Stromingen in de orthopedagogiek
College 1 – Inleiding
Waar gaat de cursus over?
Twee stromingen
- Psychoanalyse (Freud) -> hij herleidt alles tot seks
- Systeemtheorie en systeemtherapie -> niet alleen kijkt naar individu, maar kijkt naar
het hele systeem om iemand heen
Hoe verhoudt deze cursus zich tot:
- Orthopedagogiek
o Classificeren, diagnosticeren en interveniëren vanuit een orthopedagogische
invalshoek met gebruikmaking van verschillende hedendaagse invloedrijke
wetenschappelijk-theoretische stromingen binnen werkvelden van de
orthopedagogiek
- Werkvelden:
o Jeugdzorg
o Leer- en onderwijsproblematiek
o Zorg voor personen met verstandelijke, zintuigelijke en/of motorische
beperkingen
- Classificeren, diagnosticeren en interveniëren:
o Diagnostiek en behandeling (1e jaar)
o Diagnostiek en behandeling (2e jaar)
- Stromingen:
o Biologische invalshoek -> gedrag is een uitkomst van aanleg
(Psychopathologie 2e jaar, neuropsychologie 2e jaar)
o (Cognitieve) gedragstheorie -> gedrag is een uitkomst van leren (gedrags- en
opvoedingsproblemen 2, 3e jaar)
o Systeemtheorie -> gedrag is een uitkomst van interactie en transactie
o Psychodynamica -> gedrag is een uitkomst van intrapsychische conflicten uit
het verleden
Vandaag: inleiding systeemtheorie
Aanleiding systeemdenken
Aanleiding systeemtheorie
- Jaren 50: individueel georiënteerde therapeuten liepen tegen probleemverschuiving
aan: -> behandelde het een succesvol, maar het andere kwam er voor terug. Het
heeft dus niet zin om alleen klachtgericht te kijken, maar breder kijken, ook naar
interacties tussen mensen in een systeem.
o Vrouw succesvol behandeld voor frigiditeit -> vervolgens wordt echtgenoot
impotent
o Driftbuien ene kind behandeld, ander kind gaat ze vertonen
- Focus hulpverlening van individu naar interacties en patronen binnen gezinnen
Stromingen
Stromingen systeemtheorie:
- De algemene systeemtheorie (metatheorie -> = abstract)
, o Von Bertalanffy (jaren 50 vorige eeuw) -> doel was taal te verkrijgen waar ze
met elkaar konden communiceren. Dat is mislukt, maar het systeemdenken is
wel opgepakt door andere mensen die het verder gingen uitwerken.
o Begrippenkader voor alle wetenschapsgebieden -> beter communiceren
o Reactie op lineair reductionistisch oorzaak-gevolg denken (oorzaak ->
symptomen -> diagnose -> therapie). Te simpel om te zeggen
dit is oorzaak -> gevolg. Je doet net alsof A en B bestaat, maar
daaromheen is nog veel meer. DSM is eigenlijk ook lineair
reductionistisch oorzaak-gevolg denken. te simpel om zo te
denken, vaak meerdere oorzaken en doet het zich voor in een context wat je
moet bekijken.
o Circulaire causaliteit -> verandering in één subsysteem beïnvloedt het hele
systeem: -> Onderdelen in systeem beïnvloeden elkaar voortdurend. Als je
een ding verandert in een systeem, kan het gevolgen hebben voor de rest.
Operation CATDROP in Borneo -> gebaseerd op waargebeurd verhaal
in Borneo. Er was malariaplaag, gif rondgestrooid om de muggen dood
te maken, vervolgens had het neveneffecten, rupsen gingen dood
door gif, dus te veel rupsen die rieten daken open aten en katten
kregen gif ook binnen dus die gingen dood, dus kwam er rattenplaag
en ontstonden weer nieuweproblemen. Alles hangt met alles samen.
- De structurele theorie
o Salvador Minuchin (jaren 70) -> werkte met delinquente jongeren
o Pathogene gezinsstructuren in het hier en nu zijn uitgangspunt -> niet kijken
naar hoe het ontstaan is.
o Gedragsstoornissen, eetstoornissen, psychosomatische stoornissen (functie) -
> hij zocht naar functie van gedrag en dan kijken als het kind anorexia
vertoont, of het dan zo kan zijn dat het gedrag een functie heeft, bv. afleiden
van het huwelijksprobleem tussen ouders.
o Kluwen en los zand -> kluwen gezin (heel hecht, veel met elkaar optrekken)
en los zand gezinnen (wonen in een huis, en iedereen gaat zijn eigen gang)
o Hiërarchie: Coalities (bijv. perverse triade) en Triangulatie
Coalities -> twee mensen veel met elkaar optrekken en als ze met
elkaar een ander gezinslid zwart maken, dan is dit een coalitie.
Alliantie -> is ook binnen gezin twee mensen elkaar vinden, dan is het
positief, dan is het niet gericht tegen een derde
Perverse triade -> een van de ouders, met een van de kinderen
samenspant tegen de andere ouder
Triangulatie -> wanneer beide ouders proberen om een coalitie aan te
gaan met het kind om dan vervolgens te moeten kiezen tussen hun
o Joining: mimicry en tracking
Mimicry -> uitdrukkingen en manier van doen overnemen van
gezinsleden
Tracking -> doorvraagt op persoonlijke informatie van verschillende
familieleden
o Wat gebeurt is belangrijker dan wat gezegd wordt -> gezin wil je graag samen
zien zodat je kan zien wat er gebeurt
o In principe geen groter sociaal netwerk bij therapie betrekken
, - De communicatietheorie
o Paul Watzlawick (jaren 70) -> gekeken naar verbale en non-verbale
communicatie
o Palo Alto groep: problematisch gedrag komt voort uit disfunctionele
communicatiepatronen in het gezin -> het zijn terugkerende interacties
o Therapeut legt deze patronen bloot en doorbreekt ze
o Double bind: inconsistente communicatie -> bijv. double bind als een
mogelijke oorzaak voor schizofrenie:
Inconsistente communicatie, zoals:
Moeder zegt dat ze van zoon houdt, maar keert zich terwijl ze
dat zegt van hem af (tegenstrijdig verbaal & non-verbaal)
Wees nou eens spontaan (paradoxale boodschap)
Kind heeft 2 nieuwe truien: welke wil je aan? Kind kiest de
blauwe. Moeder (teleurgesteld): vind je de rode niet mooi?
Bij double bind heeft het kind de tegenstrijdigheden van de
boodschappen niet in de gaten
- De contextuele intergenerationele systeemtheorie
o Ivan Boszormenyi-Nagy -> reageerde op partent blaming, legde de schuld
minder bij de ouders
o Combineerde systeemdenken met psychodynamische aspecten -> keek zowel
naar interacties binnen een systeem, als ook naar intrapsychische conflicten
o Tenminste 3 generaties bij analyse probleem -> generaties voor jou vormen je
ook nog
o Balans van geven en nemen -> moet ongeveer gelijk zijn. Ouders die zelf in
opvoeding veel tekort zijn gekomen, dat ze dat gaan verhalen op hun eigen
kinderen (onbewust), dus van eigen kinderen veel meer vragen dan ze geven.
o Invisible loyality -> als kind veel gedragsproblemen vertoont, maar dat het
stiekem een functie heeft om het ellendige huwelijk van ouders te verhullen
o Split loyality -> kinderen zowel loyaal zijn naar vader als naar moeder.
o Parentificatie -> als kinderen voor ouders gaan zorgen, bv. als een ouder
depressief is en als het kind dan de rol van troosten krijgt i.p.v. ouder voor het
kind zorgt.
o Houding therapeut; meerzijdige partijdigheid -> geen partij trekken voor
leden in het systeem, dus afwisselend partijdig te zijn.
