Probleem 4
Leerdoel 1: Welke psychopathologie?
Prins & Braet
Gemaskeerde depressie: agressief gedrag van een jongere maskeert de depressie
uitdagend/storend gedrag.
Bij kinderen uit zich dit in vooral teruggetrokken gedrag
Prikkelbaarheid
Schoolfobie
Abnormale vermoeidheid
Mutisme/zwijgen/stil zijn
Slaapstoornissen
Eetproblemen
Bij adolescenten uit dit zich vooral in uitbundig gedrag
Drugsgebruik
Suïcide
Geen impulscontrole
Gedragsstoornissen
Leerdoel 2/3: Welke omgevingsfactoren spelen een rol en hoe zijn ze van invloed op het
gedrag?
KINDERMISHANDELING
Verhulst
Kindermishandeling is elke vorm van voor het kind bedreigende en gewelddadige interactie van
fysieke, psychische of seksuele aard, die de opvoeders van het kind in de afhankelijkheidsrelatie,
actief of passief, opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend aan het kind in de vorm van
fysiek letsel en/of psychische stoornissen.
Vormen van mishandeling
Lichamelijke mishandeling: het toebrengen van verwondingen zoals kneuzingen, snij-,
brand- of schaafwonden, botbreuken en hersenletsel. Dit kan ontstaan door slaan, stompen
schoppen etc.
Psychische mishandeling: stelselmatig vernederen, kleineren, pesten, bang maken, het
verbieden met anderen om te gaan, onredelijk hoge eisen stellen etc.
Lichamelijke verwaarlozing: aan het kind onthouden wat het voor zijn/haar lichamelijke
gezondheid en ontwikkeling nodig heeft, zoals goede voeding, voldoende slaap, benodigde
medicijnen en voldoende kleding etc.
Psychische verwaarlozing: aan het kind onthouden wat het voor zijn geestelijke gezondheid
en ontwikkeling nodig heeft, zoals aandacht, respect, veiligheid, warmte, liefde,
genegenheden bevestiging.
Seksueel misbruik: alle seksuele contacten van kinderen onder de 16 jaar met ouderen of
volwassenen, die plaatsvinden tegen de zin van het kind of waaraan het kind zich niet kan
onttrekken. Vaak komen verschillende vormen tegelijk voor.
Verwaarlozing van onderwijs: bewust toestaan van chronisch spijbelen, thuishouden/niet
inschrijven kind op school en geen aandacht voor onderwijskundige behoeften.
Mishandeling = actieve handeling van dader, verwaarlozing = nalatigheid van dader
Etiologie
Kindermishandeling komt vaak voort vanuit een discrepantie/onbalans tussen de opvoedkundige
competentie van de ouder (draagkracht) en de problemen van het kind (draaglast) waarvoor de ouder
zich gesteld ziet. Een groter risico op een tekortschietende opvoedkundige competentie bestaat bij
hele jonge ouders, ouders die zelf mishandeld zijn, verstandelijk gehandicapten of verslaafden.
, Gevolgen
Gevolgen op lange termijn hangt af van de wisselende mate. Bij actieve mishandeling zal er altijd
angst teweeg worden gebracht.
Lichamelijke mishandeling: direct waarneembaar letsel.
o Op lange termijn kan het leiden tot problemen in de agressieregulatie met
mogelijkheid tot gedragsproblemen. Ook is er een verhoogde kans op depressie en
middelenmisbruik.
Psychische mishandeling: komt vaak samen met andere vormen van mishandeling
o Opsluiten in een kleine ruimte, ernstige bedreigingen, publieke vernedering,
achtergesteld worden bij brussen, niet toestaan van emotionele of sociale groei,
aanzetten tot delinquent gedrag.
o Kan de ontwikkeling van empathie in de weg staan.
Syndroom van Münchhausen by proxy
o Wanneer een ouder (vaak moeder) bij haar kind een lichamelijke ziekte verzint. Er is
hierbij sprake van niet bestaande symptomen. Er wordt soms eigen bloed in de urine
van het kind gedaan of ingrijpender wanneer het kind zelf beschadigd wordt door bijv.
het kind te vergiftigen of te verwonden.
o Kinderen kunnen hierdoor problemen ervaren in hun groei, eetstoornis, nachtmerries,
zelfdestructieve fantasieën, heftige angst en slechte concentratie op school. Ex-
slachtoffers vertonen soms ook verschijnselen van een posttraumatische
stressstoornis.
Lichamelijke verwaarlozing
o Gevolgen zoals ondervoeding, slechte hygiëne, onvoldoende kleding, geneeskundige
en tandheelkundige zorg. Dit kan bij kinderen leiden tot de pica stoornis (het eten van
niet-voedsel zoals verf of aarde) het innemen van gevaarlijke stoffen en
schoolverzuim.
o Op lange termijn is er een hoog risico op overlijden en op neurologische stoornissen.
Psychische verwaarlozing
o Er is kans op achterblijven van lengtegroei, cognitieve ontwikkeling en
taalontwikkeling.
o Bij vroege ernstige psychologische verwaarlozing ontwikkelt zich een reactieve
hechtingsstoornis.
o Bij minder ernstige vormen ontstaan er vooral problemen in de omgang met
leeftijdsgenoten.
o In de jeugd en volwassenheid ontstaat gedrags- en internaliserende problemen
Seksueel misbruik
o Naast Soa’s en zwangerschappen kunnen lichamelijke functieklachten
(slaapstoornissen, eetpatroonveranderingen) en emotionele reacties (angst,
boosheid, schuld- en schaamtegevoel, depressie) optreden. Ook problemen in het
sociaal functioneren komen voor (spijbelen en weglopen).
o Er zijn geen specifieke gevolgen van seksueel misbruik.
o Traumatische seksualisering kan optreden wanneer de seksualisering zich voordoet
na het misbruik. Er is afwijkend gedrag bijv. openlijke masturbatie, frequent tonen van
genitalia.
o Op lange termijn: kans op angststoornissen, PTSS, depressieve problemen,
eetstoornissen, middelenmisbruik, somatoforme stoornissen en
persoonlijkheidsstoornissen
Neurobiologie
Chronische mishandeling kan leiden tot een verstoorde ontwikkeling van de hippocampus en de
amygdala. De hippocampus speelt een rol bij de vorming en oproepen van verbale en emotionele
herinneringen en de amygdala is betrokken bij de emotionele inhoud van herinneringen.
Prins & Braet
Risicofactoren
Risicofactoren voor kindermishandeling liggen op verschillende niveaus, zoals maatschappij, nabije
omgeving van het gezin en de ouders zelf.
Gevonden is dat kindermishandeling veel vaker voorkomt in gezinnen met zeer
laagopgeleide ouders (x 9,3).