Hoorcolleges Burgerlijk procesrecht & Insolventierecht
HC 1A: Infrastructuur, bevoegdheid van de rechter en procesbeginselen
Opzet college
- Doel, functie en kenmerken van het burgerlijk procesrecht
- De verschillende soorten civiele procedures en alternatieven daarvoor
- De hoofdrolspelers in de civiele procedures
- Verplichte procesvertegenwoordiging
- De bevoegdheid van de rechter
- Beginselen van procesrecht
Wat is burgerlijk procesrecht?
Het gaat over de procedures tussen twee burgers/bedrijven. En bevat de volgende onderdelen:
1. Regels van het burgerlijke geding
- Regels voor de gedingvoering voor de burgerlijke rechter
- Regels voor de tenuitvoerlegging van uitspraken
2. Formeel en materieel privaatrecht
- Het burgerlijk procesrecht is het formeel privaatrecht (Wet van Burgerlijke Rechtsvordering
en Wet op de Rechterlijke Organisatie
- Het burgerlijk recht is het materieel privaatrecht (Burgerlijk Wetboek)
Doel van het burgerlijk procesrecht
1. Vaststellen van rechten
- Regels voorafgaand de procedure (voorlopige bewijsverrichtingen bijvoorbeeld)
- Regels op de procedure zelf (het recht op kinderalimentatie)
2. Realiseren van rechten
- Executie en tenuitvoerlegging
3. Eigenrichting tegengaan
Als er een geschil is tussen twee burgers, kan je het aan de rechter voorleggen en deze kan
vervolgens een beslissing nemen.
4. Contentieuze jurisdictie of eigenlijke rechtspraak
- Berechtiging van geschillen
- Partijen hebben een geschil, waarvoor de hulp van de rechter wordt ingeroepen.
5. Voluntaire (gracieuze) jurisdictie of oneigenlijke rechtspraak:
- Rechtsverhouding vaststellen of wijzigen, ook als partijen het eens zijn
- Voorziening wordt exclusief door rechter gegeven
- Bijvoorbeeld: uitspraak echtscheiding
Nederlandse bronnen
Wetten, zoals:
, - Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv);
- Wet op de rechterlijke organisatie (RO)
- Faillissementswet, Advocatenwet, Wet op de Rechtsbijstand, Gerechtsdeurwaarderswet etc.
Procesreglementen:
Regels betreft verschillende procedures. Bijvoorbeeld handelszaken of familierecht. De regels van
bijvoorbeeld het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering zijn praktisch uitgewerkt in zo’n
reglement.
Rechtspraak:
- Hoge Raad
- Feitenrechtspraak (rechtbanken en hoven)
KEI (Kwaliteit En Innovatie)
Het hield twee dingen in:
- Digitalisering van rechtspraak: dit is grotendeels niet gelukt om te bewerkstelligen vanwege
technische redenen. De Hoge Raad procedeert al sinds 1 maart 2017 digitaal.
- Nieuwe regels van burgerlijk procesrecht:
2016: KEI werd gestart:
Versnelling, vereenvoudiging, digitalisering
1 maart 2017
Hoge Raad voert nieuw procesrecht en digitalisering in.
1 september 2017
- Rb Gelderland en Midden-Nederland is er geëxperimenteerd met digitaal procederen en
nieuwe procesrecht. Dit heeft niet gebracht waarvan men hoopte dat het gebracht zou
worden. Dit is weer afgeschaft.
1 oktober 2019: Spoedwet KEI
- Landelijke invoering bepaalde bepalingen KEI
- Rb Gelderland en Midden-Nederland: weer conform landelijk procesreglement
Spoedwet KEI 2019
Wat er is ingevoerd met KEI ziet op de sterkere regierol van de rechter. Ook is mondelinge
behandeling versterkt. Hier wordt in week 1B en 2A op in gegaan.
Internationale bronnen
Internationale regelingen
- EVRM
- Brussel I-bis verordening (EU)
Internationale rechtspraak
- EHRM: past het EVRM toe. Art. 6 EVRM is met name van belang;
- HvJ EU: doet ook uitspraken over het recht van een eerlijke procedure.
,Soorten civiele procedures
1. Overheidsrechter
- Dagvaardingsprocedure: hier wordt in week 1B op ingegaan;
- Verzoekschriftprocedure: hier wordt in week 2A op ingegaan;
- Deelgeschilprocedure: partijen die in onderhandeling zijn, maar uit 1 onderdeel niet komen,
dat zij dit deelgeschil aan de rechter voorleggen.
2. Particuliere rechter (alternatieve vorm van rechtspraak):
- Arbitrage: scheidsrechter spreekt recht;
- Bindend Advies, zoals: geschillencommissies, KiFID.
Mediation
- Alternatief voor rechtspraak ;
- Er is sprake van een neutrale leider die een geschil begeleidt, het is gericht op het vinden van
afspraken in onderling overleg;
- Wordt veel toegepast in het familierecht;
- Belangrijke kenmerken: vrijwillig en vertrouwelijk.
- Caucus: kan zelfs zo vertrouwelijk zijn, dat de mediator slechts met een partij praat. Bij
overheidsrechtspraak geldt het beginsel van hoor en wederhoor.
Opmars van mediation:
- 818 Rv: verwijzing door rechter
- Europese mediaitionrichtlijn
- NL mediationwetgeving in de maak
Taken van overheidsrechter
Uitspraak doen:
- Geschil beslechten (contentieuze jurisdictie)
- Voorziening geven (voluntaire jurisdictie)
Maar ook:
Schikking beproeven
- Partijen bereiken zelf schikking
- Partijen komen naar de rechter toe, maar bij zitting blijkt dat er toch nog ruimte is voor
onderhandeling.
Verwijzen naar mediation of hulpvormen (familierecht)
- Er blijkt onderhandelingsbereidheid op de zitting, maar er is niet genoeg ruimte voor
- Bijvoorbeeld sturen naar communicatieverbeteringstraject
Als de rechter alleen maar knopen zal doorhakken, zou de rechter alleen maar het juridisch geschil
beslechten. Maar bij conflictoplossing: in toenemende mate niet alleen aandacht voor juridische
aspecten, maar ook voor onderliggende belangen. Een conflict is breder dan het juridisch geschil. Het
kan ook gaan om onderliggende niet-juridische belangen. Partijen hebben geschil of er wel of niet
partneralimentatie moet worden betaald, maar de rechter kan ook kijken naar het bredere conflict.
Waarom bestaat dit geschil? Niet-juridische redenen zijn hierbij van belang.
, Dagvaardingsprocedure
Dit is een veelvoorkomende burgerlijke procedure. Wanneer is hier sprake van?
- Wet: gebruikt woorden zoals ‘vorderingen’
- Het zal in beginsel gaan om contentieuze zaken
- Doorgaans rechtsbetrekkingen die ter vrije bepaling van partijen staan
- Terminologie: dagvaarding, eiser, gedaagde, vonnis of arrest.
- Verloop van de dagvaardingsprocedure: week 1B
Verzoekschriftprocedure
- Wet: woorden zoals ‘verzoek’
- Zowel voluntaire als contentieuze zaken
- Bijv.: personen- en familiezaken, arbeidszaken
- Ook rechtsbetrekkingen die niet ter vrije bepaling van partijen staan: bijvoorbeeld gezag.
- Terminologie: verzoekschrift, verzoeker, belanghebbende, verweerder, beschikking.
- Verloop van de verzoekschriftprocedure: meer in week 2A.
Hoofdrolspelers
Partijen
1. Materiele partij: degene wie de zaak aangaat (minderjarige of iemand die onder bewind is
gesteld);
2. Formele partij: degene op wiens naam geprocedeerd wordt (wettelijk vertegenwoordiger van
de minderjarige, of bewindvoerder).
Rechter
Griffier
Deze zit naast de rechter in een zitting, en maakt aantekeningen van de zitting. Schrijft ook
concepten.
Gerechtsdeurwaarder
- Gerechtsdeurwaarderswet
- Openbaar ambtenaar
- Taak is namelijk ambtshandelingen: betekenen van oproepingsbericht/dagvaarding,
ontruimingen, beslagen, executoriale verkopingen.
- Tuchtrechtspraak: gebonden aan de tuchtrechtspraak. Dit moet waarborgen dat ze hun werk
goed uitvoeren.
Advocaten of andere rechtshulpverleners
Partijen worden meestal bijgestaan door een advocaat. Zij hebben een ontzettend belangrijke rol in
een procedure. Dit is niet alleen maar tijdens de procedure, maar ook daarvoor en zeker ook daarna.
Voordat een zaak wordt voorgelegd, zijn partijen in contact geweest met een advocaat. De advocaat
geeft advies, en moet ook volgens de gedragsregels van de advocatuur kijken of er oplossingen zijn.
Ook na de procedure kan de advocaat nog behulpzaam zijn bij bijvoorbeeld het uitleggen van de
procedure.
Het is van belang dat mensen een advocaat kunnen betalen. Dit kost enige centen. Daarom heeft het
EHRM geoordeeld dat het van belang is dat als mensen dit niet kunnen betalen, dat de overheid het
voor ze kan betalen (EHRM: Airey/Ierland). Dit is verankerd in art. 18 GW: recht op rechtsbijstand.
