Samenvatting sociale psychologie
Hoofdstuk 1: Inleiding tot de sociale psychologie
1.1 Wat is sociale psychologie?
Psychologie= wordt beschouwen als de wetenschap van het gedrag en de psychische
processen van het individu. P4
Sociale psychologie= de wetenschap die bestudeert hoe de gedachten, gevoelens en
gedragingen van mensen worden beïnvloed door de echte of denkbeeldige aanwezigheid
van anderen: ouders, vrienden, werkgevers, leraren, vreemden – in feite de gehele sociale
situatie. P4
è De kern van de sociale psychologie is het fenomeen sociale invloed: we worden
allemaal beïnvloed door andere mensen. Het effect dat de woorden, daden of alleen
al de aanwezigheid van andere mensen hebben op onze gedachten, gevoelens,
attitudes of gedrag. P4
1.1.1 sociale psychologie, wetenschap en gezond verstand
Bij het verklaren van een tragedie willen sociale psychologen weten welke van de vele
mogelijke verklaringen de meest waarschijnlijke is. Daarvoor is een serie wetenschappelijke
methoden ontworpen waarmee we onze aannames, vermoedens en ideeën over menselijk
sociaal gedrag empirisch (dus op waarneming en/of onderzoek gebaseerd) en systematisch
kunnen testen, in plaats van af te gaan op volkswijsheden, gezond verstand of de meningen
en inzichten van filosofen, schrijvers, oma’s ect.
è Empirische methode= op waarneming en/of onderzoek gebaseerde methode voor
het toetsen van hypothese. P5
è Hypothese= een als voorlopige waarheid aangenomen maar nog te bewijzen
veronderstelling. P5
Onderscheid van andere disciplines:
Andere disciplines zoals antropologie en de sociologie, zijn ook geïnteresseerd in de manier
waarop mensen beïnvloed worden door hun sociale omgeving. De sociale psychologie
onderscheidt zich vooral doordat ze zich niet zozeer bezighouden met sociale situaties in
een objectieve betekenis, maar doordat ze zich in eerste instantie richt op de manier waarop
mensen beïnvloed worden door hun interpretatie, of construct, van hun sociale omgeving. Ze
menen dat je pas kunt begrijpen hoe mensen door hun sociale wereld worden beïnvloed als
je begrijpt hoe ze die sociale wereld waarnemen, interpreteren en begrijpen. In hun ogen is
dat belangrijker dan te weten wat de objectieve eigenschappen van die sociale wereld zijn.
è Construct= de manier waarop mensen de sociale wereld waarnemen, begrijpen en
interpreteren. P6
Voorbeeld verlegen scholier Jonas die stiekem verliefd is op Anna. Jij als toekomstige
sociale psycholoog moet voorspellen of Jonas Anna wel of niet zal vragen voor het
schoolfeest. P6
Om Jona’s gedag te kunnen voorspellen, heb je niet genoeg aan het inventariseren van
alle details van Anna’s gedrag: het is noodzakelijk dat je weet hoe Jonas Anna’s gedrag
interpreteert.
Sociale psychologie hecht dus veel belang aan de manier waarop mensen de sociale wereld
interpreteren. Besteden daarom veel speciale aandacht aan de wortels van deze
interpretaties.
Voorbeeld: als mensen een interpretatie maken van hun sociale omgeving, zorgen ze
er dan voor dat hun interpretatie hen in een zo positief mogelijk daglicht plaatst, of
, zorgen ze ervoor dat hun interpretatie zo accuraat mogelijk is, zelfs als ze er
daardoor slechter vanaf komen.
Groot deel van het sociaalpsychologisch onderzoek richt zich op deze en andere
determinanten van gedachten, gevoelens en gedragingen van mensen.
è Determinant= bepalende factor in een ontwikkeling of toestand. P7
1.1.2 Sociale psychologie en get verschil met verwante disciplines
Persoonlijkheidspsychologen
Als persoonlijkheidspsychologen proberen sociaal gedrag te verklaren, concentreren ze zich
over het algemeen op individuele verschillen.
è Individuele verschillen= die aspecten van de persoonlijkheid die mensen
onderscheiden van anderen. P7
Doel van de sociale psychologie
Doel= het identificeren van de universele eigenschappen van de menselijke natuur die
ervoor zorgen dat iedereen gevoelig is voor sociale invloed, onafhankelijk van sociale klasse
of cultuur. Wordt aangenomen dat de relatie tussen frustratie en agressie waarschijnlijk voor
de meeste mensen op de meeste plekken gelijk is; dat er geen verschil is tussen gender,
sociale klassen, leeftijdsgroepen en cultuur. P9
1.2 De macht van de situatie
è Fundamentele attributiefout= neiging om de mate waarin iemands gedrag wordt
veroorzaakt door de rol van de persoonlijke eigenschappen en andere interne
factoren te overschatten en de rol van externe, situationele factoren te onderschatten.
(Neiging om ons eigen en andermans gedrag volledig toe te schrijven aan de
persoonlijkheidstrekken en het effect van de sociale invloed en de acute situatie te
onderschatten). P11
- Waarom begaan mensen een fundamentele attributiefout? Wanneer we proberen
iemands gedrag te verklaren, kijken we vooral naar de persoon en niet naar de
situatie.
è Attributie= het toeschrijven van oorzaken aan het eigen of andermans gedrag en het
daarmee voorzien van verklaringen. P11
,1.3 De macht van sociale interpretatie
è Behaviorisme= stroming in de psychologie die de stelling verdedigt dat men, om
menselijk gedrag te kunnen begrijpen, slechts hoeft te kijken naar de bekrachtigende
eigenschappen van de omgeving. Aan de hand van belonen of straffen.
Het construeren, de manier waarop mensen de sociale situatie interpreteren, vormt de
basis van de benadering gestaltpsychologie. P14
è Gestaltepsychologie= psychologische stroming die het belang benadrukt van het
bestuderen van de persoonlijke (subjectieve) manier waarop een object wordt
waargenomen (het gestalt of geheel), in plaats van het bestuderen van de manier
waarop de objectieve, fysieke eigenschappen van het object zijn samengevoegd. P14
Gestaltepsychologen menen dat je onmogelijk kunt bepalen hoe een object wordt
waargenomen wanneer je alleen bouwstenen van de perceptie in aanmerking neemt. Het
geheeld is anders dan de som der delen. Je moet je richten op de fenomenologie van de
waarnemer, op hoe een object op hem/haar overkomt, in plaats van de afzonderlijke
objectieve elementen van het object.
è Fenomenologie= filosofische methode (van Husserl) die probeert door de geestelijk
intuïtieve beschouwing van de dingen, niet door rationele kennis, de constitutie van
de wereld in de geest en het wezen der dingen te beschrijven. P14
Een speciaal soort construct is ‘naïef realisme’=: de overtuiging dat ieder van ons dingen
aanneemt ‘zoals ze echt zijn’. Als andere mensen dezelfde dingen dus anders zien, moeten
zij wel bevooroordeeld zijn. P15
Voorbeeld: Maria kust Jan impulsief op zijn wang. Zijn reactie hangt af van de manier waarop
hij de situatie construeert (interpreteert). Sociaalpsychologen zeggen dat we Jans reactie het
best kunnen proberen te begrijpen door een manier te vinden om vast te stellen hoe hij
Maria’s gedrag construeert in plaats van de objectieve aard van de kus zelf te ontleden. P15
1.4 De oorsprong van constructen: fundamentele menselijke motieven
è Zelfrechtvaardiging= een onbewust mechanisme waarmee we ons zelfbeeld
overeind houden.
Mensen zijn complexe organismen: op elk willekeurig moment liggen er allerlei elkaar
overlappende motieven ten grondslag aan onze gedachten en gedragingen, zoals honger,
angst, verlangen om dingen onder controle te hebben etc.
Loop der jaren hebben sociaalpsychologen ontdekt dat twee van deze motieven van
essentieel belang zijn:
1. De behoefte aan een positief zelfbeeld
2. De behoefte om de wereld accuraat waar te nemen.
Meestal worden we door deze twee motieven in tegengestelde richting getrokken, waardoor
we, om de wereld accuraat te kunnen waarnemen, niet anders kunnen dan het feit onder
ogen zien dat we ons soms idioot of immoreel hebben gedragen. P16
1.4.1 Het motief van eigenwaarde: de behoefte aan een positief zelfbeeld
Meeste mensen hebben een sterke behoefte aan een positief zelfbeeld.
è Positief zelfbeeld= evaluatie van mensen van hun eigenwaarde: de mate waarin ze
zichzelf beschouwen als goed, competent en beschaafd. P17
Vroeger gedrag rechtvaardigen
Een positief zelfbeeld is een nuttige zaak, maar als het ertoe leidt dat iemand zijn acties
rechtvaardigt en er niet van leert, kan dat de verandering en zelfverbetering in de weg staan.
Voorbeeld: echtpaar gaat scheiden door jaloezie van man. De man wijt de scheiding aan het
feit dat zijn ex-vrouw niet genoeg inging op zijn behoeften in plaats van dat hij haar wellicht
heeft weggeduwd door overdreven bezitterigheid. Door deze interpretatie voelt de man zich
beter over zichzelf. Gevolg van deze interpretatie is dat de kans erg klein is dat hij van zijn
ervaringen leert.
, Lijden en zelfrechtvaardiging
Het scenario Oscar en de ontgroening die hij moest ondergaan om lid te kunnen worden van
de studentenvereniging.
Na onderzoek en experimenten bleek dat hoe onaangenamer de ontgroening was, hoe
leuker ze de groep vonden.
Belangrijkste bevindingen zijn dat:
1. Menselijke wezens gemotiveerd zijn om een positief zelfbeeld van zichzelf in stand te
houden, deels door hun gedrag te rechtvaardigen,
2. En dat dit hen eronder bepaalde te specificeren omstandigheden toe brengt dingen te
doen die in eerste instantie verassend of paradoxaal lijken.
Zo kunnen ze de voorkeur geven aan mensen en dingen waarvoor ze hebben geleden
boven mensen en dingen die ze associëren met gemak en plezier. P18
1.4.2 Het motief van de sociale cognitie: de behoefte om accuraat weer te nemen
è Sociale cognitie= hoe mensen denken over zichzelf en de sociale wereld;
specifieker: hoe mensen sociale informatie selecteren, interpreteren, herinneren en
gebruiken om oordelen te vormen en beslissingen te nemen. P19
è Selffulfilling prophecy= je verwacht bepaald gedrag van jezelf of van iemand
anders, dus handel je op zo’n manier dat je verwachting waarheid wordt. P20
Enkele motieven die onze gedachten en gedragingen beïnvloeden:
- De behoefte om een positieve kijk op onszelf te behouden
- De behoefte om de wereld accuraat waar te nemen
- De behoefte aan controle
1.5 Sociale psychologie en maatschappelijke problemen
Samenvattend kunnen we sociale psychologie omschrijven als de wetenschappelijke studie
naar sociale invloed. Waarom willen we eigenlijk inzicht hebben in het fenomeen sociale
invloed? Basale antwoord is: we zijn nieuwsgierig. Sociaalpsychologen zijn gefascineerd
door sociaal gedrag van mensen en willen dat op het diepste niveau mogelijk begrijpen. P21
