Klankleer - Hoorcollege Aantekeningen
College 1
Classificatie van spraakklanken
- Fonetisch - spraak
o Articulatie (laryngale kenmerken, plaats, wijze)
o Akoestiek (spectrale kenmerken)
o Auditieve en visuele perceptie
- Fonologisch - taalsysteem
o Lexicaal contrast, natuurlijke klassen voor processen
- Articulatorische eigenschappen
o Initiatiekenmerken
Pulmonisch: vanuit longen
Egressief: lucht stroomt naar buiten
o Laryngale kenmerken
Stemhebbendheid, aspiratie, stemkwaliteit
o Supralaryngale kenmerken
Vocaal
Ronding: i // u
Lengte: lies // lease
Consonant
- IPA (ToBi – prosodie, SAMPA)
- Structural gaps -> onmogelijke combinaties
- Accidental gaps -> mogelijk maar niet opgenomen in IPA
o Aangegeven met diakritische tekens
- Consonanten NL -> wit, grijs = alofonen, lichtgrijs = individueel spraakbepaald
- U = oe, y = u
- (:) = verlengende klank
- Stemloze alviolaire fricatief = s
- Diftongen (tweeklanken)
o Nederlands: Ei, Ui, Au Engels: Here
o Geronde voorklinkers: ui, u (exceptioneel)
- Affricaten
o Duits: Pferd, Zeit Engels: Church
- Geprenasaliseerde klanken: Mbutu, Nkomo, Ndour
- Ons schrift is een compromisoplossing tussen fonologische principe en morfologische
principe van spelling
- Spelling ≠ uitspraak
- [uitspraak] / = pauze
- Assimilatie = aanpassingsproces naburige klanken verschillende kenmerken
- Coarticulatie = meer geleidelijk uitgevoerde strategie om energie te besparen,
articulatiebewegingen worden minder abrupt en minder groot
- Reductie = verkleining van articulatorische ruimte en tijd (sjwa)
, College 2
Fonologie
- Fonemen: betekenis onderscheidende klanken
- Allofonen: varianten van fonemen
Italiaan zegt /iek/ i.p.v. /ik/, hij weet niet hoe je het uitspreek {I} of {i}
- Insertie: melk (melek), harp (harep) vs. soms, hart
- Deletie: Utrecht, kastje, lichtje (-t)
- Assimilatie: inpakken (impakken), aanjagen, inkopen; articulatiegemak
- Dissimilatie: leren, leraar vs. kopen, koper; perceptiegemak
- Metathesis: wesp/weps; klanken verwisselen van positie
- Alternanties: letter, beat it; lenitie (slordiger), fortitie (sterker)
- Fusie: klank neemt plaats van ene klank over en wijze van de andere klank
- Compensatory Lengthening: kruis, kuis, lijf, blijf, vrouw, hou, jou
Generatieve taalkunde
- N. Chomsky & M. Halle: Verklaren wat verschijnsel menselijke taal inhoudt
- Grammatica: beschrijving van taalsysteem van individuele gebruiker; beschrijving van
wat sprekers van een taal van die taal weten
- Generatief: systeem van expliciete regels
Universele Grammatica
o Aangeboren + leerfase
Principes en Parameters
- Principes: eigenschappen die gemeenschappelijk zijn voor alle talen
o Syllabes zijn eenheden die bestaan uit consonanten/vocalen
- Parameters: taalspecifieke instellingen
o Nederlands staat clusters van medeklinkers toe, Japans niet
- Probleem: soms kan beschrijving van fonologisch proces op verschillende manieren
o Reis – reizen, een z wordt een s aan het eind van een lettergreep
- Beknoptheidseis: meest beknopte/best generaliserende beschrijving is UG-
beschrijving
o Argument: kind maakt generalisaties. Loopte i.p.v. liep, door data omgeving
o Niet na spreken maar regels ontdekken en toepassen
Fonologische regels
- A -> B / C __ D
o Hond: /d/ -> [t] / __ $
- A = foneem / /
- B = realisatie van dat foneem [ ]
- C __ D = omgeving; het foneem bevindt zich op een positie tussen C en D
o Hier: D = $ (syllabegrens)
