederlandse samenleving geordend. Thorbecke heeft de Nederlandse
samenleving veranderd door de invoering van de grondwet. Het boek van Thorbecke geeft
de discussies omtrent normen en waarden van Nederland weer. Thorbecke heeft hier een
bepaalde richting aan gegeven en Nederland de moderne kant op gestuurd.
Een rechtstelsel heeft zijn wortels in de ethische waarden van een samenleving. Er is een
moraal, en deze moraal is heel breed. Gedeelten van deze moraal worden vastgelegd in
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper nbmasterstudent. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
