Samenvatting Neuropsychologische Assessment
Hoorcollege 1: Introductie
Wat is klinische neuropsychologie?
APA definitie: “a specialty that applies principles of assessment and intervention
based upon the scientific study of human behaviour as it relates to normal and
abnormal functioning of the Central Nervous System (CNS)”
De studie van de hersenen/ gedragsrelaties en impact van letsel / ziekte op de
cognitieve, emotionele en algemene adaptieve capaciteiten van het individu
Aantekeningen filmpje: neuropsychologie is een specialisatie in psychologie dat het brein
probeert te begrijpen in relatie tot het gedrag. Zijn vooral geschoold in het asessen van
gedrag en wat dit betekent met hoe het brein werkt. Dit wordt gedaan door een range van
testen, psychologische testen dat kijkt naar verschillende soorten functies van
gedragsfuncties. Een voorbeeld hiervan is intelligentie, geheugen, executieve functies,
snelheid van verwerking, taal, visueel/spatiële vaardigheden, sociaal-emotioneel
functioneren en er wordt gekeken naar leerprestatie vooral in kinderen hoe zij leren.
Klinische neuropsychologen moeten inzicht hebben in:
- functionele neuroanatomie
- neurologische aandoeningen
- psychopathologie
- theoretische achtergrond en psychometrische eigenschappen van de
gebruikte tests
Neuropsychologische Assessment
“Een andere methode om de hersenen te onderzoeken door het gedragsproduct ervan te
bestuderen" (Lezak et al.)
De gedragseffecten van hersenschade variëren met:
Aard, omvang, locatie en duur van de laesie/s en/of slecht functioneren van de
neurale netwerken
Leeftijd, geslacht, fysieke conditie, psychosociale achtergrond en status van de
patiënt
Met individuele neuro-anatomische en fysiologische verschillen
Belangrijkste doelen van neuropsychologische diagnostiek
1. differentiële diagnose
2. planning van de behandeling
3. het volgen van de revalidatie proces
4. legale processen
Het doel van neuropsychologische beoordeling is niet alleen het verzamelen van
testgegevens (cognitief, emotioneel, functioneel) maar ook het begrijpen van het gedrag van
de patiënt in de context van de omgeving waarin hij/zij functioneert & het ontdekken van hun
sterke en zwakke kanten. Door de sterke kanten kunnen we ze motiveren en helpen, voor
de zwakke kanten moeten we weten welke problemen ze mee kampen.
1
,Anatomie van het menselijk brein
Aantekeningen filmpje 1: het brein is
ingedeeld in 2 hemisferen. Als we kijken
vanuit de zijkant van het brein dan zien we 3
secties. De bovenste sectie is het cerebrum.
Aan de onderkant zien we het cerebellum. In
het midden, aan de onderkant, zien we de
hersenstam. Daarnaast is er de hypofyse,
daar zien we ook hersenzenuwen. Zij nemen
informatie de hersenen in en soms
motorpulsen van het brein vandaan.
We hebben de frontaalkwab, zijn aan beide
kanten. Daarachter heb je de pariëtale kwab.
Daaronder is de temporaalkwab. Achteraan
vind je het visuele gedeelte van het brein, de
occipitaalkwab. Aan de onderkant is de
cerebellum.
Hersenstam bestaat uit 3 secties: de
bovenkant is de middenhersenen, gevolgd
door de pons en tenslotte de medulla
oblongata. Dit is continue met het
ruggenmerg.
Tussen de frontaalkwab en de pariëtale kwab
zie je een groef, dit is de centrale sulcus of
sulci. Daarnaast zie je een bobbel, dit is de gyrus of gyri. De hersenen verhogen in de gyri
maar verlagen in de sulci.
Frontaalkwab bevind zich de motorische cortex, hier vindt beweging van lichaam plaats. De
linkerkant van het brein controleert de rechterkant van het lichaam. Dan hebben we de
centrale sulcus en hierachter, aan de start van de pariëtaal kwab bevindt zich de sensorische
cortex. Linkerkant van het brein detecteert sensaties van rechterkant van het lichaam.
Aan de achterkant zien we de occipitaalkwab en deze is verantwoordelijk voor visie. Hierdoor
kunnen we zien. Dus licht komt naar voren binnen in de ogen, verzonden naar de optische
zenuw en het plaatje is gegenereerd in de occipitaalkwab.
In de temporaalkwab hebben we het auditief gebied. Dit is het hoorgedeelte van het brein.
Aan de frontaalkwab hebben we de frontal eye fields: dit zorgt voor beweging van de externe
ogen, zo kunnen we in een specifieke richting kijken.
Aantekeningen filmpje 2: de cortex of de grijze stof is donkerder aan de buitenkant dan aan
de binnenkant. Dit is omdat het bekleed is met de celllichamen/soma van het neuron.
Cellichamen houden het neuron gezond en zorgen ervoor dat het blijft functioneren. Witte
stof bestaat uit axonen van de neuronen. Axonen dragen informatie over van het ene neuron
naar het ander neuron. De linker hemisfeer stuurt de rechterkant aan van je lichaam en de
rechterhemisfeer van de hersenen controleert de linkerkant van je lichaam.
Het corpus callosum is een bundel van zenuwen dat zorgt voor een verbinding tussen de
twee hemisferen van de hersenen. Het corpus callosum zorgt voor een goede communicatie
tussen de twee gebieden.
De hersenstam zit aan de onderkant van je brein. Het is de meest basis gedeelte van je
brein en reguleert belangrijke levensfuncties zoals ademhalen, hartslag, slapen, eten enz.
Ook is het hier zo dat de signalen van je rechterkant van je lichaam oversteken naar de
linkerkant van je lichaam en andersom.
Je ruggengraat breidt zich uit tot de onderkant van je rug. Het stuurt en ontvangt informatie
van de rest van je lichaam.
2
,De frontaalkwab is verantwoordelijk
voor complexe en abstracte
gedachtes. Het is net achter je
voorhoofd en het is het meest
geavanceerde gedeelte van je brein.
Het helpt je met plannen, emoties
reguleren en nadenken over de
toekomst. Het houdt pas op met
ontwikkeling halverwege je 20e jaren.
Hieruit kun je verklaren dat kinderen
en tieners impulsieve dingen doen.
De pariëtale kwab integreert alle
sensorische informatie van je lichaam.
Je gevoel van ruimte, navigatie, tast
wordt hier doorgegeven. Alleen geven
de hersenen geen prioriteit aan elk
deel van je lichaam homunculus.
De occipitaalkwab is verantwoordelijk
voor visuele informatie. Het is
gelokaliseerd achteraan in de
hersenen.
De achterkant van je temporaalkwab is
verbonden met de pariëtaal en occipitaalkwab maar het voorste gedeelte kan van de rest
van de hersenen worden opgetild. De temporaalkwab is verantwoordelijk voor het begrijpen
van geluiden en taal. Als we goed kijken naar de temporaalkwab kan je het limbisch systeem
vinden. Het limbisch systeem is verantwoordelijk voor emoties, leren en geheugen. In het
limbisch systeem vind je de amygdala wat verantwoordelijk is voor de basisemoties. Als je
nog meer naar binnen gaat zie je de hippocampus. Deze is verantwoordelijk voor leren en
geheugen.
Structuur/functie – een eenvoudig overzicht
Plasticiteit is erg belangrijk!
Globaal aspecten
Populaties – alle leeftijden
Comorbiditeit en polyfarmacie komen beide vaker voor in ouderen. Ze nemen
verschillende drugs en dit kan hun prestaties en cognities beïnvloeden
Maximaliseren van de prestaties van de patiënt (sterke en zwakke punten)
Individuele verschillen lijken vaak meer ‘extreem’ te zijn in hersenbeschadigde
personen
3
, Het bepalen van het pre morbide niveau van functioneren is cruciaal. Je wilt weten
hoe de persoon functioneerde voor de laesie. Dit is moeilijk te onderzoeken.
Psychometrie
Denk aan:
Betrouwbaarheid
Validiteit en validatie * meest fundamentele eigenschap van psychometrische test
Normen en scheeftrekken (skewing)
Het standaardiseren van scores en waarom dit belangrijk is. Je wilt het vergelijken
met dezelfde leeftijd of sekse bijvoorbeeld.
Correlaties die bestaan tussen tests (vermijd overbodige testen). Je wilt niet steeds
hetzelfde meten.
De test is goed als het
Ecologische validiteit heeft / meet wat het beweert te meten
Alle relevante gedragsdomeinen bestrijkt
Geen ‘vloer’ en ‘plafond’ effecten heeft (vermijdt dit zo veel mogelijk!). Als iedereen
een vloer effect heeft is het moeilijk te beoordelen of er iets met de persoon aan de
hand is of dat de test te moeilijk is. Als er een plafond effect is dan kan de test
gevoelig zijn en dus niet goed meten wat de beschadiging is.
Goed te begrijpen is voor de patiënt wat ze moeten doen
Eenvoudig te beheren en te scoren is
Vergelijkbaar is met het werk van andere onderzoekers
Meer dan één versie heeft / formulier (vermindert herhaling). Als je meerdere versies
hebt dan kan je hetzelfde meten maar met verschillende items. Als je dit niet hebt dan
weet je niet of de persoon vooruitgaat of dat de persoon het zich nog herinnert.
Procedures in een neuropsychologische beoordeling
Een neurologisch onderzoek
Doorverwijzing
Bepalen welke aanpak te nemen
- vaste batterij of flexibele benadering
- stel jezelf vragen voordat je de patiënt ziet; wat wil je meten?
Het klinisch interview
Een casusgeschiedenis verzamelen
Neuropsychologisch testen
Pre-morbide niveau bepalen
Scoren en vergelijken met leeftijds-normen
Een diagnose stellen & aanbevelingen voor behandeling
Verslag schrijven - vraag wie jouw lezer zal zijn
Klant voorzien van feedback & mogelijke follow-up
Neurologisch & laboratorium examen
Neurologie
Motorische functies, sensaties, reflexen
Kort Mentaal Status-onderzoek
Laboratorium
4
