Inhoudsopgave
Hoorcollege 1, week 1 – Burgerlijk recht I....................................................................................................... 6
Goederen..............................................................................................................................................................6
Zaken....................................................................................................................................................................7
Vermogensrechten...............................................................................................................................................7
Roerend/onroerend..............................................................................................................................................7
Zaakseenheid........................................................................................................................................................8
Registergoederen, art 3:10 BW............................................................................................................................9
Beperkte rechten, artikel 3:8 BW..........................................................................................................................9
Het verschil tussen zaaksgevolg en afhankelijkheid...........................................................................................10
Overdracht..........................................................................................................................................................10
Faillissement.......................................................................................................................................................15
Hoorcollege 2, week 1 – Burgerlijk recht I..................................................................................................... 16
Roerend/onroerend............................................................................................................................................16
Onroerende zaken en grondeigendom...............................................................................................................16
Roerend of onroerend?.......................................................................................................................................17
Zaken en bestanddelen.......................................................................................................................................18
Roerend/onroerend............................................................................................................................................20
Twee uitzonderingen art. 5:20 BW.....................................................................................................................21
Horizontale natrekking/ Buur zoekt schuur........................................................................................................21
Horizontale natrekking/ casus 3 werkgroep......................................................................................................22
Kabels en leidingen.............................................................................................................................................23
Hoorcollege 3, week 2 – Burgerlijk recht I..................................................................................................... 24
Eigendomsverkrijging:........................................................................................................................................26
1. Een aan niemand toebehorende zaak............................................................................................................26
2. Vinderschapsregeling.....................................................................................................................................27
De regelingen van verkrijging door natrekking bij zaakseenheid van roerende zaken; vermenging en
zaaksvorming......................................................................................................................................................28
Zaaksvorming.....................................................................................................................................................30
Hoorcollege 4, week 2 – Burgerlijk recht I..................................................................................................... 32
Stappenplan:.......................................................................................................................................................33
Vormen de 2 (of meer) onderdelen samen 1 zaak?............................................................................................33
Hoofdzaak of bestanddelen?..............................................................................................................................35
Natrekking zonder hoofdzaak............................................................................................................................36
Vermenging........................................................................................................................................................37
Oneigenlijke vermenging....................................................................................................................................38
1
, Zaaksvorming.....................................................................................................................................................39
Hoorcollege 5, week 3 – Burgerlijk recht I..................................................................................................... 42
Wat zit er in een eigendomsrecht?.....................................................................................................................42
Beperkte rechten................................................................................................................................................42
Boek 3: Pand- en hypotheekrecht.......................................................................................................................45
Verpanding van vorderingen..............................................................................................................................45
Vruchtgebruik.....................................................................................................................................................46
Erfdienstbaarheid...............................................................................................................................................47
Erfpacht..............................................................................................................................................................47
Opstalrecht.........................................................................................................................................................47
Appartementsrecht.............................................................................................................................................48
Toepassing beperkte rechten.............................................................................................................................48
(praktijk)voorbeelden.........................................................................................................................................51
Hoorcollege 6, week 3 – Burgerlijk recht I..................................................................................................... 54
Ondererfpacht....................................................................................................................................................54
Opstal..................................................................................................................................................................55
Afhankelijke rechten...........................................................................................................................................56
Misbruik van bevoegdheid/eigendomsrecht......................................................................................................57
Burenrecht..........................................................................................................................................................59
Gemeenschappelijke goederen...........................................................................................................................60
Appartementsrecht.............................................................................................................................................63
Mandeligheid......................................................................................................................................................64
Hoorcollege 7, week 4 – Burgerlijk recht I..................................................................................................... 65
Bezit en houderschap.........................................................................................................................................65
Bezitsverschaffing bij houder en bezitter............................................................................................................68
Bezitsoverdracht.................................................................................................................................................70
Art 3:83 en 3:84 BW...........................................................................................................................................71
Beperkte rechten................................................................................................................................................71
Beschikkingsbevoegdheid...................................................................................................................................75
Geldige titel........................................................................................................................................................76
Hoorcollege 8, week 4 – Burgerlijk recht I..................................................................................................... 78
Levering..............................................................................................................................................................84
Hoorcollege 9, week 5 – Burgerlijk recht I..................................................................................................... 90
Vorderingen........................................................................................................................................................92
Levering bij voorbaat van toekomstige goederen..............................................................................................96
Derdenbescherming..........................................................................................................................................100
2
,Hoorcollege 10, week 5 – Burgerlijk recht I................................................................................................. 104
Hoorcollege 11, week 6 – Burgerlijk recht I................................................................................................. 116
Het eigendomsvoorbehoud..............................................................................................................................116
Overdracht van voorwaardelijk eigendom door voorwaardelijk eigenaar......................................................122
Hoorcollege 12, week 6 – Burgerlijk recht I................................................................................................. 127
Uitleg en goederenrecht...................................................................................................................................127
Eigendomsvoorbehoud en uitleg......................................................................................................................132
Leverancierskrediet...........................................................................................................................................133
Recht van reclame............................................................................................................................................134
Fiduciaire eigendom.........................................................................................................................................137
Week 7 – Burgerlijk recht I......................................................................................................................... 141
Hoorcollege 13, week 8 – Burgerlijk recht I................................................................................................. 142
Onmiddellijke en middellijke vertegenwoordiging...........................................................................................142
Verkrijging door middel van een tussenpersoon van een registergoed...........................................................148
Hoorcollege 14, week 8 – Burgerlijk recht I................................................................................................. 154
Hoorcollege 15, week 9 – Burgerlijk recht I................................................................................................. 165
Verjaring...........................................................................................................................................................165
Typen verjaring.................................................................................................................................................166
Art. 3:99 BW – bezit en te goeder trouw..........................................................................................................166
De lange verjaringstermijn...............................................................................................................................168
Verschil systematiek tussen 3:99 en 3:105 BW................................................................................................169
Beperkte rechten..............................................................................................................................................171
Hoorcollege 16, week 9 – Burgerlijk recht I................................................................................................. 179
Bezit..................................................................................................................................................................179
Afspraak met instemming eigenaar = inbezitneming......................................................................................179
Verjaring...........................................................................................................................................................182
Art. 3:106 BW...................................................................................................................................................182
Belangrijke wetsartikelen.................................................................................................................................184
Ander voorbeeld...............................................................................................................................................184
Wat doet die verjaring met het hypotheekrecht?............................................................................................185
Voorbeelden......................................................................................................................................................185
Antwoorden......................................................................................................................................................186
Andere situatie.................................................................................................................................................187
Tijd en herstel...................................................................................................................................................188
Bekrachtiging....................................................................................................................................................188
Arrest Mesdag II...............................................................................................................................................189
3
, Praktijk..............................................................................................................................................................189
Overgangsrecht................................................................................................................................................190
Hoorcollege 17, week 10 – Burgerlijk recht I............................................................................................... 192
Verhaalsrecht....................................................................................................................................................192
Beslagrecht.......................................................................................................................................................197
Pand- en hypotheek uitzonderingen.................................................................................................................199
Voorbeeld in les................................................................................................................................................200
Voorrechten......................................................................................................................................................201
Voorbeelden in de les.......................................................................................................................................203
Hoorcollege 18, week 10 – Burgerlijk recht I............................................................................................... 206
Retentierecht....................................................................................................................................................206
Executie van pandrechten en hypotheekrechten.............................................................................................212
Executie van registergoederen.........................................................................................................................213
Verpanding van vorderingen............................................................................................................................216
Positie van de fiscus..........................................................................................................................................218
Hoorcollege 19, week 11 – Burgerlijk recht I............................................................................................... 220
Het insolventierecht..........................................................................................................................................220
Rangorde tussen het stille pandrecht op bodemzaken en het voorrecht van de fiscus...................................225
HR Mulder q.q./CLBN........................................................................................................................................226
Verrekening......................................................................................................................................................229
Hoorcollege 20, week 11 – Burgerlijk recht I............................................................................................... 233
Punt 1................................................................................................................................................................233
Punt 2................................................................................................................................................................234
Punt 3................................................................................................................................................................235
Art. 58 FW.........................................................................................................................................................235
Retentierecht en faillissement..........................................................................................................................237
Andere casus.....................................................................................................................................................239
Prioriteitsprincipe, volgordelijkheid..................................................................................................................240
Hoorcollege 21, week 12 – Burgerlijk recht I............................................................................................... 244
Goederenrecht en verbintenissenrecht............................................................................................................244
Arrest Portacabin..............................................................................................................................................246
Arrest Depex/Curatoren...................................................................................................................................247
Beginselen in het goederenrecht – het publiciteitsbeginsel.............................................................................248
Beginselen in het goederenrecht – het prioriteitsbeginsel...............................................................................251
Hoorcollege 22, week 12 – Burgerlijk recht I............................................................................................... 257
Individualisering, bepaaldheid en specialiteit..................................................................................................257
4
, Politionele functie van bezit.............................................................................................................................260
Actio pauliana...................................................................................................................................................262
5
, 7 september 2020
Hoorcollege 1, week 1 – Burgerlijk recht I
Het vermogensrecht valt uiteen in goederenrecht en verbintenissenrecht. Uit het arrest
Blaauboer/Berlips volgt het onderscheid tussen goederenrecht en verbintenissenrecht. In
die zaak ging het erom dat A een deel van zijn perceel aan B had verkocht. A beloofde om op
dat stuk van het perceel dat van hem bleef een weg aan te leggen. Vervolgens heeft A dat
niet gedaan en heeft zijn deel ook nog aan C verkocht (zonder dat de weg was aangelegd).
Wie moet B dan aanspreken tot het aanleggen van de weg? Hierover zei de HR: hierover
moet er onderscheid worden gemaakt tussen de verbintenissenrechtelijke rechten en
goederenrechtelijke rechten. Hier gaat het om verbintenissenrechtelijke rechten. Bij deze
rechten kan je alleen degene aanspreken tot wie je in die relatie staat. Dus als ik met jou
afspreek dat ik een weg aan zal leggen en vervolgens verkoop ik dat stuk dan ben ik nog
steeds degene die een weg aan moet leggen. Het is namelijk een overeenkomst. Als we het
in goederenrechtelijk perspectief bekijken (los van het feit of het mogelijk is) dan zou het
een afspraak zijn die je tegen de hele wereld kan inroepen.
Verbintenissenrechtelijke rechten = relatieve werking
Goederenrechtelijke rechten = absolute werking
TENTAMENTRAINING
Veel studenten zeggen, ik heb te weinig tijd. Wat helpt is dat je snel de weg weet in het
wetboek. Als er een vraag wordt voorgelegd over verbintenissenrecht, in welk boek moet je
dan kijken? In Boek 6. Gaat het over een opstalrecht? dan kijk je in Boek 5. Zitten we in het
algemene vermogensrecht, bijv. pandrecht? Dan zitten we in Boek 3. Boek 1 gaat over
personen en familierecht. Boek 2 ondernemingsrecht en rechtspersonenrecht. Boek 4 gaat
over erfrecht. Boek 7 bijzondere overeenkomsten, bijvoorbeeld arbeidsovereenkomst,
huurovereenkomsten. Boek 8 definitie van schepen, onder andere het vervoersrecht. En IPR
vindt je terug in boek 10. Als je dit weet, dan is het gemakkelijker om daar naar op zoek te
gaan.
Goederen
Definitie van goederen is te vinden in artikel 3:1 BW goederen zijn alle zaken en alle
vermogensrechten.
Waarom is het van belang dat iets een goed is of niet? Indien iets geen goed is dan is het
goederenrecht niet van toepassing. Dit maakt uit als je ergens eigenaar van wil zijn of als je
ergens beperkt recht wil vestigen.
Op dit moment ligt een vraag voor aan de HR of een assurantieportefeuille wel of
niet als goed verpand kan worden aan de bank, dan gaat het om veel geld. Bij een
assurantieportefeuille heb je een verzekeringstussenpersoon, die heeft
samenwerkingsovereenkomsten met verzekeraars. Allerlei contacten met
verzekerden en kan tussen die personen overeenkomsten tot stand brengen. Dat
vertegenwoordigt een bepaalde waarde. De bank denkt mooi als ik daar een
pandrecht op kan hebben en die persoon raakt in verzuim, dan kan ik die portefeuille
6
, als zodanig verkopen en mij op die opbrengsten verhalen. Dat kan alleen als het een
goed is.
Artikel 3:1 BW: definitie van goederen het zijn zaken en vermogensrechten.
Zaken
Artikel 3:2 BW geeft aan wat zaken zijn stoffelijke objecten die voor menselijke
beheersing vatbaar zijn.
zaken zijn een bank, flesje water, auto, fiets, laptop etc.
Pils (of water) is geen zaak, omdat je het niet kan vastpakken (het is wel stoffelijk).
Een flesje kun je wel vastpakken. Een pils is wel stoffelijk, maar niet voor menselijke
beheersing vatbaar.
Wat zijn nog meer zaken? Vuilnis is een zaak, het is stoffelijk en voor menselijke
beheersing vatbaar.
Een nier is een zaak. Het is van het lichaam afgescheiden.
Een mens is geen zaak. Mensen zijn geen rechtsobjecten, maar rechtssubjecten.
Een maan is geen zaak.
Een hond is geen zaak omdat het wordt uitgezonderd in artikel 3:2a lid 1 BW. Dieren
zijn geen zaken, maar we doen alsof. In het goederenrecht behandelen we ze wel als
zaken.
Data is een moeilijke. Als jij een E-book koopt dan wil je wel de goederrechtelijke
termen er op loslaten, je wilt dat die van jou is. Maar hoe dit zich in de toekomst gaat
ontwikkelen is nog onduidelijk.
Vermogensrechten
Vermogensrechten zijn bijvoorbeeld:
Vorderingsrecht
Beperkt recht
Aandelen
Vermogensrechten zijn geen zaken. Rechten zijn immers geen stoffelijke objecten. Het recht
mag wel op een zaak rusten. Het belangrijkste kenmerk van vermogensrechten is dat zij
overdraagbaar zijn. Zij vertegenwoordigen immers een bepaalde waarde en dienen daarom
verhandelbaar te zijn. Bijna alle rechten zijn overdraagbaar, art 3:83 BW Sommige rechten
zijn niet overdraagbaar, maar zijn toch vermogensrechten, omdat zij ertoe strekken de
rechthebbende stoffelijk voordeel te verschaffen.
Als we nu weten dat goederen zaken of vermogensrechten zijn, is een assurantieportefeuille
(zo’n samenstel van overeenkomsten en vorderingen) als goed overdraagbaar?
De AG die hierover de conclusie heeft geschreven zegt dat het samenstel van
overeenkomsten niet als zodanig een goed vormt dat het kan worden overgedragen.
Dus als de HR uiteindelijk de conclusie volgt, dan heeft de bank uiteindelijk pech.
Roerend/onroerend
Artikel 3:3 BW hier vind je het onderscheid tussen onroerend en roerend.
Het mooie aan dit artikel is dat het niks uitsluit. Het eerste lid zegt dat het onroerend
is en al het andere is roerend. Als we het dus hebben over zaken weet je zeker: het is
roerend of onroerend.
7
, Aan de hand van HR Portacabin bepaal je of iets roerend of onroerend is. Hierin is bepaald
dat:
Je kijkt of het duurzaam is en daarbij zijn van belang:
o De bedoeling van de bouwer voor zover deze naar buiten kenbaar is.
o Verkeersopvattingen.
In het Portacabin-arrest had iemand een gebouw en meer ruimte nodig. Hij bouwde ernaast
een portacabin. Hier speelde de vraag is de portacabin roerend of onroerend? Als het
onroerend was dan was het gunstig voor de bank en als het roerend was dan was het gunstig
voor de fiscus. Het ging hier dus om geld.
HR zegt als het gaat om onroerende dingen, dan gaat het in ieder geval om zaken die
duurzaam met de grond zijn verenigd. In het arrest ging het om de vraag, wat is dan
duurzaam.
Duurzaam dan moet je kijken naar de aard en inrichting of het gebouw naar aard
en inrichting bestemd is om duurzaam ter plaatse te blijven (ook wel
bestemmingscriterium genoemd). Is die portacabin bestemd om daar duurzaam te
staan?
o Dan moet je kijken naar de bedoeling van de bouwer de bedoeling van de
bouwer is natuurlijk iets intern. Als de bouwer die niet uitspreekt of duidelijk
maakt dan weet je er niks van. De Hoge Raad vult dit aan; de bedoeling van
de bouwer voor zover naar buiten kenbaar.
o Verkeersopvattingen helpen daarbij maar is geen zelfstandige maatstaf. Waar
het op neer komt is als je als derde willekeurig langs een portacabin loopt, als
je ernaar kijkt wat blijkt er nou van de bedoeling van de bouwer ten aanzien
van de duurzaamheid waarom dat ding er staat. Aan de hand daarvan kan je
bepalen of het roerend of onroerend is.
Zaakseenheid
Art 3:4 BW gaat over zaakseenheid iets kan een zaak worden, doordat het ofwel aan
elkaar verbonden raakt (lid 2), dat het niet meer zonder schade kan worden losgemaakt,
ofwel lid 1 dat het naar verkeersopvatting een zaak is geworden.
Voorbeeld: de docent pakt een wetboek vast. Docent heeft het over een wetboek en iedereen
is het erover eens dat je niet 4 zaken vast hebt (papier, inkt etc.), maar een zaak. Dit is wat
geregeld is in art. 3:4 BW. Hiervoor heb je depex als hulp bij nodig (komt volgend college
terug).
Andere vraag:
Batterijen die je bij een apparaat koopt of dat een bestanddeel is (art. 3:4 BW) van de zaak
die je hebt gekocht
stel ik koop een zaklamp; zijn de batterijen daarvan dan een bestanddeel van die
zaklamp?
Als ik een elektrische tandenborstel koop, is dan de batterij wel of niet een
bestanddeel?
Als je een smartphone koopt, is dan de batterij bestanddeel?
8
