Hogeschool van Amsterdam
Maatschappij en Recht
Samenvatting
Health Psychology
Titel An Introduction to Health Psychology
Auteurs Val Morrison and Paul Bennett
Druk 3rd Revised Edition (2012)
Uitgever Pearson Education Limited
ISBN 9780273735199
Student Janine Cornelissen
Studie Toegepaste Psychologie VT (2013-2014)
School Hogeschool van Amsterdam
,INHOUDSOPGAVE
Hoofdstuk I: What is health? .............................................................................................................................................. 4
Paragraaf 1.1: What is health – changing perspectives ..........................................................................................4
Paragraaf 1.2: Individual, cultural and lifespan perspectives on health ..................................................................5
Paragraaf 1.3: What is health psychology? ............................................................................................................7
Hoofdstuk II: Health inequalities ........................................................................................................................................ 8
Paragraaf 2.1: Health differentials and SES ............................................................................................................8
Paragraaf 2.2: Work and health .............................................................................................................................9
Paragraaf 2.3: Minority status and health..............................................................................................................9
Paragraaf 2.4: Gender and health ........................................................................................................................ 10
Hoofdstuk III: Health-risk behavior .................................................................................................................................. 11
Paragraaf 3.1: What is health behavior ................................................................................................................ 11
Paragraaf 3.2: Obesity ......................................................................................................................................... 11
Paragraaf 3.3: Smoking ....................................................................................................................................... 13
Paragraaf 3.4: Alcohol consumption .................................................................................................................... 13
Paragraaf 3.5: Unprotected sexual behavior ........................................................................................................ 14
Hoofdstuk IV: Health-protective behavior ........................................................................................................................ 15
Paragraaf 4.1: Adherence behavior ..................................................................................................................... 15
Paragraaf 4.2: Healthy diet .................................................................................................................................. 15
Paragraaf 4.3: Bewegen ...................................................................................................................................... 16
Paragraaf 4.4: Health-screening behavior ............................................................................................................ 17
Paragraaf 4.5: Immunisation behavior ................................................................................................................. 17
Hoofdstuk V: Explaining health behavior ......................................................................................................................... 18
Paragraaf 5.1: Distal influences on health behavior ............................................................................................. 18
Paragraaf 5.2: Sociocognitive models of health behavior ..................................................................................... 19
Paragraaf 5.3: Sociocognitive models of behavior change .................................................................................... 20
Paragraaf 5.4: Stage models of behavior change ................................................................................................. 22
Paragraaf 5.5: Hybride models ............................................................................................................................ 24
Hoofdstuk VI: Reducing risk of disease – individual approaches ....................................................................................... 25
Paragraaf 6.1 Promoting individual health ........................................................................................................... 25
Paragraaf 6.2 Screening programmes .................................................................................................................. 25
Paragraaf 6.3: Strategies for changing risk behavior ............................................................................................ 26
Hoofdstuk VII: Population approaches to puclib health .................................................................................................... 29
Paragraaf 7.1: Promoting population health ........................................................................................................ 29
Paragraaf 7.2: Using the mass media ................................................................................................................... 29
Paragraaf 7.3: Environmental influences on health behavior ............................................................................... 30
Hoofdstuk X: The consultation and beyond ...................................................................................................................... 31
Hoofdstuk XI: Stress, health and illness: theory................................................................................................................ 33
, Paragraaf 11.1: Concepts of stress ...................................................................................................................... 33
Paragraaf 11.2: Types of stress ............................................................................................................................ 34
Paragraaf 11.3: Stress as a physiological response ............................................................................................... 35
Paragraaf 11.4: The stress and illness link ........................................................................................................... 36
Hoofdstuk XII: Stress and illness moderators ................................................................................................................... 37
Paragraaf 12.1: Coping defined ........................................................................................................................... 37
Paragraaf 12.2: Stress, personality and illness ..................................................................................................... 37
Paragraaf 12.3: Stress and cognitions .................................................................................................................. 38
Paragraaf 12.4: Stress and emotions ................................................................................................................... 38
Paragraaf 12.5: Social support ............................................................................................................................. 38
Hoofdstuk XIII: Managing stress ....................................................................................................................................... 39
,HOOFDSTUK I: WHAT IS HEALTH?
PARAGRAAF 1.1: WHAT IS HEALTH – CHANGING PERSPECTIVES
Volgens Stone moeten we eerst weten wat ‘gezondheid’ nou precies betekent, voordat we ons bezig gaan houden met het
beschermen, verhogen en herstellen ervan. Gezondheid is moeilijker te definiëren dan je denkt, want het wordt onder andere door je
omgeving, cultuur, leeftijd en sociale klasse bepaald. Door de jaren heen is de betekenis van het begrip ‘gezondheid’ veranderd,
onderstaand zal de geschiedenis kort worden weergeven:
1. Stenen Tijdperk
2. Hippocrates
3. Galen
4. Middeleeuwen
5. Descartes
1. Stenen Tijdperk
In de Stenen Tijdperk werden er gaatjes in de schedels van mensen geboord, trepanatie genoemd. Door het boren van deze gaatjes,
dacht men dat de kwade geesten die ziektes bij mensen veroorzaakten, uit de mensen konden ontsnappen.
2. Hippocrates
Vlak daarna kwam Hippocrates die lichaam en geest als één zag. Hij schreef ziektes niet toe aan kwade geesten, maar aan
lichaamssappen, humores genoemd. Hij maakte dan ook onderscheidt tussen vier verschillende soorten humores, namelijk:
Gele gal: dit wordt in verband gebracht met cholerisch, ofwel prikkelbaar en snel driftig
Zwarte gal: dit wordt in verband gebracht met melancholiek, ofwel depressief
Slijm: dit wordt in verband gebracht met flegmatisch, ofwel erg rustig
Bloed: dit wordt in verband gebracht met optimisme
Bij de theorie over humores worden ziektes toegeschreven aan lichamelijke functies, maar er wordt gezegd dat deze lichamelijke
functies invloed hebben op de geest van iemand. Een theorie (theory) is overigens een algemene overtuiging over een bepaald iets,
die wel of niet worden ondersteund door bewijsmaterialen.
3. Galen
Deze kijk op lichaam en geest werd vervolgd door Galen, een Griekse arts. Hij stelde dat er een wisselwerking plaats vindt tussen
lichaam en geest, maar dat de oorzaak van een ziekte altijd lichamelijk was. De geest speelde vermoedelijk geen rol bij de oorzaak van
een ziekte. Dit wordt ook wel etiologie (aetiology), de oorzaak van ziekten, genoemd.
4. Middeleeuwen
Na Galen volgde de middeleeuwen. De ideeën van Hippocrates en Galen werden snel vergeten, omdat het ontstaan van een ziekte
meer gerelateerd werd aan straffen van God. Priesters herstelden zieke mensen door kwade geesten uit hun te halen. Rond deze tijd
ontwikkelde de wetenschap zich langzaam.
5. Descartes
In de zeventiende eeuw kwam de Franse filosoof Descartes in opmars. Hij stelde dat lichaam en geest gescheiden waren, maar dat er
wel een wisselwerking mogelijk zou kunnen zijn. Omdat het begrip over hoe lichaam en geest precies werkten, kon hij niet precies
bewijzen hoe deze wisselwerking zou werken. Omdat Descartes geloofde dat de ziel het lichaam na de dood verlaat, (iets wat in lijn
was met de katholieke kerk) werden lijkschouwingen weer mogelijk die eerder door de kerk werden verboden.
Door Descartes kwam het dualisme (dualism) op gang. Dit is het idee dat lichaam en geest (ook wel: ziel of bewustzijn) twee aparte
dingen waren. Hij stelde dat het lichaam ‘materiaal’ was: zoals onze hersenen, hart en cellen. En hij zei dat onze geest ‘immaterieel’
was: onzichtbare dingen zoals gedachten en gevoelens. Hierdoor ontstonden de begrippen rex extensa (lichaam) en rex cognitans
(geest).
Tevens beschouwden dualisten het lichaam als iets mechanistisch (mechanistic): een reductionistische benadering die stelt dat gedrag
terug te voeren op lichamelijke processen, zoals op celniveau. Deze manier van denken heeft voor vele medische doorbraken gezorgd.
Het tegenovergestelde van dualisme is monisme (monism) waarbij lichaam en geest als één gezien wordt.
, Na de medische doorbraken ontstonden er verschillende modellen. De meest twee bekendste en meest gebruikte modellen zijn:
1. Biomedisch model (biomedical model)
2. Biopsychosociale model (biopsychosocial model)
1. Biomedisch model
Het biomedisch model (biomedical model) stelt dat oorzaken van ziekten en symptomen een achterliggende fysiologische verklaring
hebben. Dit model is dualistisch en reductionistisch van aard, dat wil zeggen dat lichaam, geest en gedrag verklaarbaar is door te
kijken naar neuronen (celniveau). Tevens werd er beweerd dat ziekten voor elk individu hetzelfde is en dat als de pathologie
weggenomen wordt, iedereen weer gezond kan worden. Dit bleek later echter niet zo te zijn.
2. Biopsychosociale model
Later ontstond het biopsychosociale model (biopsychosocial model) die stelt dat ziekten en symptomen te verklaren zijn door een
combinatie van de volgende vier factoren:
Fysieke
Sociale
Culturele
Psychologische
Dit is dan ook het grootste verschil met het biomedisch model, dat geen rekening houdt met sociale en culturele factoren. De
combinatie van deze factoren maakt het model holistisch: het is niet dualistisch, maar ook niet monistisch. Vanuit dit model werkt de
gezondheidspsychologie.
De reden waarom we vandaag de dag een holistische kijk hebben op gezondheid, is te danken aan Sigmund Freud. Hij deed onderzoek
naar mensen met conversiehysterie: de patiënt heeft dan last van lichamelijke problemen, zonder dat er iets mis is met het lichaam.
Hieruit kon worden geconcludeerd dat de geest van mensen onbewust betrokken is bij deze lichamelijke problemen. Door dit
onderzoek ontstond de psychosomatische geneeskunde.
Door de opkomst van antibiotica en penicilline rond 1920, konden mensen langer leven dan voorheen. Natuurlijk heeft dit ook te
maken met het feit hoe gezond je leeft, of je een man of vrouw bent en wat je allemaal hebt meegemaakt in je leven. Tegenwoordig
zijn de meest voorkomende doodsoorzaken: hartaandoeningen, kanker, ongelukken, longziekten en aids/hiv. Hierbij kan onderscheidt
gemaakt worden tussen twee begrippen:
Incidentie (incidence): het aantal nieuwe gevallen van een ziekte dat zich gedurende een bepaald tijdsinterval voordoet
Prevalentie (prevalence): het aantal vastgestelde gevallen van een ziekte in een populatie op een bepaald moment
PARAGRAAF 1.2: INDIVIDUAL, CULTURAL AND LIFESPAN PERSPECTIVES ON HEALTH
Uit onderzoek van Bauman naar de vraag “Wat is gezondheid?” kwamen drie aspecten naar voren, namelijk:
1. Gevoel: gezondheid is het ervaren van een gevoel van welzijn
2. Symptomen: gezondheid is het niet ondervinden van ziektesymptomen
3. Prestaties: gezondheid is te zien in het kunnen en de handelingen van iemand
Hoe mensen gezondheid definiëren is afhankelijk van hoe hun huidige gezondheidstoestand is. Ouderen zullen gezondheid eerder
definiëren als ‘als er niets mis met je is’ en focussen zich meer op gezondheidsproblemen, terwijl jongeren eerder zullen zeggen ‘als
iemand gedrag vertoond die je beschermt tegen je gezondheid’ en focussen zich meer op gezondheidsgedrag (health behavior). Dit
laat zien dat gezondheid iets subjectiefs is.
Bennet deed ook een onderzoek naar de definitie van gezondheid. Hij zei dat gezondheid een balans tussen fysieke, psychologische,
emotionele en sociaal welbevinden van een persoon is. Hij ontdekte ook drie aspecten van gezondheid, namelijk:
1. Zijn (being): als je niet ziek bent, ben je gezond
2. Hebben (having): gezondheid als een positief bezit of middel
3. Doen (doing): gezondheid zien als een lichamelijke fitheid of functioneren
Er zijn een aantal overeenkomsten te zien tussen de onderzoeken van Bauman en Bennet, namelijk dat Bauman ook de aspecten
hebben en doen bevat.
