SK
vwo
Dr. J. Marcus
OPGAVEN
examenbundel 2016-2017
,Opgavenbundel vwo scheikunde
Copyright 2016 – Dr. J. Marcus
Kijk voor meer informatie op: www.aljevragen.nl
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze opgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd
gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door foto-
kopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.
v18.0
,INHOUDSOPGAVE
HOOFDSTUK 1
3 Atoombouw en Chemische binding
HOOFDSTUK 2
9 Reactievergelijkingen
HOOFDSTUK 3
13 Rekenen in de chemie
HOOFDSTUK 4
27 Evenwichten
HOOFDSTUK 5
37 Reactiesnelheid en Reactiemechanismen
HOOFDSTUK 6
45 Reactiewarmte
HOOFDSTUK 7
53 Zuren en Basen
HOOFDSTUK 8
73 Koolstofchemie
HOOFDSTUK 9
95 Koolstofchemie – Polymeren
HOOFDSTUK 10
109 Koolstofchemie – Biochemie
HOOFDSTUK 11
147 Koolstofchemie – Stereo-isomeren
HOOFDSTUK 12
157 Redoxreacties
HOOFDSTUK 13
169 Redoxreacties – Toepassingen
HOOFDSTUK 14
185 Redoxreacties – Koolstofverbindingen
HOOFDSTUK 15
193 Industriële chemie
HOOFDSTUK 16
231 Titraties
HOOFDSTUK 17
243 Analyse
1
, HOOFDSTUK 18
255 Spectrometrie
HOOFDSTUK 19
281 Milieu en Maatschappij
2
,hoofdstuk 1 | ATOOMBOUW EN CHEMISCHE BINDING
1 Bij de productie van margarine wordt als grondstof plantaardige olie gebruikt. Deze wordt gewonnen
uit zaden. Om zoveel mogelijk olie uit de zaden te halen mengt men de fijngemalen zaden met
hexaan.
_____
schema
Na een eerste scheiding verkrijgt men een oplossing van olie in hexaan. Tenslotte worden olie en
hexaan van elkaar gescheiden. Het hexaan wordt opnieuw in het proces gebruikt, de olie gaat naar de
margarinefabriek. Hierboven is het proces in een blokschema weergegeven.
In dit blokschema hoort bij de letters A tot en met E telkens één van de hierna genoemde woorden:
afval, destillatie, extractie, filtratie, hexaan.
a. Geef aan welk woord bij welke letter hoort.
2 Eindexamen 00I – Natriumtrifosfaat is een zout dat onder andere wordt toegepast bij de verwerking
van kaas en vlees. De formule van natriumtrifosfaat kan worden voorgesteld als NaxP3Oy.
Natriumtrifosfaat wordt bereid uit een oplossing waarin de stoffen Na2HPO4 en NaH2PO4 in de
molverhouding 2,0 : 1,0 in opgeloste vorm voorkomen. Als men zo’n oplossing verhit, treedt een
reactie op tussen uitsluitend HPO42– ionen en H2PO4– ionen, waarbij steeds twee HPO42– ionen en één
H2PO4– ion worden omgezet. Bij deze reactie ontstaan uitsluitend trifosfaationen en H2O moleculen.
Door indampen van deze oplossing ontstaat natriumtrifosfaat in vaste vorm.
a. Leid uit bovenstaande gegevens de (verhoudings)formule van natriumtrifosfaat af.
3 Eindexamen 01II – Een bepaalde synthetische katalysator kan worden weergegeven met de
verhoudingsformule Mg1,00-xAlx(OH)2,00Cl0,30.
a. Leid de waarde van x in de formule Mg1,00-xAlx(OH)2,00Cl0,30 af.
Van de katalysator wordt nu 10% van de chloride-ionen vervangen door wolframaationen (WO42–).
De verbinding die dan ontstaat kan worden weergegeven met een andere verhoudingsformule,
namelijk Mg1,00-xAlx(OH)2,00Cly(WO4)z.
b. Leid de waarde van y en z af in de formule Mg1,00-xAlx(OH)2,00Cly(WO4)z.
4 Eindexamen 97II – Men kan V2O2P2O7 en V2OP2O7 beschouwen als stoffen die zijn opgebouwd uit
vanadium-ionen, oxide-ionen en P2O74– ionen. Alle vanadium-ionen in V2O2P2O7 hebben dezelfde
lading. Ook alle vanadium-ionen in V2OP2O7 hebben dezelfde lading; deze lading verschilt echter
van de lading van de vanadium-ionen in V2O2P2O7.
a. Leid, uitgaande van de formules van de vanadium-verbindingen, af welke lading een vanadium-
ion in V2O2P2O7 en welke lading een vanadium-ion in V2OP2O7 heeft.
opgavenbundel scheikunde vwo – www.aljevragen.nl 3
,5 Eindexamen 07I – Loodwit is een zogenoemd dubbelzout. Het bestaat uit lood(II)ionen,
hydroxideionen en carbonaationen. De hydroxide- en carbonaationen komen in loodwit in de
molverhouding 1 : 1 voor.
a. Geef de formule van loodwit.
6 Dat bij reacties van een niet ontleedbare stof wel de stof maar niet de atoomsoort verloren gaat,
wordt wel eens gedemonstreerd met een ‘kringloop’. De ‘koper-kringloop’ is daarvan een voorbeeld.
In deze kringloop wordt koper eerst omgezet in koper(II)oxide, waarna in een aantal stappen het
koper weer wordt teruggewonnen. Hieronder is deze kringloop schematisch weergegeven:
_____
kringloop
Een docent voert reactie 2 uit door vast koper(II)oxide te laten reageren met een azijnzuuroplossing.
Van het koper(II)oxide gebruikt hij een overmaat.
Na afloop van reactie 2 kan hij uit het reactiemengsel zuiver koper(II)acetaat verkrijgen door
achtereenvolgens twee scheidingsmethoden toe te passen. Hieronder zijn deze scheidingen
schematisch weergegeven:
_____
schema
In het schema ontbreken de namen van de scheidingsmethoden en de naam van de stof (stof A) die
bij scheiding 1 uit het reactiemengsel wordt verwijderd.
a. Geef de ontbrekende namen van de scheidingsmethoden en van stof A.
7 Eindexamen 05I – De polymeren polyvinylalcohol en polyvinylketon kunnen als volgt in een
structuurformule worden weergegeven:
H H H H H H H H H
C C C C C C C C C C C C
H OH H OH H OH H O H O H O
polyvinylalcohol polyvinylketon
Polyvinylalcohol is veel beter oplosbaar in water dan polyvinylketon.
a. Geef mede aan de hand van een kenmerkend verschil tussen een molecuul polyvinylalcohol en
een molecuul polyvinylketon een mogelijke verklaring voor het feit dat polyvinylalcohol beter in
water oplost dan polyvinylketon.
4 opgavenbundel scheikunde vwo – www.aljevragen.nl
, 8 Eindexamen 91I – Salicylzuur heeft de volgende structuurformule:
OH O
C
OH
Binnen het molecuul salicylzuur kan zich een ‘inwendige’ waterstofbrug vormen.
a. Teken de structuurformule van salicylzuur met daarin de inwendige waterstofbrug.
De stof 4-hydroxybenzeencarbonzuur, een isomeer van salicylzuur, heeft de volgende
structuurformule:
O
C
OH
HO
Het smeltpunt van salicylzuur verschilt aanzienlijk van dat van 4-hydroxybenzeencarbonzuur.
b. Leg aan de hand van bovenstaande gegevens uit welke van beide stoffen het hoogste smeltpunt
zal hebben.
9 Eindexamen 11II – In benzine komt een stof voor die wordt aangeduid met de afkorting MTBE.
MTBE zorgt voor een goede verbranding van de benzine in automotoren en vermindert de vorming
van koolstofmonooxide. De structuurformule kan als volgt worden weergegeven:
CH3 CH3
CH3 C O
CH3
Door verkeersongelukken, lekkende opslagtanks en lekkende leidingen kan benzine in de grond
terechtkomen. Omdat de oplosbaarheid van MTBE in water redelijk groot is, kan de stof zich
verspreiden over het grondwater en het oppervlaktewater. Dat MTBE oplosbaar is in water moet
worden toegeschreven aan de vorming van waterstofbruggen tussen MTBE moleculen en
watermoleculen.
a. Geef weer hoe twee watermoleculen aan een MTBE-molecuul zijn gebonden door middel van
waterstofbruggen.
Teken daarbij:
- de watermoleculen in structuurformule;
- de waterstofbruggen met stippellijntjes (- - - -).
10 Eindexamen 92II – Koolstof komt in verschillende vormen voor. Eén van die vormen is diamant.
Diamant is de hardste stof die bekend is. Die hardheid hangt samen met het rooster van diamant.
a. Geef de naam van het bindingstype dat er in diamant de oorzaak van is dat de deeltjes in het
rooster sterk aan elkaar gebonden zijn.
b. Beschrijf de ruimtelijke ordening van de deeltjes in het rooster van diamant.
opgavenbundel scheikunde vwo – www.aljevragen.nl 5
