VU MINOR: aansprakelijkheidsrecht
Week 1
Wettelijke regeling OD:
Onrechtmatigheid (6:162 lid 2) ziet op de gedraging
o Inbreuk op een recht
o Strijd met een wettelijke plicht
o Schending zorgvuldigheidsnorm
Toerekening (6:163 lid 3) ziet op de persoon
o Schuld (in de zin van verwijtbaarheid)
o Krachtens de wet
o Krachtens verkeersopvattingen
Relativiteit (6:163)
Schade (afd. 6.1.10)
Causaal verband (6:98)
Risicoaansprakelijkheid: iemand is aansprakelijk ongeacht of hij een fout heeft begaan.
Foutaansprakelijkheid: iemand is aansprakelijk als hij een fout heeft begaan: een toerekenbare
onrechtmatige daad.
STRIJD MET ONGESCHREVEN RECHT (202)
Vaststellen:
1. Aan de hand van jurisprudentie (stap 1)
2. Aan de hand van de kelderluik-factoren (stap 2)
3. Aan de hand een vergelijking met een redelijk handelend persoon (stap 2)
o Nr. 2 en 3 worden naast elkaar toegepast
o 2 vooral bij riskante activiteiten, 3 vooral bij professionals
Stap 1: kijken in bestaande jurisprudentie
(Niks?) Stap 2: afweging maken tussen de vrijheid van handelen en de belangen van het slachtoffer
<-- Kijken of iemand voldoende zorg heeft betracht met het oog op de risico’s die zijn gedrag
veroorzaakte.
Voor het vaststellen van de onrechtmatigheid van een gedraging moet de omvang van het risico
(gevaar) worden afgewogen tegen de omvang van de te betrachten zorg. Dus: moet iemand in een
bepaalde situatie actie ondernemen. Er is pas sprake een vereiste voor voorzorgsmaatregelen, als het
risico boven het maatschappelijk aanvaarde niveau stijgt.
- Sommige risico’s zijn algemeen geaccepteerd, in het bijzonder als zij bekend en eenvoudig
zichtbaar zijn (beklimmen van trap: risico dat je eraf valt. Hiervoor hoef je geen
voorzorgmaatregelen te nemen, zoals het waarschuwen)
- Verhoogd risico: productieprocessen en deelname aan het wegverkeer
Ouiam El Hammouchi 1/56
,VU MINOR: aansprakelijkheidsrecht
Invulling van de zorgvuldigheidsnorm: van abstract naar concreet
1. De ‘maatschappelijke zorgvuldigheid’ van art. 6:162 lid 2 BW (altijd)
a. Zegt inhoudelijk niet zo veel en vraagt eigenlijk altijd wel om nadere invulling
2. De in de rechtspraak ontwikkelde norm voor de betreffende categorie OD (=gevalstype) (is
er vaak, maar niet altijd- maar de inhoud kan slecht kenbaar zijn door verhullend motiveren)
a. Gevaarzetting
b. Hinder
c. Beroepsfouten
d. Bestuurdersaansprakelijkheid
e. Onrechtmatige beslaglegging
f. Onrechtmatige publicaties
g. Onrechtmatige overheidsdaad
h. Profiteren wanprestatie
i. Nieuwe gevalstype?
3. Vormen van ‘maatschappelijke regulering/rechtsvorming’ (zijn er niet altijd, en zijn niet
altijd bindend)
a. Normen door andere partijen dan de overheid gesteld
b. Algemene voorwaarden, beroepscodes, gedragscodes, protocollen, richtlijnen,
handreikingen, keurmerken, certificering, alternatieve geschilbeslechting,
tuchtrechtspraak
4. De omstandigheden van het geval (altijd)
Kelderluik (204)
1. De waarschijnlijkheid dat schade zal ontstaan
2. Aard en omvang van de gevorderde schade
3. Bezwaarlijkheid van voorzorgsmaatregelen
4. Aard van de gedraging
Het risico wordt bepaald door:
a. De kans op schade
b. De aard van de gedraging
c. De ernst van de schade: de aard en omvang
d. De bezwaarlijkheid en gebruikelijkheid van het nemen van voorzorgsmaatregelen
A en C vormen samen het risico
B en D vormen samen de zorg
Gewoonte en gebruik zijn niet bepalend voor het onrechtmatigheidsoordeel. Het verweer dat iemand
zich hield aan gewoonten en gebruiken is dus geen geldige reden – iemand kan desondanks
onrechtmatig handelen.
Ouiam El Hammouchi 2/56
,VU MINOR: aansprakelijkheidsrecht
Omvang risico
Ernst van de schade (aard en omvang schade)
Aard:
1. Personenschade: overlijden, lichamelijk of psychisch letsel en ziekte
a. Zwaarste schadecategorie
2. Zaakschade
a. Word ook snel beschermd wegens het recht op eigendom
3. Zuivere vermogensschade: schade die niet in verband staat met pers - of zaakschade
a. Minst zware categorie
Personen-en zaakschade zijn de zwaarste categorieën, waarbij een direct verband bestaat met de
schending van een fundamenteel recht. De ernst weegt zo zwaar, dat niet snel wordt aangenomen dat
het nemen van voorzorgsmaatregelen bezwaarlijk is.
Zuivere vermogensschade wordt in het algemeen minder snel vergoedt.
Omvang:
Voldoende om te letten op de schade van degene die vergoeding vordert, maar er kan ook worden
gegeneraliseerd (bv: iemand trekt een leiding kapot, de aannemer vordert schade. Er kan dan ook
extra worden gekeken naar de maatschappij die hier schade onder heeft geleden, degenen die dus
geen gas hebben).
Hoe meer mensen risico lopen, des te meer zorg kan worden vereist.
Let op: de ernst van de schade is alleen relevant als de onrechtmatige daad aan de veroorzaker kan
worden toegerekend (als hij de schade kende/behoorde te kennen). Voorts is de ernst niet relevant als
de geschonden norm niet tegen deze schade beschermt en de benadeelde er dus geen rechten aan kan
ontlenen (relativiteit).
Waarschijnlijkheid van een ongeval
De waarschijnlijkheid dat iemands gedrag tot een ongeval leidt: samen met de te verwachten ernst
van de schade is dit het risico.
- Het gaat niet om de kans dat iemands gedrag tot de specifieke schade zou leiden, maar om de
kans dat zich een ongeval voordoet: als iemand geen voorrang geeft, is het dus niet de
waarschijnlijkheid van het concrete letsel, maar de waarschijnlijkheid van een ongeval
- De waarschijnlijkheid dat iemands gedrag in het algemeen tot een ongeval leidt
(generalisering)
- Het gaat niet om de waarschijnlijkheid dat een ongeval het gevolg is van het gedrag van de
veroorzaker, maar om de kansvergroting die door dit gedrag in het leven is geroepen
Mate van waarschijnlijkheid/voorzienbaarheid van de schade
Ouiam El Hammouchi 3/56
, VU MINOR: aansprakelijkheidsrecht
In het algemeen is het voldoende om vast te stellen of de mate van waarschijnlijkheid van een
ongeval groot, minder groot of gering is. hierbij hoeft geen nauwkeurig percentage vast te worden
gelegd.
Let op: de kleine kans op schade vormt geen beletsel voor het aannemen van onrechtmatigheid; dit
hangt af van de andere drie factoren.
- Consideratieplichten: verplichtingen om met onvoorzichtig gedrag van de benadeelde
rekening te houden: weggebruikers, werknemers, consumenten en kinderen
o Hoe waarschijnlijker de onvoorzichtigheid van de benadeelde, des te groter het risico
is en des te meer zorg is vereist
Weggebruikers moeten rekening houden met fouten van andere weggebruikers.
Werkgevers moeten in vergaande mate rekening het met werknemers die fouten maken en hen
hiertegen beschermen.
Producenten moeten rekening houden met onvoorzichtigheid van de consumenten.
Jegens kinderen geldt de strengste plicht.
Omvang zorg
Aard en nut van de gedraging
Aard:
Bij gedragingen die typerend zijn voor de geïndustrialiseerde en gemotoriseerde samenleving, gelden
strenge zorgvuldigheidsnormen. Verder is het zo dat als iemand een vriendendienst verricht, er geen
minder strenge zorgplicht is.
Bij aansprakelijkheid voor nalaten bestaat er meer terughoudendheid bij het aannemen van
aansprakelijkheid dan bij actieve gedragingen.
Nut:
Gedragingen waarvan het maatschappelijk nut de omvang van de zorgplicht beperkt. Veel
maatschappelijke activiteiten zijn nuttig, maar dragen risico’s mee. Toch is het uitoefenen van deze
riskante activiteiten toegestaan, vanwege hun maatschappelijke nut.
- Hinder: bv. Industriële activiteiten
- Economische mededinging: vrijheid om te concurreren
- Stakingsrecht: zo belangrijk dat het toebrengen van schade aan de werkgever en derden niet
onrechtmatig is
- Contactsporten
- Persvrijheid: vrijheid van meningsuiting soms belangrijker dan iemands privacy of eer/goede
naam
- Overheid: omdat de overheid in het algemeen belang werkt
Bij rechtvaardigingsgronden gaat het niet om het nut van een gedraging, maar om het nut in een
specifieke situatie.
Ouiam El Hammouchi 4/56