Goede en duidelijke samenvatting. Een complete samenvatting van de afspeellijst van Jortgeschiedenis over dit onderwerp (VWO Historiche contexten de Republiek).
Hoofdstuk 1 – De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 1515-1648
1.1 - Waardoor brak er een opstand uit in de Nederlanden, 1515-1572?
Luther en de Reformatie
Begin 16e eeuw kritiek van Maarten Luther op de katholieke kerk:
1517: Maarten Luther 95 stellingen gespijkerd op de deur van een kerk, daarmee begon zijn protest
in het openbaar.
Volgens Luther was katholieke kerk te veel bezig met roem, rijkdom en macht en hadden ze allemaal
zaken bij het geloof bedacht die niet in de bijbel stonden en er dus ook niet bij hoorden.
Ze hadden b.v. een eigen staat en leger. Paus niet alleen hoofd katholieke geloof, maar was
ook staatshoofd
Geestelijken veel te veel bezig met rijkdom; B.v. handel in aflaten (als je zonde had begaan,
moest je aflaten verkrijgen zodat je zonde weer vergeven was en je naar de hemel kan) dit
kon steeds vaker bij geestelijken gekocht worden.
Geestelijken waren onwetend; wisten niet meer wat bij het geloof hoorden
Volgens de katholieke kerk had je geestelijken nodig om in de hemel te komen. Volgens Luther was
dit allemaal niet nodig. Hij zegt dat alleen de bijbel nodig is, die moet daarom in de volkstaal worden
verspreid.
De protestantse boodschap werd verspreid via de nieuwe media pamflet en boek.
-> In het Duitse rijk waar Luther leefde, groeide zijn aanhang sterk. Karel V was op dat moment de
leider. Karel was katholiek en vond het verhaal van Luther maar niks. Net zoals de Paus, die had
Luther in de ban gedaan van de kerk.
Volgens Luther mag de vorst het geloof voor zijn onderdanen bepalen. Daarom steunen veel vorsten
de ideeën van Luther. Hierdoor kreeg Karel minder macht in het Duitse rijk.
1521: Rijksdag van Worms -> Karel V roept Luther op om in Worms te verschijnen.
Luther moet ideeën herroepen
🔽
Luther weigert
🔽
Karel V verklaar Luther vogelvrij (=iedereen mag Luther doden zonder daarvoor te worden gestraft)
Luther wordt verstopt in Kasteel van Saksen.
🔽
Scheuring in de christelijke kerk (katholiek <-> protestant)
-> (K.A: protestantse reformatie die splitsing v.d. christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had)
Luther krijgt steun van Duitse vorsten -> Godsdienstoorlogen in Duitse rijk.
1555: Vrede van Augsburg. Vrede tussen protestantse Duitse vorsten en Karel V
Karel vindt dat zelf niks, maar moest wel. 'Wiens gebied, diens gebed' -> vorst bepaalt in een gebied
wat het geloof is. Karel heeft hier geen invloed op en daarom vindt hij dat niks.
Centralisatiepolitiek van Karel V
Bestuur in de Nederlanden in de Middeleeuwen:
Feodale leenstelsel met als leenheer de Duitse keizer of Franse koning -> Die stelden iemand van
hoge adel aan (graaf/hertog) -> die verdeelden verder onder achterleenmannen (lage adel) en
tegelijkertijd krijgen steden ook steeds macht.
, Duitse keizer/Franse koning niet veel te zeggen in NL, de hoge adel regeerde namelijk samen de
(gewestelijke) Staten. -> dat waren de geestelijkheid, adel en steden.
Geen centraal bestuur, maar grote zelfstandigheid van de gewesten.
In de 15e en 16e eeuw wordt in de Nederlanden de positie van de stedelijke burgerij sterker -> komt
door toename van handel en nijverheid.
Omdat ze rijker worden, moeten ze ook meer belasting betalen aan de graven/hertog. In ruil
hiervoor kregen ze weer privileges (stadsrechten) terug.
Karel vindt het niks dat die 17 Nederlandse Gewesten zoveel mogelijk zelf proberen te besturen.
Karel V: centralisatie.
Centralisatiebeleid vormt een bedreiging voor de privileges van de steden.
1531: instelling van de drie collaterale raden (de drie centrale bestuursraden)
Die gaan vanuit Brussel besturen:
1 - Raad van State
Belangrijkste Nederlandse edelen
Advies geven over het beleid in de 17 gewesten
2 - Geheime Raad
Rechtsgeleerden
Opstellen van wetten en toezicht houden op het bestuur van gewesten en steden
3 - Raad van Financiën
Hoge edelen en rechtsgeleerden
Uitvoering van en toezicht houden op het financiële beleid
-> (K.A: Het begin van staatsvorming en centralisatie)
1555: Karel V wordt opgevolgd door Filips ll. Hij zet het centralisatiebeleid voort. Alleen Filips
vertrekt al snel naar Madrid ->
Dagelijks bestuur over de Nederlanden komt in handen van een landvoogd. (Margaretha van Parma)
Kettervervolgingen in de Nederlanden
~ In de Nederlanden kreeg de kerkhervormer Calvijn meer aanhangers dan Luther
~ Volgens Calvijn mag een gelovige zelf zijn geloof bepalen, zonder toestemming van de overheid
~ 1550: instelling van de bloedplakkaten door Karel V
Bloedplakkaten zijn wetten waarin staat dat je de doodstraf krijgt en al je goederen in beslag worden
genomen als gevolg van:
Drukken, schrijven, verspreiden en bezitten van ketterse boeken en afbeeldingen
Bijwonen van protestantse bijeenkomsten
Huisvesten van protestanten
-> (K.A: Het streven van vorsten naar absolute macht)
Filips II zet beleid van Karel V voort.
Veel Nederlanders twijfelden aan de zin van strenge vervolging en waren bezorgd over de aantasting
van hun privileges.
1566: indienen smeekschrift door de lage Nederlandse adel, een verzoek tot matiging van de
kettervervolgingen.
🔽
Belofte landvoogd: tijdelijk minder kettervervolgingen.
🔽
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper charlottejanssenn. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,59. Je zit daarna nergens aan vast.
