Inhoudsopgave
Week 1 – Ellemers | Macht, invloed en gezag
Week 1 – Kennedy | De privacywet
Week 2 – Verhaeghe (13-26) | H1 Identiteit en autoriteit
Week 3 – Verhaeghe (26-61) | H1 Identiteit en autoriteit / H2 Autoriteit en
oorsprong
Week 4 – Van Daale | Armenzorg, volksverheffing en maatschappelijk werk
Week 4 – Verhaeghe (103-116) | H3 Terugkeer (darth father) of verandering (big
brother)?
Week 4 – Vuijsje | Verantwoording en verantwoordelijkheid
Week 5 – Suzanna Jansen | Pauperparadijs
, Week 1 – Ellemers
Macht, invloed en gezag
Wat is macht?
Macht is het vermogen of het middel om anderen hun wil op te leggen. Ook als ze
niet mee willen werken. Behalve een element van beheersing, heeft macht ook
een element van intentie. Dit komt overheen met de definitie die de Duitse Max
Weber aan macht geeft. Macht kan namelijk worden gezien als een vermogen tot
maatschappelijke vormgeving of als een middel om maatschappelijke doeleinden
te behalen.
Met macht kunnen mensen afgedwongen worden om iets te doen tegen hun wil,
door het inzetten van machtsmiddelen. Voorbeelden hiervan zijn sanctioneren of
belonen.
Machthebbers en onderworpenen aanvaarden beiden zowel het recht op
gehoorzaamheid als de plicht tot gehoorzamen.
Wie heeft het idee om macht te zien als ‘middel om doeleinden te
bereiken’ uitgewerkt?
Parson. Hij ziet macht als een gegeneraliseerd vermogen of middel om
doeleinden te behalen. Dit kan volgens hem door het opleggen van bindende
beslissingen. Deze beslissingen kunnen door negatieve sancties worden
ondersteund wanneer ze niet conformeren. Er zijn dwangmiddelen die uit
voorraad leverbaar zijn.
- De zienswijze die Parson ontwikkelde komt erop neer dat in ieder sociaal
systeem allerlei ‘ruil’-achtige relaties bestaan tussen onderdelen van het
systeem. Zie blz. 377 voor informatie over systeemanalyse, cybernetische
modellen, Deutsch, Easton e.a.
Marx, Mosca, Pareto, Michels, Burnham en Mills hebben analyses gemaakt van
machtsverschijnselen en van machthebbers in het bijzonder.
Waar wordt de uiteindelijke basis van macht door gevormd?
De uiteindelijke basis van macht wordt gevormd door negatieve sancties, zoals
dwang en geweld. Toch zijn ook grenzen gesteld aan op dwang gebaseerde
machtsuitoefening. Met dwang kan vooral gedreigd worden. Wanneer een partij
die macht heeft constant probeert om beslissingen af te dwingen die ingaan
tegen de belangen van de partij aan wie macht onderworpen is, kan deze partij in
verzet komen. Beide partijen kunnen kosten en baten tegen elkaar afwegen.
Macht kent dus ook een element van reciprociteit. De partij die bereid is om voor
de ander iets te doen weet dat hij een wederdienst kan verwachten of laat
hiermee juist de wederdienst die hij voor de ander uitvoert zien.
Waarom is macht een relatief en relationeel begrip?
Macht is een relatief begrip, omdat het altijd om meer of minder macht gaat. Het
is meestal wel moeilijk om vast te stellen hoeveel meer macht de ene partij heeft
boven een andere. Een hoeveelheid is eigenlijk alleen aan te geven ten aanzien
van beschikbare energie, wapens, organisaties, prestige of kennis. Deze
machtsmiddelen ofwel machtsbronnen moeten echter niet verward worden met
macht zelf. Daarnaast is macht een relationeel begrip, omdat er alleen binnen
een bepaalde relatie of situatie sprake kan zijn van macht. Hierbij kan een
, onderscheid worden gemaakt tussen intercursieve en integrale machtsrelaties,
aldus Geiger. Deze relaties kunnen ook veranderen in elkaar: intercursieve in
integrale en visa versa.
Intercursieve machtsrelaties zijn relaties tussen machtssystemen waarbij
min of meer sprake is van autonomie. Een voorbeeld hiervan is de relatie
tussen staten of politieke partijen.
Integrale machtsrelaties zijn relaties binnen een machtssysteem. Een
voorbeeld hiervan is de relatie tussen de staat en haar onderdanen.
Wat onderscheid macht van invloed?
Macht wordt van invloed onderscheiden, omdat het bij macht om bindende
beslissingen gaat. Terwijl macht mensen gedwongen laat meewerken, eventueel
met gebruik van machtsmiddelen, wordt bij invloed gefocust op het overtuigen
van de ander.
Wat is invloed?
Invloed is het vermogen of het middel om door suggestie of door anderen te
overtuigen, hen te bewegen om te handelen in overeenstemming met de
doeleinden of aanwijzingen van degene die invloed uitoefent. Invloed gebeurt op
basis van argumentatie, positieve sancties en normen en waarden.
Wat is gezag?
Gezag kan worden gezien als een kwaliteit van macht en invloed. Gezag wordt
hierbij als redelijk en juist ervaren. Wanneer mensen macht aannemen, wordt
hiermee de basis van legitimiteit van het gezag gevormd. Er kan hierbij een
onderscheid worden gemaakt in traditioneel, legaal, functioneel en charismatisch
gezag, naar gelang van de aard van de aanspraken waar de legitimiteit op
berust.
Macht in traditionele zin: gezinnen (ouder-kind)
Rationeel/legale macht: de wet
Charismatische macht: gezag uitstralen (politie, Nelson Mandela)
Met gezag luistert men vanzelfsprekend, het inzetten van machtsmiddelen is niet
nodig.
Waar houden politici geen rekening mee wanneer ze law en order
beloven aan hun kiezers?
- Politici houdt geen rekening met de afhankelijkheid van andere partijen om
beloftes waar te kunnen maken. De minister-president kan niet in zijn
eentje beloftes die hij doet nakomen, hij moet daarbij samenwerken met
andere politici en als zij het niet eens zijn met zijn voorstellen kunnen zij
deze staken. Ook moeten wetsvoorstellen eerst door de Eerste en Tweede
Kamer worden goedgekeurd, ideeën van politici kunnen dus niet van
vandaag op morgen ingezet worden. Dit betekent dat politici niet altijd hun
beloftes kunnen nakomen.
- Wanneer politici beloftes maken, kunnen ze nooit de gehele samenleving
tevreden maken. Er is altijd een groep die iets wil tegenover een andere
groep die dat helemaal niet wil. Een beslissing wordt dus nooit voor 100%
positief door iedereen ervaren.
- Politici houden er geen rekening mee dat mensen regels niet
vanzelfsprekend, uit hun zelf, naleven.
Wat is sociale beheersing/controle?
