T1: Marktfalen en overheidsingrijpen
op zorginkoopmarkten
Verantwoording aantekeningen & literatuur
*SV&LD: Alle literatuur + aantekeningen samengevat & verwerkt in leerdoelen.
*x: niet samengevat vanwege gebrek aan relevantie / niet aanwezig tijdens bijeenkomst.
C01 - Voorbereiding:
KEN Hand in hand - oratie prof. dr. Varkevisser(Links to an external SV&LD
site.)(4:24)
'Ad Melkert: ‘Schort concurrentie ziekenhuizen op in 2021’ , SV&LD
Zorgvisie, 29 oktober 2020
‘Bombardeer marktwerking niet tot zondebok’ , Zorgvisie, 4 SV&LD
november 2020
SV&LD
Aantekeningen college
Frank & Cartwright (2016), Chapter 12 §The four conditions for
SV&LD
perfect competition, p. 340-342
SV&LD
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2016), Het
Nederlandse zorgstelsel (Links to an external site.), Den Haag
SV&LD
Varkevisser, M. (2019), Hand in hand: op zoek naar de juiste
balans tussen marktwerking en overheidsingrijpen in de
gezondheidszorg (Links to an external site.),TPEdigitaal, blz. 1-14
C02 - Aantekeningen college SV&LD
KEN Toezichthouder NZa: de zorg is te veel een verdienmodel SV&LD
geworden , NRC Handelsblad, 23 juni 2020
Douven, Mosca & Mocking (2012), Zorggebruik en beloning van SV&LD
medisch specialisten
Eijkenaar & Schut (2015), Hoe uitkomstbekostiging in de zorg kan SV&LD
slagen
Eijkenaar (2020), Bekostiging van zorgaanbieders SV&LD
Schut & Varkevisser (2017), §6.3 SV&LD
Schut & Varkevisser (2017), §8.6.1 SV&LD
Schut & Varkevisser (2017), §9.1 t/m §9.4.2 SV&LD
Schut & Varkevisser (2017), §11.3 SV&LD
WG01- Aantekeningen werkgroep SV&LD
KEN
C03 - Aantekeningen college SV&LD
KEN ACM verscherpt toezicht op ziekenhuisfusies (FD, 5 dec. 2017) SV&LD
Frank & Cartwright (2016), Chapter 12 §The short-run condition for SV&LD
profit maximization, §The short-run competitive industry supply,
§Short-run competitive equilibrium, §The efficiency of short-run
Louise Beuze - Gezondheidswetenschappen Bachelor 2 EUR 2020-2021
1
, competitive equilibrium, §Producer surplus, §Adjustments in the
long-run en §The invisible hand, p. 343-359
Frank & Cartwright (2016), Chapter 12 §The adoption of SV&LD
cost-saving innovations en §Who benefits from innovation?, p.
366-368
SV&LD
Frank & Cartwright (2016), Chapter 13 ‘Monopoly’ t/m
§Adjustments in the long run, p. 373-390
SV&LD
Italiaanse farmaceut was doelwit Bruins om extreme prijsverhoging
WG02- Aantekeningen werkgroep SV&LD
KEN
C04 - Aantekeningen college SV&LD
KEN Frank & Cartwright (2016), Chapter 13 §The efficiency loss from SV&LD
monopoly, §Public policy toward natural monopoly en §Price
discrimination, p. 390-408
Schut & Varkevisser (2017), §8.5 SV&LD
Schut & Varkevisser (2017), §11.4 SV&LD
https://www.economicshelp.org/microessays/markets/oligopoly/ SV&LD
https://www.economicshelp.org/blog/311/markets/monopolistic-co SV&LD
mpetition/
C05 - Aantekeningen college SV&LD
KEN De verhitte strijd tussen fysiotherapeuten en zorgverzekeraars x
(Links to an external site.) (Volkskrant, 11 oktober 2018) → alleen
met abbonnement te openen. SV&LD
Contract met zorgverzekeraar: 'Als huisarts is het tekenen bij het
kruisje' (Links to an external site.) (Nieuwsuur, 23 februari 2019,
incl. video)
Douven, Burger & Schut (2018), Grote prijsverschillen SV&LD
ziekenhuiszorg, ondanks concurrentie (Links to an external site.),
ESB, 103(4762): 276-279
Schut & Varkevisser (2016), Hebben zorgverzekeraars te veel SV&LD
macht? (Links to an external site.), Nederlands Tijdschrift voor
Geneeskunde, 160: D1133
Scheffler & Arnold (2017), Insurer market power lowers prices in SV&LD
numerous concentrated provider markets, Health Affairs, 36(9):
1539-1546
CPB (2018), Marktpositie aanbieder beperkt van invloed op prijs SV&LD
voor huishoudelijke hulp (Links to an external site.), Den Haag
Schut & Varkevisser (2017), §11.5.6 (kader ‘Is inkoopmacht SV&LD
nadelig’), p. 382-384
WG03 - Aantekeningen werkgroep SV&LD
KEN
C11 - Aantekeningen college SV&LD
KEN Loozen, Schut & Varkevisser (2016), Goede zorginkoop vereist SV&LD
effectief toezicht op marktmacht (Links to an external site.), ESB,
101(4737): 426-429
Gescand
Louise Beuze - Gezondheidswetenschappen Bachelor 2 EUR 2020-2021
2
, Roos, Schut & Varkevisser (2018), Een halve eeuw
ziekenhuisfusies in Nederland (Links to an external site.), ESB,
103(4766): 440-443 Gescand
Schut & Varkevisser (2017), §11.6 Gescand
Van der Schors, Kemp & Varkevisser (2020), Toepassing
kartelverbod in de zorg laat veel ruimte voor samenwerking (Links
to an external site.), ESB, 105(4783): 127-129 Gescand
Varkevisser & Schut (2019), Fusietoetsing in de zorg: een terug-
en vooruitblik (Links to an external site.), Tijdschrift voor Toezicht,
2019(1): 5-12
→ Marco vertelt in de colleges al een samenvatting van de
artikelen, vandaar dat veel literatuur alleen gescand is op
aanvullende informatie.
Q&A SV&LD
Ziekenhuizen willen tijdelijke opschorting kartelverbod , FD, 10
september 2019
‘Zorgbestuurder kleurt kartelverbod te donker in’ , Zorgvisie, 16 SV&LD
januari 2020
C01-KEN: Introductie
uitleggen waarom in de gezondheidszorg geen sprake kan zijn van vrije
marktwerking; en
Is de zorg wel een markt? Er is sprake van vraag en aanbod, maar het is wel een bijzondere
markt. Steeds meer partijen willen af van de marktwerking in de zorg, omdat het als ‘het
probleem’ (zondebok) van de zorg wordt gezien. Hierover gaf Ad Melkert een interview in
Zorgvisie:
Ad Melkert (voorzitter NVZ) stelt dat vanwege de oproep aan ziekenhuizen van de overheid
om samen te werken vanwege corona, er geen ruimte is voor concurrentie in 2021. Hij stelt
niet dat concurrentie volledig gestopt moet worden; het kan bijv. doorgaan als
gemandateerde samenwerking. Het budgettair kader is niet toereikend voor 2021, omdat
de zorginkomsten sterk verminderd worden door corona, en de uitgaven juist omhoog lopen.
Marco Varkevisser is het niet eens met Melkert. Hij stelt dat de huidige problemen binnen de
zorg (stijgende zorguitgaven, personeelstekorten, belangen) niet verdwijnen door samen te
werken. Hij stelt: ‘meer samenwerking daar waar noodzakelijk, mét behoud van
concurrentie daar waar mogelijk.’ Wel zegt Varkevisser dat het huidige zorgstelsel niet in
staat is om eventuele pieken op te vangen; vanwege de efficiënte inrichting, zijn de grootste
knelpunten nu het tekort aan IC of klinische bedden. Uit publieke middelen moet hiervoor
een reserve ontstaan.
Vier voorwaarden voor perfecte marktwerking (=zonder overheidsingrijpen):
1. Aanbieders verkopen allemaal hetzelfde product (homogeen);
a. In de zorg zijn de producten zeer heterogeen. Tussen zorgaanbieders
bestaan soms forse kwaliteitsverschillen.
2. Aanbieders zijn prijsnemers (kunnen individueel geen invloed uitoefenen op de prijs,
de grootte van het aanbod maakt ook geen verschil);
Louise Beuze - Gezondheidswetenschappen Bachelor 2 EUR 2020-2021
3
, a. Zorgaanbieders en zorgverzekeraars hebben wel enige bewegingsruimte om
een eigen prijs te bepalen.
3. Toe- en uittreding is vrij;
a. In de zorg bestaan strenge voorwaarden voor toetreding en uittreding.
4. Aanbieders en vragers beschikken over perfecte informatie.
a. De informatie is zeker niet transparant (principaal-agent problemen).
Perfecte marktwerking is het theoretische ideaalbeeld, met een ‘pareto-efficiënte’ uitkomst:
dit houdt in dat er niemand extra voordelen kan behalen, zonder dat iemand daar nadeel
door ondervindt.
“No other market of substantial importance violates the requirements of perfect competition
so radically.” - Dranove & satterthwaite (2002).
Er is in de zorg sprake van gereguleerde marktwerking: er zijn bepaalde voorwaarden
waaraan gehouden moet worden. Wanneer dit goed gaat, kan marktwerking nuttig zijn.
Wanneer dit niet wordt gedaan, kan dit veel schade opleveren.
Marktordening: zoeken naar de juiste balans.
Marktfalen:
- Marktwerking kan leiden tot uitkomsten die vanuit maatschappelijk oogpunt
suboptimaal zijn. Belangrijke waarden hierbij zijn: betaalbaarheid, toegankelijkheid
en kwaliteit van zorg.
- Overheidsingrijpen is nodig.
Overheidsfalen:
- Overheidsingrijpen kan eveneens leiden tot uitkomsten die vanuit maatschappelijk
oogpunt suboptimaal zijn → kan leiden tot bureaucratie, korte termijn politiek
opportunisme.
Tekortkomingen liggen dus zowel bij de markt als bij de overheid, niet bij een of de ander.
De uitdaging is om de juiste balans te zoeken tussen marktfalen en overheidsfalen: hoe
gebruik je marktwerking om overheidsfalen te voorkomen, en hoe gebruik je
overheidsingrijpen om marktfalen te voorkomen? Hoe kan de zorg zowel betaalbaar als
kwalitatief goed blijven?
Het Nederlandse zorgstelsel is sterk gebouwd
rondom het begrip solidariteit: voor iedereen
verplichte en toegankelijke zorgverzekering,
en goede kwaliteit van zorg.
Dit is vastgelegd in 4 stelselwetten:
Zorgverzekeringswet (Zvw):
60% van het totale zorgbudget wordt besteed
aan de curatieve zorg, dat binnen de Zvw valt.
Kenmerken van de Zvw:
➔ Publiek (samenstelling basispakket) &
privaat (onderhandeling zorgprijzen);
Louise Beuze - Gezondheidswetenschappen Bachelor 2 EUR 2020-2021
4