Inhoud
Hoofdstuk 1 Bedrijven ....................................................................................................................... 4
H1.1 Bedrijfseconomie en bedrijf................................................................................................... 4
H1.1.1 Bedrijfseconomie ............................................................................................................ 4
H1.1.2 Bedrijven ........................................................................................................................ 4
H1.1.3 Publieke en private bedrijven.......................................................................................... 5
H1.1.4 Indeling van bedrijven naar activiteiten .......................................................................... 5
Hoofdstuk 2 Bedrijfseconomische principes....................................................................................... 6
H2.1 Opbrengsten, kosten en winst ............................................................................................... 6
H2.1.1 Opbrengsten en kosten................................................................................................... 6
H2.1.2 Het voorzichtigheidsprincipe........................................................................................... 6
H2.1.3 het confrontatiebeginsel ................................................................................................. 6
H2.1.4 Opbrengsten en kosten vs ontvangsten en uitgaven ....................................................... 6
H2.3 Kengetallen ........................................................................................................................... 7
H2.3.1 Het gebruik van kengetallen ........................................................................................... 7
H2.3.2 Soorten kengetallen........................................................................................................ 7
H2.3.3 Kengetallen en planning.................................................................................................. 7
Hoofdstuk 3 Financiële overzichten ................................................................................................... 8
H3.1 Financiële overzichten ........................................................................................................... 8
H3.2 Balans.................................................................................................................................... 8
H3.3 Resultatenrekening ............................................................................................................... 8
H3.4 Kasstroomoverzicht ............................................................................................................... 9
H3.4.1 Kasstroomoverzicht ........................................................................................................ 9
H3.4.2 Kasstroom op operatiebasis (of kasstroom uit bedrijfsactiviteiten) ................................. 9
H3.4.3 Kasstroom uit investeringsactiviteiten .......................................................................... 10
H3.4.4 Kasstroom uit financieringsactiviteiten ......................................................................... 10
Hoofstuk 4 Investeringsselectie ....................................................................................................... 11
H4.1 Vormen van investeringen ................................................................................................... 11
H4.1.1 Verschillende vormen van investeringen ....................................................................... 11
H4.1.2 Investeringsselectiemethoden ...................................................................................... 12
H4.2 Elementen van investeringsselectie ..................................................................................... 12
H4.3 Investeringsselectietechnieken ............................................................................................ 13
H4.3.1 Nettocontantewaardemethode .................................................................................... 13
H4.3.2 Terugverdienperiode .................................................................................................... 13
H4.3.3 Boekhoudkundige rentabiliteit...................................................................................... 14
,Hoofdstuk 6 Financiering van het bedrijf ......................................................................................... 14
H6.1 Financiële markten .............................................................................................................. 14
H6.1.1 Vormen van financiering ............................................................................................... 14
H6.1.2 Kapitaal- en geldmarkt .................................................................................................. 15
H6.2 Kenmerken van eigen en vreemd vermogen ........................................................................ 16
H6.2.1 Kenmerken van eigen vermogen ................................................................................... 16
H6.2.2 Kenmerken van vreemd vermogen ............................................................................... 16
H6.2.3 Hybride vormen van vermogen ..................................................................................... 17
H6.7 Alternatieve financieringsvormen ........................................................................................ 17
H6.7.1 Overzicht en rubricering alternatieve financieringsvormen ........................................... 17
H6.7.2 Leasing ............................................................................................................................. 18
H6.7.3 Voorraadfinanciering .................................................................................................... 18
H6.7.4 Factoring ...................................................................................................................... 19
H6.7.5 Bijzondere financieringsvormen .................................................................................... 19
H6.7.6 Crowdfunding ............................................................................................................... 19
Hoofdstuk 9 Kostengedrag .............................................................................................................. 20
H9.1 Variabele en vaste kosten .................................................................................................... 20
H9.1.1 Kosten in relatie tot het volume van de bedrijfsactiviteiten........................................... 20
H9.1.2 Verschillende variabele kosten...................................................................................... 20
H9.1.3 Vaste kosten ................................................................................................................. 20
H9.1.4 Bezettingsgraad ............................................................................................................ 20
H9.3 Break-evenanalyse .............................................................................................................. 21
H9.3.1 Break-evenpunt ............................................................................................................ 21
H9.3.2 Dekkingsbijdrage .......................................................................................................... 21
H9.3.3 Break-evenomzet bij meerdere producten .................................................................... 21
H9.3.4 Veiligheidsmarge .......................................................................................................... 21
H.9.3.5 Relevante range ........................................................................................................... 21
Hoofdstuk 10 Kostensoorten ........................................................................................................... 22
H10.1 Kosten van arbeid .............................................................................................................. 22
H10.1.1 Wat zijn kosten van arbeid? ........................................................................................ 22
H10.1.2 Bruto- en nettoloon .................................................................................................... 22
H10.1.3 Berekening van de kosten van arbeid .......................................................................... 22
H10.1.4 Beloningssystemen ..................................................................................................... 22
H10.2 Kosten van duurzame productiemiddelen.......................................................................... 23
H10.2.1 Kenmerken van duurzame productiemiddelen ............................................................ 23
H10.2.2 Kosten van duurzame productiemiddelen ................................................................... 23
, H10.2.3 Kosten van grond ........................................................................................................ 24
H10.3 Afschrijvingsmethoden ...................................................................................................... 24
H10.3.1 Vaste activa en afschrijvingen ..................................................................................... 24
H10.3.2 Afschrijvingsmethoden ............................................................................................... 24
H10.4 Afval en uitval.................................................................................................................... 25
H10.4.1 Afval ........................................................................................................................... 25
H10.4.2 Opbrengst en kosten van afval .................................................................................... 25
H10.4.3 Uitval .......................................................................................................................... 25
Hoofdstuk 14 Budgettering .............................................................................................................. 26
H14.1 Kostenbudgetten ............................................................................................................... 26
H14.1.1 Rol van budgetten in de planning en control cyclus ..................................................... 26
H14.1.2 Functies van budgettering........................................................................................... 26
H14.1.3 Soorten kostenbudgetten ........................................................................................... 27
H14.2 Budgetevaluatie ................................................................................................................ 28
H14.2.1 Voor – en nacalculaties budget ................................................................................... 28
H14.2.2 Efficiency- en prijsverschil ........................................................................................... 28
H14.2.3 Bezettingsverschil ....................................................................................................... 28
Hoofdstuk 15 Masterbudget ............................................................................................................ 29
H15.1 Samenstelling van het masterbudget ................................................................................. 29
H15.2 Opstellen van het masterbudget ........................................................................................ 29
Hoofdstuk 17 Financiële analyse van een jaarrekening .................................................................... 29
H17.1 Rentabiliteit....................................................................................................................... 29
H17.3 Solvabiliteit........................................................................................................................ 31
H17.4 Liquiditeit .......................................................................................................................... 32
H17.5 Activiteit ratio’s ................................................................................................................. 32
,Hoofdstuk 1 Bedrijven
H1.1 Bedrijfseconomie en bedrijf
H1.1.1 Bedrijfseconomie
Een bedrijf begint niet zomaar met produceren, als eerst wordt de vraag; “is er een redelijke kans
om er geld mee te verdienen?” gesteld. Om een antwoorde te krijgen moeten eerst andere vragen
worden beantwoord:
• Hoeveel producten moeten er worden gemaakt?
• Wat kost het om deze producten te produceren?
• Waar komt het geld vandaan voor de productie?
• Hoeveel mensen en machines zijn er nodig en wat zijn de kosten hiervan?
Met behulp van de bedrijfseconomie kan een bedrijf deze vragen beantwoorden. De
bedrijfseconomie houdt zich bezig met het economisch handelen in en door een bedrijf.
Mensen hebben behoeftes die ze willen bevredigen; willen eten, onderdak, veiligheid, etc. De
directe behoeftebevrediging heet consumptie. Dit begrip is dus groter dan in het dagelijks
spraakgebruik waar het eten of drinken betekent.
Productie omvat niet alleen industriële activiteiten, maar ook verplaatsing, (denk aan transport),
opslag (dat is in feite verplaatsing in de tijd, zodat we bijvoorbeeld niet onmiddellijk de hele oogst
moeten opeten) en dienstverlening.
Productie is het omzetten van het ene goed of dienst in een ander: grondstoffen worden
eindproducten (in de industrie), arbeidsuren en kennis worden organisatieadviezen.
H1.1.2 Bedrijven
Simpel gezegd houdt een bedrijf zich bezig met de producten van goederen en/of diensten.
Bedrijven hebben veel te maken met partijen, die alle een belang hebben bij of een relatie hebben
met het bedrijf. We noemen dit de participanten of stakeholders. Enkele voorbeelden zijn:
• Eigenaren/verschaffers van eigen vermogen
• Schuldeisers/verschaffers van vreemd vermogen
• Afnemers/klanten
• Management
• Werknemers
• Leveranciers
• Lokale gemeenschap
• Overheid
Het bedrijf moet aan de behoeften van al zijn participanten voldoen. Een basisvoorwaarde om op
lange termijn te kunnen blijven bestaan is dat een bedrijf alle uitgaande middelende die het gebruikt
om het productieproces uit te voeren, weer terugverdient via verkoop van de geproduceerde
goederen of diensten of via eventuele andere inkomstenbronnen.
Schematics weergave van het productieproces in een bedrijf
Het bedrijf koopt inputs (grondstoffen, arbeid, machines en apparatuur, gebouw, grond), gebruikt de
inputs om producten en/of diensten te produceren en deze te verkopen. Het gebruik van de inputs
veroorzaakt kosten, de verkoop van producten en diensten genereert opbrengsten. Bij een
overschot maakt het bedrijf winst.
,H1.1.3 Publieke en private bedrijven
Op basis van de aard van de geproduceerde goederen of diensten kunnen we bedrijven indelen
categorieën. Een eerste onderscheid is dat in publieke en private bedrijven.
Publiek bedrijven leveren goederen of diensten waarvan de overheid of de maatschappij het van
belang vindt om deze niet door een op winsten gericht bedrijf te laten produceren.
Private bedrijven zijn eigendom van personen of andere bedrijven die eigen vermogen in het bedrijf
hebben geïnvesteerd.
De indeling in publieke en private bedrijven valt voor een groot deel samen met de indeling non-
profit- en profit-organisaties. Ook in de private sector komen echte non-profit-organisaties voor,
zoals verenigingen, stichtingen en goede doelen-organisaties, bijvoorbeeld het Rode Kruis.
Private-profitorganisaties noemen we ondernemingen.
H1.1.4 Indeling van bedrijven naar activiteiten
Bedrijven kunne worden ingedeeld naar categorieën, Een gebruikelijke indeling is die naar aard van
de activiteiten:
• Oer producten
• Handel
• Industrie
• Dienstverlening
Oer producenten, dit zijn land- en tuinbouw, veeteelt, bosbouw, jacht en mijnbouw. Deze zijn sterk
afhankelijk van de natuur en hun productie is vaak gebonden aan seizoenen.
Handel, Deze bedrijven bewerken de producten niet, maar geven de producten alleen maar door.
Industrie, de industrie bewerkt goederen tot halffabricaten en eindproducten.
Dienstverlening, de dienstverlening is een grote verzameling bedrijven. We onderscheiden
commerciële en niet-commerciële dienstverlening. Commerciële dienstverlening kan worden
onderscheiden in persoonlijke en zakelijk dienstverlening. Bij persoonlijke dienstverlening rekenen
we bedrijven die direct aan de consument leveren (kappers, huisarts, theaters). De zakelijker
diensteverlening omvat bedrijven die diensten verlenen aan andere ondernemingen (Business to
business). Commerciële diensteverlening wordt ook wel aangeduid als de tertiaire sector. Niet-
commerciële dienstverlening bestaat uit gesponsorde of door de overheid gesubsidieerde bedrijven
zoals ziekenhuizen.
, Hoofdstuk 2 Bedrijfseconomische principes
H2.1 Opbrengsten, kosten en winst
H2.1.1 Opbrengsten en kosten
Een onderneming streeft naar het behalen van winst. We gaan ontvangsten en uitgaven toerekenen
aan perioden. Dat moeten we zo doen dat er sprake is van een ‘correcte’ berekening van de winst.
De toerekening van ontvangsten aan een periode noemen we opbrengst.
De toerekening van uitgaven aan een periode noemen we kosten.
Opbrengsten zijn aan perioden toegerekende ontvangsten.
kosten zijn aan perioden toegerekende uitgaven.
Winst (respectievelijk verlies) is opbrengsten minus kosten.
H2.1.2 Het voorzichtigheidsprincipe
De eisen van ‘correctheid’ heeft een aantal uitgangspunten:
Het voorzichtigheidsprincipe zegt dat we bij de winstbepaling voorzichtig tewerk gaan: we rekenen
ons niet rijk. Het voorzichtigheidsprincipe heeft twee uitwerkingen; de eerste heet
realisatieconventie. Dit is een afspraak die binnen de branche geldt voor het moment waarop een
transactie is voltooid. Op dat moment wordt de opbrengst genomen.
De andere uitwerking van het voorzichtigheidsprincipe is dat verlies wel op voorhand genomen
wordt: zodra bijvoorbeeld duidelijk wordt dat sommige van die modieuze artikelen winkeldochters
dreigen te worden, boeken we de voorraad af en nemen ons verlies onmiddellijk.
H2.1.3 het confrontatiebeginsel
We weten inmiddels de opbrengsten die we binnen nee periode hebben behaald, maar hoe groot
zijn dan de kosten in die periode?
Hier passen we het confrontatiebeginsel ofwel matching-principe toe. Dit beginsel zegt dat als
kosten van een periode die bedragen worden beschouwd die tot de reeds bekende opbrengsten
hebben geleid. We confronteren dus de opbrengst met de daarvoor nodige kosten, vandaar de
naam. Op deze manier kunnen we uitgaven aan perioden toerekenen. In feite zoeken we dus een
oorzakelijk verband tussen opbrengsten en kosten.
H2.1.4 Opbrengsten en kosten vs ontvangsten en uitgaven
Toepassing van het voorzichtigheidsprincipe en het confrontatiebeginsel heeft enige consequenties:
• Binnen een periode kunnen er ontvangsten zijn die in deze periode geen opbrengsten zijn.
Voorbeeld: de betaling door debiteuren (de opbrengst is genomen bij het ontstaan van die
debiteuren in een vorige periode). Ook in de financiële geldstroom doet zich dit voor: het
afsluiten van een lening levert geen opbrengst op.
• Binnen een periode kunnen er uitgaven zijn die in deze periode geen kosten zijn. Voorbeeld:
de eerdergenoemde debiteuren.
• Binnen een periode kunnen er uitgaven zijn die in deze periode geen kosten zijn. Boorbeeld:
betaling aan crediteuren, van wie de leveranties op voorraad gelegd zijn aflossing van een
lening.
• Binnen een periode kunnen er kosten zijn die binnen deze periode geen uitgaven zijn.
Voorbeeld: verbruik uit voorraad; afschrijvingen.
