Gemeenterecht Samenvatting
Week 1
Leerdoelen
De student kan:
het verschil tussen autonomie en medebewind uitleggen aan de hand van de Grondwet,
de Gemeentewet en bijzondere wetten;
zelf voorbeelden geven van autonomie en medebewind en deze begrippen koppelen aan
het begrip beleidsvrijheid;
de verschillende wijzen waarop er binnen de gedecentraliseerde eenheidstaat controle
en toezicht wordt uitgeoefend op gemeenten uitleggen aan de hand van de wet;
aan de hand van een voorbeeld uitleggen wat spontane vernietiging inhoudt;
uitleggen waarom de begrippen gedecentraliseerd en eenheidsstaat met elkaar op
gespannen voet kunnen staan.
Albers
H1 §2
§1.2 Wat doet het openbaar bestuur ter behartiging van het algemeen belang?
Het openbaar bestuur houdt zich met hele diverse dingen bezig. Er wordt namelijk bestuurd
op gemeentelijk, provinciaal en rijksniveau. Al deze overheidsniveaus behartigen onderdelen
van het algemeen belang.
1.2.1 Reguleren en sturen van activiteiten van burgers en het verrichten van publieke
taken
Het behartigen van het algemeen belang kan het openbaar bestuur op verschillende
manieren doen. Het openbaar bestuur kan activiteiten van burgers reguleren en sturen.
Daarnaast verricht het bestuur publieke taken. Dit zijn vaak taken die niet aan burgers
kunnen worden overgelaten, zoals bijv. het aanleggen van wegen of de defensietaak.
1.2.2 Bestuursactiviteiten van het gemeentebestuur
Bestuursactiviteiten van het gemeentebestuur kunnen bestaan uit:
Het verlenen van vergunningen voor bedrijven. Het wijzigen van lokale belastingen. Het
vaststellen van bestemmingsplannen. Subsidie verlenen voor bepaalde activiteiten. Ook
kunnen burgemeester en wethouders aan iemand een bijstandsuitkering toekennen.
1.2.3 Bestuursactiviteiten van het provinciebestuur
Op provinciaal niveau is de bestuursactiviteit voor burgers minder zichtbaar. De provinciale
overheid vervult namelijk coördinerende en toezichthoudende functies. Het
provinciebestuur vervult ook taken op het gebied van ruimtelijke ordening. De PS zijn
bevoegd om op grond van provinciale belangen in bepaalde gevallen een ‘inpassingsplan’
vast te stellen. Ook op andere beleidsterreinen, zoals cultuur, verkeer en vervoer en
regionale economische ontwikkeling, vervult het provinciebestuur taken.
1.2.4 Bestuursactiviteiten op landelijk niveau
Op landelijk niveau worden door verschillende organen van het bestuur bevoegdheden
uitgeoefend. Bijvoorbeeld het verlenen van studiefinanciering door de minister van
,Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Het uitvoeren van toeslagenregelingen via de
belastingdienst.
1.2.5 Bestuursactiviteiten op provinciaal en gemeentelijk niveau; autonomie en
medebewind
We hebben openbaar bestuur op centraal (rijk) en decentraal (provincies/ gemeenten)
niveau. De bestuursbevoegdheden van de decentrale overheden kunnen verdeeld worden in
twee soorten bevoegdheden.
Autonome bestuursbevoegdheden
Bestuursbevoegdheden die op grond van medebewind worden uitgeoefend
Autonome bestuursbevoegdheden (art. 124 lid 1 Gw)
De bestuursbevoegdheden die verband houden met ‘regeling en bestuur’ van de ‘eigen
huishouding; worden ook wel de ‘autonome’ bevoegdheden van provincie en gemeente
genoemd. Deze autonome bevoegdheid houdt in dat de provinciale staten en de
gemeenteraad verordeningen kunnen maken op het terrein van hun huishouding. In de
Gemeentewet en Provinciewet (=organieke wetten) staan de autonome bevoegdheden
verder uitgewerkt. Deze staan genoemd in art. 145 Provinciewet en art. 149 Gemeentewet.
In de gemeentelijke of provinciale verordeningen kunnen zaken geregeld worden die
specifiek van belang zijn voor de desbetreffende gemeente of provincie. Het gaat dan
bijvoorbeeld om regels op het terrein van openbare orde. Deze regels zijn dan opgenomen in
de Algemene Plaatselijke Verordeningen (APV’s).
Ook kunnen in de verordeningen (door de gemeenteraad) autonome
bestuursbevoegdheden zijn toegekend aan het dagelijks bestuur van de gemeente. Het
dagelijks bestuur van de gemeente is het college van burgemeester en wethouders.
Medebewind (art. 124 lid 2 Gw)
Als ‘bij of krachtens de wet regeling en bestuur van de besturen van de provincies en
gemeenten worden gevorderd’ wordt dit medebewind genoemd. Provincies en gemeenten
moeten dan verplicht samenwerken met het rijk om wetten in formele zin uit te voeren. Het
gaat dan om wetten op het terrein van bijzonder bestuursrecht. De Wabo is bijvoorbeeld
een wet in formele zin waarin staat dat er voor sommige activiteiten een
omgevingsvergunning nodig is. Deze vergunning moet men aanvragen bij het college van
B&W. Het college van B&W is aangewezen om omgevingsvergunningen te verlenen. Dus alle
colleges van B&W geven dus in hun eigen gemeente toepassing aan de door de centrale
overheid gemaakte bouwregelgeving. Kortom medebewind betekent dat dus via een wet in
formele zin medewerking aan de uitvoering van die wet wordt gevorderd van het provinciaal
bestuur of het gemeentebestuur.
De decentrale overheden moeten maatwerk leveren door de in de WIFZ opgenomen regels
toe te passen op de lokale situatie. Daarom werkt de wetgever in formele zin vaak met
relatief ruime bevoegdheden voor de lokale overheden die nog een eigen inbreng van het
lokale bestuur vragen. Het gaat dus eigenlijk om een samenwerking tussen verschillende
bestuurslagen.
, Reader
§1.1.1 t/m 1.1.4
1.1.1 Het begin van decentralisatie
Nederland is een gedecentraliseerde eenheidsstaat. Naast het centrale overheidsverband
functioneren er ook zelfstandige lichamen die wetgevende en bestuurlijke taken vervullen.
In Nederland is de inrichting van de decentrale overheden gestandaardiseerd door de
Provinciewet en de Gemeentewet en de Waterschapswet. De nationale wetgever kan hun
bevoegdheden eenzijdig wijzigen. We spreken daarom niet van een federale staat met
deelstaten.
Decentralisatie kan territoriaal en functioneel van aard zijn. Bij territoriale decentralisatie
moeten we denken aan gemeenten en provincies die op hun eigen territoir wetgeving en
bestuur verzorgen ter behartiging van de lokale en provinciale belangen (huishouding zoals
staat in art. 124 Gw). Regels over het functioneren van gemeenten en provincies vinden we
in art. 123-132 Gw.
Bij functionele decentralisatie worden bevoegdheden tot regeling en bestuur toegekend aan
organen van publiekrechtelijke lichamen die op het gehele grondgebied van het Rijk op een
bepaald terrein werkzaam zijn. Denk hierbij aan openbare lichamen voor beroep of bedrijf,
genoemd in art. 134 Gw. Waterschappen zijn een tussenvorm (art. 133 Gw). Zij oefenen
namelijk een publiekrechtelijke taak op een bepaald onderdeel van overheidszorg uit, maar
zij doen dat op een bepaald, territoriaal beperkt gebied.
1.1.2 Twee vormen van decentralisatie: autonomie en medebewind
Bij de spreiding van de overheidstaak kan de centrale overheid kiezen voor autonomie en
medebewind.
Autonomie houdt in dat de centrale overheid aan de organen van de lagere
gemeenschappen een autonome en algemene wetgevende en bestuurlijke bevoegdheid
geeft (art. 124 lid 1 Gw). Op dit terrein kunnen de organen van die lagere overheden
zelfstandig regelen en bestuurlijk optreden ter behartiging van de plaatselijke belangen en
behoeften.
In het geval van medebewind wordt bij of krachtens de wet regeling en bestuur gevorderd
(art. 124 lid 2 Gw). Dit wil zeggen dat de lagere overheden tot iets verplicht worden. Er
kunnen feitelijke handelingen maar ook rechtshandelingen worden gevorderd.
De autonomieformule kent een algemene bevoegdheid toe. Als er bij de Gemeentewet een
concrete verplichting aan de gemeente wordt opgelegd dan spreken we van autonomie.
Indien bij of krachtens een andere wet (dan de Gemeentewet of Provinciewet)
verplichtingen worden opgelegd, dan spreekt men van medebewind.
1.1.3 Toezicht van hogere lichamen
De decentralisatiegedachte leidt tot spreiding van wetgevende en bestuurlijke bevoegdheid
over organen van verschillende, zelfstandige rechtsgemeenschappen. Het risico bestaat wel
dat organen van de lagere lichamen allerlei regels uitvaardigen en bestuurlijke besluiten
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper willievdh. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
