Een eigengeschreven samenvatting van het vak Kunst algemeen van de periode romantiek en realisme, zowel muziek en dans als het kunstgedeelte uit deze periode komt aan bod, met extra uitleg van afbeeldingen.
KUA Romantiek en Realisme in de 19e eeuw
Muziek & Dans
Muziek in de romantiek
Ludwig van Beethoven wordt tot de vroegromantiek gerekend. Hij schreef avondvullende
werken voor grote orkesten: symfonieën, waarvan hij er 9 schreef. In deze symfonieën voegt
Beethoven voor het eerst het literair aspect toe: hij geeft ze een titel die naar de inhoud
verwijst. Zijn 6e symfonie wordt de ‘Pastorale’ genoemd, de landelijke en daarin verwerkt hij
zijn indrukken van de natuur en haar overweldigende macht. Hij wordt de wegbereider van
een genre: programmamuziek, muziek gecomponeerd naar aanleiding van een
buitenmuzikaal gegeven.
Franz Schubert en het kunstlied
De huismuziek bloeide op. Rijke burgers probeerden het leven van de adel van voor de
revolutie zoveel mogelijk te imiteren en liefde voor de kunsten hoorde daarbij. De dagelijkse
praktijk was het zelf musiceren, vooral zang bloeide. Daarvoor waren veel composities nodig
en het lied (kunstlied) was dan ook ongekend populair.
Als begeleiding gebruikte men de piano, in elk burgerlijk huishouden was er een aanwezig en
de dochter leerde erop spelen. De populariteit van de piano leidde tot heel veel composities
voor pianosolo’s voor huiselijk gebruik. En als uitvloeisel daarvan, tot virtuoze
klaviercomposities, bestemd om bij concerten en recitals door professionele muzikanten
uitgevoerd te worden. De piano had nog een derde functie, werken die bijvoorbeeld bij een
concert waren gehoord, werden nagespeeld op de piano. Men kon hier meerstemmig op
spelen en de toonomvang was groot genoeg om grote orkestwerken na te spelen, zo
ontstonden klavieruittreksels. Wanneer men niet genoeg had een vier handen leidde het tot
quatre-mainsspel, twee personen naast elkaar achter een piano.
Een voorbeeld van een lied uit de romantiek is ‘Erlköning’ van Franz Schubert. Dit is een
doorgecomponeerd lied: elk couplet is naar aanleiding van de tekstinhoud ander op muziek
gezet.
Frédéric Chopin en de piano
De grootste componist van de pianomuziek is Frédéric Chopin. Zijn pianowerken hebben
allerlei namen die eigenlijk geen letterlijke betekenis hebben. Ze hebben alleen een
poëtische betekenis, geen inhoudelijke. Hij componeerde ook stukken gebaseerd uit zijn
buitenland.
Het romantische ballet
De oorsprong van het academische ballet ligt in de 19e eeuw en we vinden er dezelfde
romantische elementen in terug als in de andere kunsten. Vooral aan het Franse hof was de
belangstelling voor die dans groot. Daar ontstond de balletopera of Tragédie lyrique, onder
leiding van hofcomponist Jean Baptiste Lully: toneel- en zangstukken die onderbroken
werden door gedanste divertissements. Deze kregen later een eigen inhoud en
ontwikkelden zich zo tot zelfstandige, avondvullende balletten.
Al in de tijd van de balletopera kwam voor vrouwen de elevatiedans op, een dans die niet
alleen meer bestond uit passen, maar waar ook sprongen in voor kwamen.
, In 1831 ging ‘Robert de duivel’ in premiere. De opera was een enorm succes. Het was het
eerst ‘Ballet Blanc’, een akte in een klassiek ballet, met in de hoofdrol de corps de ballet met
veel danseressen, allemaal in het wit gekleed.
La Sylfide
Het eerst romantische ballet kom 1832 en heeft: La Sylfide. Dit is het eerste ballet dat
geheel op Spitzen of pointes is gedanst. De kleding van de danseressen bestaat uit halflange
witte tutu’s, waardoor het geheel een licht en doorschijnend karakter krijgt, want sylfides
zijn luchtgeesten. Vooral de scenes waarin de groep sylfides danst waren nieuw en maakten
veel indruk. Zij kregen de naam Ballet Blanc en werden in veel romantische balletten
toegepast. Als dans vernieuwende techniek zien we lifts of tilwerk, vooral in duetten. Hieruit
ontstaat de grote Pas de Deux, een lange solo voor het hoofdrolpaar, waarin de danser en
de danseres zijn of haar virtuoze techniek en expressiviteit kunnen laten zien.
Mime (lichaamstaal) speelde een grote rol, afgewisseld met het stukken waarbij het accent
op de dans ligt. De naam Prima Ballerina ontstaat, voor de danseres die de techniek het best
beheerst.
Giselle
Giselle is het meest populaire ballet uit de 19e eeuw. Wat de inhoud betreft komt het wel
overeen met La Sylfide: hier spelen ook vrouwelijke bovennatuurlijke geesten een rol, al zijn
deze boosaardig. De Willies zijn geesten van aan liefdesverdriet gestorven meisjes, zij
dwingen iedere jongeman die het bos bezoekt zich dood te dansen. Dit ballet heeft twee
aktes, in de tweede akte zit een Ballet Blanc. Verder zitten er vele technische hoogstandjes
in voor de solisten: dans zelf speelt immers in het verhaal een grote rol.
Coppélia en het verval van het ballet in Frankrijk
Onder invloed van de industrialisatie de belangstelling voor machines die zelf bewegen heel
groot een ontstaan er verhalen over mensen gelijkende poppen die in beweging komen.
Hierop is ook het ballet Coppélia gebaseerd. Bij dit ballet gaat het echter om een komisch
verhaal. In de eerste komt een vernieuwend element voor, namelijk een authentieke
Czárdas, een Hongaarde volksdans. Dit is een voorbeeld van de invloed van folklore in de
dans. Een ballet blanc ontbreekt.
Het feit dat een pop hier de hoofdrol speelde is een teken van artistiek verval van de
ballettraditie in Frankrijk. De nadruk kwam te liggen op inhoudsloos uiterlijk vertoon. Om
toch aandacht te trekken werd het steeds erotischer. Hierdoor kwam er meer belangstelling
voor wat er achter het toneel gebeurde, in de Foyer de la danse. De rijke mannen kwamen
vaak voor de danseressen, dit leidde soms tot ‘betaalde liefde’.
Het Zwanenmeer en de bloei van het Russische Ballet
Inmiddels was er in Rusland een grote liefde voor het serieuze academische ballet ontstaan.
Hier werden de Franse traditie en techniek voortgezet en uitgebreid. Men beschikte hier
over de beroemdste balletcomponist Pjotr Iljitsj Tsjaikovski. Hij componeerde de muziek
voor drie klassiek geworden balletten: De Notenkraker, Doornroosje en het Zwanenmeer.
Dit laatste ballet is het beroemdste voorbeeld van een Ballet Blanc en is het hoogtepunt van
de academische ballettraditie. In deze balletten danst de ballerina altijd op Spitzen en in een
korte tutu. Hoogtepunt in deze balletten is de Pas de Deux met een vast patroon: de Entrée,
de Adagio (langzame dans voor beiden), twee x variatie (solodans) en de Coda (afsluiting).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Annabus1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
