Psychologie een inleiding 8e editie – Philip Zimbardo
Hoofdstuk 1 Geest, gedrag en psychologische wetenschap
Kernvraag 1: wat is psychologie en wat is het niet?
Psychologie: wetenschap van gedrag en mentale processen.
Psyche betekent geest en -ologie betekent gebied van de studie → ‘de studie van de geest’.
De Grieken geloofden dat de geest op zichzelf en apart van het fysieke lichaam bestond.
Een aspect van psychologie heeft betrekking op het wetenschappelijk onderdeel van de psychologie,
dit is gebaseerd op objectieve, verifieerbare gebeurtenissen. Het tweede aspect houdt zich bezig met
geestelijke processen en met gedragingen:
Interne geestelijke processen die we indirect waarnemen (denken, voelen, begeren).
Externe waarneembare gedragen die we direct waarnemen (praten, glimlachen, lopen).
Psychologen in drie grote groepen
- Experimenteel (onderzoeks-)psychologen: Psycholoog die onderzoek doet naar elementaire
psychologische processen dat nieuwe psychologische kennis creëert. Kleinste groep.
- Docent psychologen: Psycholoog met als primaire taak het geven van onderwijs op bijv. hbo- of
bacheloropleiding of aan een universiteit.
- Toegepast psychologen (2/3): Psycholoog die de door experimenteel psychologen vergaarde
kennis gebruikt om problemen van mensen op te lossen d.m.v. training of psychologische
behandeling. Werkzaam op scholen, ziekenhuizen, bij bedrijven, klinieken welzijnsorganisaties.
6 werkgebieden voor toegepast psychologen:
1. Consument en maatschappij
2. Arbeid en organisatie
3. Maatschappelijke participatie en veiligheid
4. Gezondheid en zorg
5. Onderwijs en ontwikkeling
6. Relaties
Enkele specialisaties voor toegepast psychologen
- Arbeids- en organisatiepsychologen: aanpassingen aan werkplek, programma’s ontwikkelen om
werknemers/managers te motiveren of verbeteren, marktonderzoek.
- Sportpsychologen: atleten helpen prestaties en motivatie te verbeteren, planning maken,
omgaan met druk.
- Schoolpsychologen: diagnosticeren leer- en gedragsproblemen en adviseren leraren, ouders en
leerlingen. Persoonlijke- en sociale omstandigheden die invloed hebben op schoolprestaties.
- Klinisch psychologen en counselors: helpen mensen zich aan te passen op sociaal en emotioneel
vlak, of om moeilijke keuzes in relaties, carrière of opleiding te maken.
- Forensisch psychologen: wets- en rechtssysteem. Gevangenen in penitentiaire of tbs-inrichtingen
testen of ze vrijgelaten kunnen worden of bij een rechtbank kunnen verschijnen. Verklaringen
beoordelen bijv. verkrachting of mishandeling.
- Omgevingspsychologen: proberen de interactie met onze omgeving en het milieu te verbeteren
d.m.v. milieuvriendelijk gedrag stimuleren.
- Gerontopscyhologen: ouderen helpen hun gezondheid en welzijn te behouden en effectief te
leren omgaan met leeftijd gerelateerde problemen.
Psychiatrie is een medisch specialisme in behandeling van geestelijke en gedragsmatige problemen,
meestal met behulp van geneesmiddelen. Psychiaters richten zich voornamelijk op patiënten met
ernstigere psychische stoornissen in tegenstelling tot psychologen, die zich richten op het hele
terrein van het menselijk gedrag en de geestelijke processen van hersenfuncties tot sociale
interacties. Psychiaters zijn bevoegd om medicijnen voor te schrijven en psychologen niet.
1
, Psychologie een inleiding 8e editie – Philip Zimbardo
Pseudopsychologie: niet-onderbouwde psychologische aannamen die als wetenschappelijke
waarheden worden gepresenteerd; paranormale fenomenen, waarzeggerij, horoscopen.
Vaardigheden voor kritisch denken; dit boek legt de nadruk op zes kritische denk-vaardigheden,
gebaseerd op de volgende vragen.
1. Wat is de bron?
2. Is de bewering redelijk of extreem?
3. Wat is het bewijsmateriaal?
4. Kan de conclusie zijn beïnvloed door bias?
5. Worden veelvoorkomende denkfouten vermeden?
6. Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?
Anekdotisch bewijsmateriaal: getuigenissen die de ervaringen van iemand of enkele personen
schetsen, maar ten onrechte voor wetenschappelijk bewijs worden aangezien.
Bias: Een vooroordeel, vervorming of vertekening van een situatie, meestal op basis van persoonlijke
ervaringen en waarden.
Emotionele bias: de neiging om oordelen te vellen gebaseerd op attitudes en gevoelens, in plaats van
op een rationele analyse van het bewijsmateriaal.
Confirmation (bevestigings-)bias: de neiging om informatie die niet bij je opvattingen aansluit te
negeren of te bekritiseren en om in plaats daarvan informatie te zoeken waar je het wel mee eens
bent.
Correlatie-causaliteit-denkfout: als twee dingen tegelijkertijd voorkomen, het een het ander moet
veroorzaken.
Kernvraag 2: Wat zijn de zes belangrijkste perspectieven van de psychologie?
1. Biologisch perspectief
Het psychologische perspectief dat de oorzaken van gedrag zoekt in het functioneren van de genen,
de hersenen en het zenuwstelsel en endocriene(hormoon)stelsel. Zij beschouwen de geest als een
product van de hersenen. Zowel onze persoonlijkheid, onze voorkeuren, onze gedragspatronen als
onze vaardigheden komen voort uit onze lichamelijke eigenschappen.
Twee variaties op het biologische thema
Neurowetenschap: het vakgebied dat zich richt op begrip van hoe de hersenen gedachten,
gevoelens, motieven, bewustzijn, herinneringen en andere mentale processen creëren.
Evolutionaire psychologie (Charles Darwin): een relatief nieuw specialisme dat gedrag en mentale
processen beschouwt op basis van hun genetische aanpassingen aan overleving en voorplanting.
Natuurlijke selectie: bepaalde organismen passen beter in hun omgeving, dat wil zeggen: meer kans
hebben om te zorgen voor overlevende nakomelingen en beter voortplanten.
Verhaal: Een zeventiende-eeuwse Franse filosoof René Descartes stelde het eerste radicale nieuwe
idee voor. Een scheiding tussen de spirituele geest en het fysieke lichaam. Hij bestudeerde
menselijke gevoelens en gedragingen gebaseerd op lichamelijke activiteit in het zenuwstelsel, i.c.m.
nieuwe ontdekkingen over zenuwbanen van dieren waarbij aangetoond werd hoe zintuigen
stimulatie omzetten in zenuwimpulsen en spierreacties. Werd aangetoond dat biologische processen
ten grondslag liggen aan sensaties en eenvoudige reflexmatige gedragingen i.p.v. spirituele krachten.
2
, Psychologie een inleiding 8e editie – Philip Zimbardo
Rationalisme: (waartoe Descartes behoorde) filosofiestroming die de ratio, het denken, als enige
middel zag om aan wetenschap en filosofie te doen.
Empirisme: filosofiestroming waarbij waarneming, ervaring en experimenten de enige ware bronnen
van kennis zijn.
Empirist (John Loke) beweerde dat de mens bij de geboorte een tabula rasa is: een onbeschreven
blad dat door ervaring, leerprocessen en opvoeding persoonlijkheid en vaardigheden krijgt.
2. Cognitieve perspectief
Wilhelm Wundt onderzocht of het mogelijk was om de menselijke geest op dezelfde manier te
simplificeren als het periodiek systeem van scheikunde, dit was niet het geval. Kwam tot het inzicht:
de wetenschappelijke methoden, zoals die in het schei- en natuurkunde werden toegepast, konden
ook gebruikt worden om zowel de geest als het lichaam te bestuderen.
Introspectie: beschrijving van je eigen innerlijke, bewuste ervaringen.
Eerste psychologische experimenten in de geschiedenis; onderzoek naar wat volgens Wundt en
studenten de ‘elementen’ van het bewustzijn waren: gewaarwording, waarneming, geheugen,
aandacht, emotie, denken, leren en taal. Volgens hen bestond onze verstandelijke activiteit uit
combinaties van deze elementaire processen.
Structuralisme: historische stroming binnen de psychologie die de basisstructuren van de geest en de
gedachten trachtte te ontrafelen. Structuralisten zochten de ‘elementen’ van de bewuste ervaring.
Gestaltpsychologie: het geheel is meer dan de som van de delen. Deze groep geloofde dat het
bewustzijn meer omvatte dan zintuigelijke ervaringen en beweerde dat onze ervaringen niet
gereduceerd kunnen worden tot een serie afzonderlijke elementen.
Functionalisme: historische stroming binnen de psychologie die meende dat psychische processen
het beste begrepen kunnen worden in het licht van hun adaptieve nut en functie. (William James)
brain imaging: beeldvorming van de hersenen.
Cognitief perspectief= een belangrijk psychologisch perspectief, waarbij de nadruk ligt op mentale
processen zoals leren, geheugen, perceptie en denken als vormen van informatieverwerking.
3. Behavioristische perspectief
Behaviorisme (John Watson): een historische school die ernaar streefde om van de psychologie een
objectieve wetenschap te maken die zich alleen op gedrag richtte (en niet op mentale processen).
B.F. Skinner is van mening dat psychologie zich moet richten op de wetten die gedrag regelen – op de
relatie tussen stimuli en responsen – in plaats van op subjectieve processen van de geest.
Behavioristisch perspectief:
Een psychologische invalshoek die de bron van onze handelingen zoekt in stimuli vanuit de
omgeving, in plaats van innerlijke mentale processen.
4. Whole-personperspectief
Psychodynamische psychologie: benadering die de nadruk legt op het begrijpen van het menselijk
functioneren in termen van onbewuste behoeften, verlangens, herinneringen en conflicten.
3
, Psychologie een inleiding 8e editie – Philip Zimbardo
Psychoanalyse: een benadering van de psychologie die is gebaseerd op de veronderstellingen van
Sigmund Freud, die de nadruk legt op onbewuste processen. De term verwijst zowel naar Freuds
psychoanalytische theorie als naar de zijn psychoanalytische behandelmethode.
Perspectieven vanuit de gehele persoon (Whole person): een aantal psychologische perspectieven
die draaien om een globaal inzicht in de persoonlijk, waaronder de psychodynamische psychologie,
humanistische psychologie en psychologie van karaktertrekken en temperament.
Humanistische psychologie: een klinische benadering die de nadruk legt op de mogelijkheden, groei,
potentie en vrije wil van de mens (Carl Rogers en Abraham Maslow).
Psychologie van de karaktertrekken en temperament: Een psychologisch perspectief dat gedrag en
persoonlijkheid ziet als de producten van fundamentele psychologische kenmerken (oude Grieken).
5. Ontwikkelingsperspectief
= onderscheidt zich door de nadruk op erfelijkheid en omgeving, en op voorspelbare veranderingen
die zich voordoen tijdens de levensloop.
6. Socioculturele perspectief
= legt de nadruk op het belang van sociale interacties, sociaal leren en een cultureel perspectief.
Cultuur: een complexe mix van taal, opvattingen, gewoonten, waarden en tradities die wordt
ontwikkeld door een groep mensen en die wordt gedeeld met anderen in dezelfde omgeving.
Cross cultureel psycholoog: een psycholoog die werkt in dit specialisme is geïnteresseerd in de
manieren waarop psychologische processen verschillen tussen mensen van verschillende culturen.
Holisme: visie die totaliteit altijd belangrijker vindt dan de som der delen.
Perspectief Idee Wat bepaalt gedrag? Wie?
Biologisch Het lichaam kan apart van de geest De hersenen, zenuwstelsel, René Descartes.
perspectief worden bestudeerd. endocriene stelsel en genen.
Cognitief De wetenschappelijke methode kan Iemands unieke patroon van Wilhelm Wundt
perspectief worden gebruikt om de geest te waarnemingen, interpretaties, en William
bestuderen. verwachtingen, overtuigingen, en James
herinneringen.
Behavioristisch Psychologie moet de wetenschap van De prikkels in onze omgeving en de John Watson en
perspectief observeerbaar gedrag zijn, niet van voorgaande consequenties van ons B.F. Skinner
mentale processen. gedrag
Whole Person Psychodynamische psychologie: Processen in onze onbewuste geest. Sigmund Freud
perspectief persoonlijkheid en psychische
stoornissen komen voort uit processen in
het onbewuste.
Onze aangeboren behoefte om te
Humanistische psychologie: psychologie groeien en ons potentieel zo goed Carl Rogers en
moet de nadruk leggen op menselijke mogelijk te verwezenlijken. Abraham
groei en potentieel i.p.v. op psychische Maslow
stoornissen.
Psychologie van karaktertrekken en Unieke persoonlijkheids-kenmerken De oude
temperament: individuen kunnen worden die in de tijd en in alle situaties Grieken
4
