Dit zijn notities die ik heb gemaakt aan de hand van de lessen van Ethiek in het eerste jaar (2de sem) rechten aan de KULeuven gegeven door B.R.
Ze zijn volledig en duidelijk. Heb voor het examen alleen deze notities geleerd en heb het boek niet gebruikt. Ik was geslaagd voor dit vak met een 15/2...
Thema cursus: Wat is het Goede & hoe wordt het gedefinieerd? (+ de rol vh recht)
è Recht = altijd al gekoppeld aan wat goed & slecht is!
Ethiek & recht, iets te maken met de samenleving van vandaag?
Voorbeelden uit de actualiteit:
- Ethische hackers
- ‘Steeds meer mensen naar voedselbanken’
- ‘Reanimeren van 80plussers is niet zinvol’
à Hier zitten ethische aspecten aan!
Wat is verschil nog tussen de fiscus en de maffia???
Examen
1) Verschillende elementen bij elkaar voegen (argumenteren, formuleren & structureren)
2) Kortere vragen
3) Term, citaat, uitspraak plaatsen in de juiste context
INLEIDING
Wat is ethiek?
< Ethos, -ethisch
§1 TERMINOLOGISCHE VERDUIDELIJKING
1. Etymologische verduidelijking
Zeden Zedelijk Zedelijkheid
Moraal Moreel Moraliteit
Ethos Ethisch Ethiek
à Verschillende betekenissen!
(1) Ethos: woon-/verblijfplaatsen van dieren/mensen
(Iets wat we niet zelf maken, het bestaat voor dat wij bestaan (vb het NL: dit leet men,
maar kan men niet veranderen) è ‘Hangt niet af van mij, stopt niet als ik sterf’)
à Uitbreiding: woning iets waar men kan verblijven
(2) Èthos: gewoonte, zeden, aard, wezen, karakter, gewone handel- en/of denkwijze
(heeft meer te maken met het innerlijke à Innerlijke overtuigingen)
à Verband sociale groep - zijn verblijfplaats - zijn levensgewoonten (vb. gewoonte
à wonen & habitude à habiter)
2. Moraal
,Zeden, moraal & ethos: objectief beschrijfbaar systeem van gedragsregulering m.b.t. wat
goed/slecht, geoorloofd/verboden is bij een individu of een groep
à Neutrale, beschrijvende betekenis à heersende zeden & gebruiken (vb. ethos van
wielrenners)
3. Moraliteit
Zedelijkheid & moraliteit: kwalitatief niveau/gehalte van handelen & handelingsbewust zijn
à Normatieve, evaluatieve betekenis à verwijzen naar zedelijke normen/idealen die in het
handelen al dan niet bereikt worden (à mate vh al dan niet zedelijk zijn)
4. Ethiek
Ethiek = systematische-kritische reflectie over moraal & moraliteit
= Praktische wijsbegeerte: handelt over zedelijke begrippen en gedragingen; over wat goed
& kwaad is = weten omwille vh handelen
à Voorwerp: werkelijkheid zoals ze zou moeten zijn
§2 VORMEN VAN ETHIEK
1) DESCRIPTIEVE ETHIEK (= moraalwetenschap): brengt morele veld in kaart
(diachronisch & synchronisch): probeert te beschrijven wat goed & slecht is
à Wat men terugvindt in menswetenschappen, in films, …
à L. Kohlberg (1 vd vooraanstaande gedragswetenschappers)
‘Hoe evolueert ons denken?’ ‘Is er een evolutie in ons moreel denken?’ ‘Hebben volwassenen
andere visie op wat goed en kwaad is?’ è Empirisch onderbouwde typologie vd morele
ontwikkeling via dilemma-onderzoek (vb. Heinz-dilemma)
*N1: Pre-conventioneel gedrag: gedrag gericht op vermijden van straf
- Regels volgen puur uit gehoorzaamheid tov autoriteiten
- Goed = eigenbelang volgen
*N2: Conventioneel gedrag:
- Goed = verwachtingen van anderen vervullen & loyaal zijn
- Goed = de wetten respecteren & verplichtingen nakomen
*N3: Post conventioneel gedrag: handelen met het oog op maatschappelijke belang (en dus
niet uit schrik voor de straf):
- Zich houden aan onderlinge afspraken & vermeerdering vh nut voor zoveel mogelijk
mensen
- Goed = het volgen van autonoom gekozen, universele rechtvaardigheidsprincipes
Kohlberg: ‘Mannen staan verder dan vrouwen op dat vlak’
à Feministische Kritiek: Giligan
, 2) NORMATIEVE ETHIEK (= moraalfilosofie): filosofische reflectie op het morele, wil een
redelijke verantwoording geven vd normen & fundamenten v/e bep. moraal è
antwoord zoeken op ‘waarom-vraag’
à Vb. ‘Waarom mag men niet liegen?’
o Algemene ethiek: bestudeert normatieve en meta-ethische problemen in hun
algemeenheid, zonder ze toe te spitsen op concrete situaties
è Algemene principes & fundamentele grondslagen voor het menselijke
handelen in het algemeen
Ø Individuele ethiek (= micro ethiek): het menselijk handelen, zijn
legitimerende normen & zijn funderende beginselen worden kritisch
onderzocht voor de mens als individu à seksuele ethiek, morele
verantwoordelijkheid, individueel geweten…
Ø Sociale ethiek (=macro ethiek): menselijke handelen wordt onderzocht
voor de mens als gemeenschapswezen à ethiek vd liefde, arbeid,
vriendschap & ethiek tegenover de natuur, de derde wereld…
o Bijzondere ethiek (= toegepaste ethiek): algemene principes in verband
brengen met bijzondere situaties
3) META-ETHIEK (= tweede-orde-moraalfilosofie): wil geen morele normen funderen en
legitimeren à Analyseert de taal vd normatieve ethiek in haar semantische (vb. wat
is de betekenis van ‘moeten’) & logische (vb. problemen rond de verificatie v/e ethische
uitspraak) aspecten
è Een taal over een (ethische) taal!
è Spellingsregels: men denkt na over de regel die gevormd wordt
A) Semantiek
à betekenis v/e term
B) Logica
Soorten ethiek goed kennen, werd gevraagd op examen!!!
Vb. ‘alle mensen zijn sterfelijk’
à Socrates = mens
è Dus Socrates = sterfelijk
>< theoretische wijsbegeerte: weten om het weten
à Voorwerp: werkelijkheid zoals ze is
Ethische theorieën kunnen we catalogiseren & benoemen o.b.v.:
• De aandacht die ze schenken aan het handelende subject (& zijn intenties)
, § Intentie-/gezindheidsethiek: bij de beoordeling vh ethisch gehalte v/e daad of
persoon mogen alleen de intenties van die persoon in aanmerking genomen
worden
§ Consequentialisme: bij de beoordeling vh ethische gehalte v/e daad mogen
alleen de gevolgen vd daden van die persoon in aanmerking genomen worden
à consequenties
§ Tussenpositie
• De invulling vh object vd handeling
à Object v/e ethische handeling = ‘het Goede’
• ‘Goed-voor-ons’
o ‘Goed-voor-ons’ (subj) à vb. genot
o ‘Goed-voor-ons’ (obj) à vb. deugd & maat houden
• ‘Goed-op-zich’: stelt soort objectieve standaard van goedheid in (moeten we naleven,
ook al voelen we er ons ongelukkig bij) à vb. de plicht tegenover het vaderland
nakomen
è Soort algemene stelregel
Ø Teleologische/Eudaimonistische
Ø Formele deontologische
HOOFDSTUK 1 PROBLEMEN VOOR EEN NORMATIEVE ETHIEK
§1 LEGITIMERINGSCRISIS
1. De paradox voor een actuele ethiek
‘Morele crisis’
≠ louter aantasting van traditionele waarden
≠ ontbreken v/e dergelijke herformulering
We houden ons vast aan wat we al kennen è fundamentalisme
à Legitimeringscrisis
à Paradox van Apel (1922) “eine universale d.h. intersubjektiv gültige Ethik solidarischer
Verantwortung scheint zugleich notwendig und unmöglich zu sein”
= ‘Een universele, dwz intersubjectieve ethiek van solidaire verantwoording schijnt tegelijk
noodzakelijk en onmogelijk te zijn’
è Dergelijke ethiek blijkt noodzakelijk & onmogelijk te zijn!
Hoe meer grip op wereld à hoe meer confrontatie met vragen die wereld omvatten à bv.
het klimaatvraagstuk
Noodzakelijk: voor de eerste maal wordt de mens geconfronteerd met planetaire
verantwoordelijkheid à Een nieuw besef
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Julietteromi. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €15,98. Je zit daarna nergens aan vast.
