Titel: Hersenschimmen
Auteur: J Bernlef
Eerste druk: 1984
Gerne: Psychologische roman
Thema
Dementie (en hoe ermee om te gaan)
Samenvatting
Maarten en Vera Klein wonen al jaren gelukkig in Gloucester, Massachusetts (Verenigde Staten).
Langzaam maar zeker begint Maarten heden en verleden door elkaar te halen. Het begin heel klein,
op het moment dat hij niet meer weet welke dag het is en op een zondag wacht tot de schoolbus
langs zal komen of als hij steeds vaker in gedachten verzonken is. Langzaam maar zeker kan hij zich
dingen niet meer herinneren en als hij zich iets herinnert, gaat hij volledig in die herinnering op. Zo
denkt hij op een dag dat hij weer op de kleuterschool is en van de juf de potlodendoos mag halen. Hij
loopt de gang door naar het materiaalhok en klimt op een stoel om de doos te gaan zoeken. Dan
staat Vera plots achter hem en haalt hem uit de droom. Hij blijkt op de keukenstoel in hun washok te
staan. Later geeft hij hele rare antwoorden op vragen, omdat hij net ergens anders met z’n
gedachten was. Als Vera hem een keer vraagt wat hij zo lang in de keuken deed, antwoordt hij
bijvoorbeeld vangstquota. Uiteindelijk gaat dit nog een stapje verder en breekt hij in bij een
vakantiehuisje waar vroeger de vergaderingen van zijn bedrijf waren omdat hij denkt dat hij te laat
op zijn vergadering komt. Ook vergeet hij dat mensen en dieren dood zijn en vraagt dus steeds naar
hen als anderen langskomen. Een keer begint hij plotseling naar de snoepreepjes die zijn oma altijd
voor hem achter in de buffetkast verstopte te zoeken.
Vera wordt steeds ongeruster en als Maarten weg begint te lopen van huis laat ze uiteindelijk een
meisje, Phil Taylor, in huis wonen die op Maarten kan passen als zij weg is. Maarten vergeet echter
steeds wie ze is. Eerst ziet hij haar aan voor een vriendin van zijn dochter, dan voor zijn vroegere
piano juf en uiteindelijk voor zijn dochter. Ook van Vera vergeet hij soms wie ze is.
In het boek wordt ook de moeilijker wordende relatie tussen Vera en Maarten weergegeven. Een
eerste beschrijving die Maarten van haar geeft (zie eerste quote, een stuk terug in dit verslag) is nog
heel scherp, bij kennis. Meer op het einde heeft hij het echter over een oude vrouw, die er een
beetje verfomfaaid uitziet met haar vochtig neerhangende slappe bruine krullen en haar gerimpelde
hals (p. 134). Later herkent hij haar niet meer op foto’s en uiteindelijk weet hij helemaal niet meer
wie ze is.
In het laatste deel van het boek weet Maarten zelf niet meer wie hij is. Eerst heeft hij het nog over
“mijn spullen”, “ik kan ..” etc. Maar naarmate hij verder aftakelt begint hij in derde persoon over
zichzelf te praten, om het uiteindelijk alleen nog maar over ‘het’ te hebben. Tegelijk met deze
verandering in benoeming van zichzelf, trekt hij zich steeds meer in zijn hoofd terug. Hij
communiceert bijna niet meer met de buitenwereld, maar denkt in onsamenhangende zinnen en
fragmenten aan wat er om hem heen gebeurt. Een van de redenen hiervoor is dat hij ook steeds
meer moeite met het Engels begint te hebben, en soms even de taal niet meer lijkt te verstaan. Op
het laatst zijn Maartens gedachten zo onsamenhangend en fragmentarisch dat er bijna niet meer
duidelijk is wat er nou met hem gebeurt. Wel weet hij op zijn sterfbed weer even wat er om hem
heen gebeurt en zoekt en vindt hij Vera’s hand, al weet hij haar naam niet meer.
Belangrijkste personages
Maarten Klein: De hoofdpersoon in het boek is Maarten Klein. Maarten is 71 of 72 jaar, geboren in
Alkmaar, maar woont al een hele tijd in Amerika. Hij werkte als notulist bij de IMCO, een
visserijorganisatie, maar is inmiddels al gepensioneerd. Hij is een round-character, omdat we steeds
meer over hem te weten komen, vooral over zijn verleden. Maarten is een lieve man die zijn vrouw
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper puckvp. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.