Gezondheidsbevordering & Preventie
GP 2.1 – Gezondheidsdeterminant leefstijl & gedrag
Gezondheidsdeterminant leefstijl & gedrag = omvat alle gedragingen die positieve of negatieve
invloed hebben op gzh(probleem).
Gezondheidsvaardigheden: tamelijke complexe vaardigheden bepalen of mensen weg vinden in
gzhzorg. Omgezet in informatie verwerven gzh en begrijpen, beoordelen en gebruiken voor
beslissingen. Men met weinig; ervaart minder gezondheid minder goed.
Leefstijlfactoren:
• Voeding
§ Duidelijk invloed; probleem zowel primair als secundair.
§ Primair: bv. cariës, overgewicht, obstipatie, jodiumtekort, ondergewicht en
alcoholische levercirrose, hypertensie, ijzergebrek, maag- en slokdarmkanker en
bepaalde hart- en vaataandoeningen
§ Secundair: gzhprobleem primair voeding gerelateerd, maar spelen andere
gzhdeterminanten rol.
§ Coronaire hartziekten: hoge inname energie en vooral vetten.
• Alcohol en drugs
§ Alcohol
Leidt tot farmacologische, psychische en sociale verslaving. Duidelijke relatie
ongelukken en ziekten als levercirrose, hartziekten, kanker, tuberculose,
virale infecties, verhoogd bloeddruk en beroerte. Immuunsysteem raakt
verstoord. Ook geestelijke en sociale problemen; angst- en
stemmingsstoornissen. Negatieve invloed vruchtbaarheid. Alcohol gebruik
tijdens zwangerschap leidt tot ADHD, verstoord slaap/waakritme,
aandachtstekortstoornissen en groei- / geestelijke achterstand bij kind.
§ Drugs
Verslavingsziekten, intoxicaties, psychosociale, psychische en psychiatrische
problematiek, verhoogde kans infectieziekten, hiv, aantasting hersenen en
ongevallen. Factoren verslaving:
- Erfelijkheid
- Aanleg persoonlijkheid
- Conditionering
- Verwachting
- Overwaardering van effecten van middel
- Stress
- Early life events
- Gezinsproblemen
- Sociaaleconomische achterstand
• Roken
Roken bijdrage gzhprobleem en belangrijkste oorzaak sterfte en ziekte. Verhoogd
risico longkanker voor passieve rokers en intensieve blootstelling chemische stoffen.
Aantal sigaretten, aantal jaren en begin leeftijd bepalend risico. Roken tijdens
zwangerschap leidt tot lager geboortegewicht, zuigelingensterfte en wiegendood.
Kinderen eerder luchtwegeninfecties en -klachten als ouders roken.
• Beweging
Kan gzhvoordelen opleveren. Matige intensieve, regelmatig uitgevoerde fysieke
activiteit gunstig effect. Verbeter fysieke fitheid en conditie hart/longen. Invloed op:
, bloeddruk, lichaamsgewicht, vet%, botdichtheid, triglyceridegehalte, verhouding
HDL/LDL- cholesterol, glucosetolerantie en insulinegevoeligheid. Ziekte lichamelijke
inactiviteit: coronaire hartziekten, diabetes mellitus type 2, osteoporose, dikke
darmkanker, COPD, beroerte, depressiviteit, borstkanker en chronische
gewrichtsreuma.
• Seksueel gedrag
Staat in verband met gzhprobleem zoals soa’s, hiv, ongewenste zwangerschap,
urineweginfectie en seksueel misbruik.
• Medicatie-inname
Men vergeet het, angst voor bijwerkingen. Patiënten minder therapietrouw bij
complex medicatie gebruik.
Rol van de verpleegkundige à gezondheidsbevorderaar (V&VN 2012)
• Kennis (van):
§ Zelfmanagement, leefstijl, gedrag
§ Gezondheids- en gedragsdeterminanten
§ Gezond gedrag
• Vaardigheden en Attitude:
§ Gegevens verzamelen
§ Uitvoeren interventies (individueel en collectief)
§ Versterken sociaal netwerk
§ Bemoeizorg
§ Respect voor opvattingen/rekening houdend met
§ Meedenken beleid
