Week 4
Bipolar Disorder part 2
Busy Dave
- Hoe komt bipolaire stoornis bij kinderen tot uiting?
- Kunnen kinderen bipolaire stoornis hebben en hoe ziet dat eruit?
- Wat is het verschil met MDD?
- Hoe kan je het diagnosticeren bij kinderen?
And then there’s creativity
- Is bipolaire stoornis over- gerepresenteerd in creatieve beroepen?
- Wat betekent het als bipolaire stoornis meer voorkomt in creatieve beroepen?
Apples are not the only fruit
- Wat is het effect van lifestyle psychology op behandeling van bipolaire stoornis?
- Hoe wordt lifestyle psychology ingezet bij behandeling?
Is it all in the eye of the beholder?
- Wat is de relatie tussen bipolaire stoornis en violent crimes?
Marangoni: tabel 1 is belangrijk
Kowatch: focussen op hoofdlijnen (DSM, bipolair bij kinderen)
Power en Keller: focus op bevindingen die voor psycholoog belangrijk zijn en leg geen focus op
specifieke genen of allelen.
Firth: abstract is leidraad en introductie en discussie (methoden en resultaten gebruiken als
referentie).
Link: tabel 3 pagina 1331 is belangrijk.
Artikel Marangoni – Bipolar Disorder and ADHD: Comorbidity and Diagnostic Distinctions
Bipolaire stoornis (BD): stemmingsstoornis met abnormale shifts in stemming, energie, slaap,
activiteit en cognitieve functies tijdens episodes van manie of depressie.
ADHD: begint vroeg (vóór 12 jaar) en staat bekend om aanhouden (6 maanden) van hyperactiviteit,
aandachtsproblemen en impulsiviteit die niet overeenkomen met de levensfase en leiden tot
beperking van school- en thuis leven.
ADHD rates verschillen per land. Volgend de DSM-5 kunnen er ook co- morbide stoornissen zijn zoals
angst en depressie en volgens de ICD-10 niet. Ook wordt in de USA ADHD gediagnosticeerd door veel
verschillende functies zonder expertise en kan dit in NL alleen door een psychiater.
Doel review: epidemiologische, klinische, familie geschiedenis, verloop en behandelingsreactie
verschillen omschrijven tussen BD en ADHD.
Diagnose ADHD en BD
ADHD en BD komen vaak voor in combinatie met co- morbide stoornissen en zijn daarom moeilijk
te onderscheiden. Bijvoorbeeld CD, ODD en angststoornis.
Kenmerken BD: prominente stemming, slaap en agressiviteit switches. Ook impulsief gedrag door
geld, seks en alcoholgebruik komen hier veel voor.
Kenmerken ADHD: Wiebelen en rusteloosheid maar ook weinig aandacht, snel afgeleid zijn en
dingen vergeten.
,Het moeilijkste onderscheid is tussen BD en ADHD in combinatie met conduct disorder CD en/of
oppositional defiant disorder ODD (woedeaanval, agressief gedrag) omdat deze symptomen
overlappen met manisch/gemixt episode gedrag.
Een combinatie van ADHD met ODD of CD leidt tot verbale en fysieke agressie en vervaagt de grens
tussen ADHD en BD.
Epidemiologie
Prevalentie ADHD: 1.7-16% in jongeren en 1-5% in volwassenen.
Prevalentie BD: 1.8% in kinderen en 2.1% in volwassenen.
Beide stoornissen komen meer voor bij mannen: ADHD met hyperactiviteit en BD-type-I. De
hoogste co- morbiditeiten met BD zijn angststoornis, ADHD en SUD. Co- morbiditeit van ADHD met
ODD of CD verhoogt de kans op BD.
Klinische kenmerken
Het verschil tussen ADHD en een manische episode in BD berust op drie benaderingen:
1. Vergelijking door overlappende symptomen weg te laten: psychotische symptomen,
suïcidaliteit en hyper- seksueel gedrag kenmerken BD meer.
2. Vergelijken opkomst volgorde van symptomen: kijken naar verschillen in leeftijd.
- 1-6 jaar: woedeaanvallen, frustratie, impulsiviteit, agressie, minder aandacht, hyperactiviteit
en irritatie meer bij BD, nachtmerries, bedplassen en fysieke klachten.
- 7-12 jaar: typische symptomen voor depressie, manie en psychose.
- 3-10 jaar: Korte periodes van verhoogde stemming.
3. Child Behavioral Checklist (CBCL) verschillen tussen BD en ADHD: BD met verhoogde
angstige, depressieve, agressieve gedragingen en aandachtsproblemen onderscheid BD van
ADHD. Wordt ook wel CBDL- dysregulatie profiel genoemd.
Verschillen in specifieke symptomen
Hyperactiviteit
BD heeft korte periodes van hyperactiviteit met verhoogde impulsiviteit en agressie. Er is ook meer
insomnia en grandioosheid wat leidt tot grote productiviteit. Naast deze episodes zijn er ook
periodes van lage activiteit, uitputting en verveling.
In ADHD is er veel rusteloosheid, friemelen en hyperactief gedrag.
Bij BD zijn circadian rhythms aangepast met grote fluctuatie in activiteit en energie over de dag. In
ADHD zijn de hyperactiviteit- levels redelijk stabiel over de dag.
Verstoring van slaap en circadian rhythms
Bij BD is er veel afwisseling in energie levels: rapid cycling. Ook kan er verhoogde hyperactiviteit dag
en nacht plaatsvinden. Vroege insomnia en slaapproblemen komen bij zowel BD als ADHD voor.
Parasomnias, verminderde totale slaap en gefragmenteerde slaap komen meer voor bij BD.
Stemming suicide en psychose
Bij BD ontstaan stemming fluctuaties al in een vroeg stadium (irritatie, huilen, woedeaanvallen). In
ADHD ontstaan deze symptomen vaak pas na academische en sociale problemen. Ook suïcide komt
meer voor bij mensen met BD, ADHD verhoogt wel het risico op suïcide. Psychoses, wanen en
hallucinaties zijn specifiek aan BD.
Agressief en hyperseksueel gedrag
, Bij BD komt agressie voor in velen vormen (verbaal, geen controle, vernielen van spullen of fysiek).
Dit is dan binnen een woedeaanval of opzettelijk en gepland. Bij ADHD volgt agressie na irritatie en
is het kapot maken van spullen per ongeluk. Dit komt dan door aandacht tekort, impulsiviteit en
slechte coördinatie.
Hyperseksueel gedrag is specifiek aan BD, je kan denken aan verhoogde interesse aan seksuele
afbeeldingen en gedrag (naar zichzelf of anderen).
Academisch functioneren
Bij ADHD is er continu moeite met concentratie wat in de weg staat bij schoolwerk. Bij BD zijn er
periodes van goede cijfers en periodes (vaak tijdens depressieve episode) van slechte cijfers.
Familiegeschiedenis
Een van de grootste risicofactoren in BD is een familie geschiedenis met BD, het is 58-85% erfelijk.
ADHD is ook 60-80% erfelijk. Familie met ADHD voorspelt ook BD en familie met BD voorspelt ook
ADHD.
Verloop
Als er een symptoom wordt gezien moet worden gecontroleerd op:
- Dat het symptoom afwijkt van een baseline
- Dat het niet uitgelegd wordt door situationele factoren
- Dat het niet puur komt door ontwikkelingsachterstand
- Dat het onafhankelijk ontwikkelt
BD verloopt onvoorspelbaar, in episodes van manie en depressie die elkaar afwisselen met
verschillende lengtes. ADHD is chronisch en loopt vaak door tot in de volwassenheid, dan zegt het
voor antisociaal gedrag en criminaliteit. Het hyperactieve type toont meer verbetering over tijd dan
het aandacht- tekort type. Aandachtproblemen blijven aanhouden in de volwassenheid. SUD komt
meer voor en hogere kansen op andere stoornissen.
Behandeling respons
Stimulanten worden vaak ingezet bij ADHD: voorkomen van heropname van dopamine en
noradrenaline. Dit helpt de cognitieve tekorten tegen te gaan wat weer zorgt voor betere prestatie
op school en betere sociale interacties. Wel hebben ze bijwerkingen waar rekening mee moet
worden gehouden.
Bij behandeling van BD co- morbide met ADHD zijn er problemen met medicatie. Mood stabilizers
en antipsychotica helpen niet tegen het aandacht tekort bij ADHD. En stimulanten werken niet in
behandelen van BD en kunnen slaapritme verstoren.
Conclusie
Zowel ADHD als BD komen rond dezelfde tijd op, hebben gelijke co- morbide stoornissen, zijn
chronisch en zorgen voor cognitieve en sociale tekorten. Klinische mechanismen falen momenteel in
het onderscheiden van ADHD en BD. Men moet bij diagnose en behandeling goed letten op de
familie geschiedenis en het verloop van de ziekte. In de toekomst is onderzoek nodig naar
biomarkers voor beide stoornissen.
