Criminologie
Week 1
1.2 Wat is criminologie?
Wat is criminologie?
Criminologie is een wetenschap, daarmee is criminologie dus ook iets anders dan misdaad
journalistiek. Misdaad journalisten proberen boeken te verkopen en kijkers voor
programma’s te trekken. Daarom laten ze de emoties hoog oplopen in bijvoorbeeld een tv-
programma. Criminologen houden zich beroepshalve bezig met de bestudering van misdaad
en straf, en proberen zoveel mogelijk het hoofd koel te houden. Criminologen zijn
wetenschappers, die in hun oordeelsvorming zoveel mogelijk streven naar objectiviteit.
Volledige objectiviteit is niet mogelijk. Daarom spreken we ook wel van waard vrijheid,
daarmee bedoelen we dat criminologen zoveel mogelijk in hun oordeelsvorming zoveel
mogelijk laten beïnvloeden door feiten, inzichten en argumenten. De criminologie is een
object wetenschap, omdat er een specifiek object centraal staat, namelijk criminaliteit en de
reacties hierop. Met reacties bedoelen we maatschappelijke en politieke reacties.
Criminologie is behoorlijk praktijkgericht.
- Een objectwetenschap
- Het object: criminaliteit en de reactie daarop
- Praktijkgerichte wetenschap
Multidisciplinaire wetenschap
- Maatschappijwetenschappen (sociologie, geografie, economie, bestuurskunde)
- Menswetenschappen (psychologie, biologie)
- Natuurwetenschappen (natuurkunde, scheikunde)
- Juridische wetenschappen (strafrecht, civielrecht)
Criminologie is multidisciplinaire wetenschap, want er worden verschillende theoretische
gezichtspunten geanalyseerd.
Verschil met rechtswetenschappen
- Criminologie is geen normatieve wetenschap, maar juist objectief.
- Centraal staan:
o Empirisch onderzoek: elke wetenschappelijke onderzoeksactiviteit die directe
waarnemingen gebruikt
o Theorieën: serie ideeën of algemene principes waarmee we de werkelijkheid
proberen te verklaren.
Ze houden zich allebei bezig met criminaliteit. Strafrechtjuristen houden zich bezig met
vragen als: welke argumenten spelen een rol met de totstandkoming van
strafrechtwetgeving? Wat mag de politie doen en waarnaar?
De hoofdvragen van de criminologie:
1
, - Wat wordt verstaan onder criminaliteit en waarom?
- Wat is de aard, omvang en ontwikkeling van criminaliteit?
- Wat zijn verklaringen voor (verschillen in) criminaliteit?
- Hoe reageert de overheid en de maatschappij op criminaliteit? Reacties van de
maatschappij (informele reacties) denk hierbij aan denkbeelden van burgers. Burgers
zouden veel zwaarder straffen dan rechters, volgens onderzoek. Criminologen
bestuderen ook hoe strafrechtspleging functioneert (formele reacties), onderzoek
naar functioneren van politie. Er zijn ook veel effectiviteit studies, bijvoorbeeld of
overheidsingrijpen effectief is.
Sub-disciplines van de criminologie
- Criminografie of beschrijvende criminologie statistische verdeling van criminaliteit
in tijd en ruimte. Hoe is het gesteld met het niveau van criminaliteit in een bepaald
gebied?
- Etiologie Oorzaken van crimineel gedrag en activiteiten.
- Reacties op criminaliteit en penologie Reacties op criminaliteit. Hoe de praktijk
van formele reacties eruitziet?
- Criminaliteitspreventie
- Victimologie slachtofferkunde. Welk type mensen worden vaker slachtsoffer van
criminologie?
- Niet-commune criminaliteit Internationale misdrijven, oorlogsmisdrijven,
georganiseerde criminaliteit en witte borden criminaliteit.
1.3 Wat is criminaliteit?
Criminaliteit, criminalisering en criminaliteit
Wat is criminaliteit?
Criminologie houdt zich bezig met het bestuderen van criminaliteit en de reacties hierop. Als
we het hebben over criminaliteit dan hebben we het altijd over menselijk gedrag
(maatschappelijk probleem). Het overtreden van een regel, vaak uit wetboek van strafrecht.
Niet alle gedragingen die norm overtredend zijn, zijn strafbaar. Vaak hebben ze ernstige
gevolgen voor samenleving/ slachtoffer(s). En er is aantasting van rechtsgevoel/ rechtsorde.
- Menselijk gedrag
- Het overtreden van regel (vaak in het wetboek van strafrecht)
- Met ernstige gevolgen voor samenleving/ slachtsoffer(s)
- Aantasting rechtsgevolg/ rechtsorde
Criminaliteit
Wat wel of niet onder criminaliteit wordt verstaan, staat in de wet en wordt door de
wetgever bepaald. Het verschilt dus tussen landen en in de tijd. Het is dus niet per se iets
statisch. Criminaliteit is een sociale constructie, het wordt door mensen bepaald en het is
een resultaat over verschillende percepties over wat strafbaar zou moeten zijn.
- Verschillen tussen groepen of personen
- Verschillen in tijd
- Verschillen tussen landen
2
,In de loop der jaren zijn er allerlei gedragen bij gekomen in het strafrecht. Dat noemen we
processen van criminalisering. En er zijn ook gedragen verdwenen, dit noemen we processen
van decriminalisering.
Internationale verschillen
- Softdrugs
- Prostitutie
- Homoseksualiteit
- Overspel
- Illegaal verblijf
- Wapenbezit
Decriminalisering in Nederland
1970 Het maken en verkopen van voorbehoedsmiddelen
1971 Overspel
1981 Abortus
1986 Produceren, verkopen pornografie
2000 Prostitutie
Zaken die gelegaliseerd zijn in Nederland en dus in de wet zijn veranderd.
Criminalisering in Nederland
- Arbeidsuitbuiting; vroeger was alles wat tussen werknemer en werkgever een
kwestie van civielrecht. Wanneer er sprake is van grove mensenschennis, dan is er
sprake van arbeidsuitbuiting is sinds 2005 strafbaar
- Verkeersdelicten; strafblad bij bepaalde verkeersdelicten
- Computer/ internet fraude
- Geweld binnen relaties/ huwelijk; vroeger werd gedacht dat dit privédomein was. Nu
is verkrachting binnen het huwelijk ook strafbaar
- Milieuovertredingen
- Dierenleed
Smalle versus brede definitie van criminaliteit
In verschillende landen en door de tijd heen wordt criminaliteit verschillend gedefinieerd.
Criminaliteit is een sociale constructie. Er wordt vooral gekeken vanuit het strafrecht, dit is
een smalle manier van kijken. Waar veel mensen gedrag strafwaardig vinden, betekend niet
dat het wordt bestraft in strafrecht. De vreemdelingendetentie is niet als straf, maar om
uitzetting te definiëren. Dit is dus bestuursrecht. De meeste criminologen zitten tussen smal
en breed in. Er zijn dus verschillen in meningen tussen de grenzen van criminologie.
- Smal: in relatie tot het strafrecht
- Breed: deviant gedrag, welke sociale regel/ norm Voorbeeld: norm van schudden
van handen.
3
, 1.4 Geschiedenis van de criminologie
… - 1700: Theologisch benadering
Misdaad en straf is al zo oud als de menselijke beschaving. We hebben ook denken over
misdaad en straf teruggevonden van de Grieken en Romeinen. Bepaalde woorden hebben
zijn oorsprong uit het Latijn: criminaliteit, delict en fraude. Toch is het belangrijk dat het
romeinse strafrecht was beperkt tot misdrijven tegen de staat. Zaken als diefstaf en
mishandeling waren conflicten tussen burgers. De overheid had alleen een rol als eventuele
conflict oplosser. Na het uiteenvallen van het romeinse rijk werd het romeinse recht nog
steeds gebruikt en ontwikkeld. Het feodale stelsel ontstond, waarna criminelen gedragingen
zoals diefstaf en geweld niet werden beschouwd als onrechtmatige daden tegen
medeburgers, maar als inbreuken op de rechten van de leenheer/ feodale heerser. Om deze
reden werden deze bestraft. In de middeleeuwen werd crimineel gedrag niet langer gezien
als conflict tussen burgers, maar als manifestatie van het kwade, als zondige mens.
1700-1800: Filosofische benadering (Verlichting)
Tijdens de verlichting ontstond er een filosofische benadering van misdaad en straf.
1800- 1900: De 19e eeuw kenmerkt zich door een sterke ontwikkeling van technologie en
wetenschap. In deze eeuw vond de verschuiving plaats van filosofische benadering naar
wetenschappelijke benadering.
1900- nu: Modern wetenschappelijke benadering
Geschiedenis van de criminologie
- Klassieke school: filosofische benadering van klassieke school. Mensen moeten
gezien worden als rationeel handelde actor. Mensen kunnen zelf een weloverwogen
keuze maken tot criminaliteit.
- Positivistische school: deterministisch wereldbeeld. Vrijheid van handelen wordt
beperkt door mogelijkheden en omstandigheden. Natuurwetenschappelijke
methoden worden gebruikt. Gericht op de te bestudering van feiten.
o De Italiaanse antropologieschool: Lumbroso. Op zoek naar verklaringen van
criminaliteit in het biologische.
o De Franse milieuschool: Statistische methoden. Verbanden in
criminaliteitspatronen.
- Socialistische criminologie
1900- 1930: Strafrecht
1922: Eerste hoogleraar criminologie: Willem Bonger
Een van de eerste witte borden criminaliteiten. In zijn proefschrift laat hij zien dat er een
verband was tussen prijs van brood en vormen van criminaliteit. Hij probeerde hiermee
bewijs te leveren dat crimineel gedrag voorkwam uit economisch onteringen.
1920-1960: Strafrecht: ‘De nieuwe richting’
Utrechtse school (Willem Pompe): het leerstuk van de vrije wil te combineren met
deterministische theorieën en deze in de praktijk toe te passen. Enerzijds door de dader
verantwoordelijk te houden voor zijn gedrag, anderzijds door te kijken naar de
4