Krachtgericht begeleiden
1. Emancipatorisch werken
1.1 De term emancipatie
› Gericht op het meer zelfstandig worden van de persoon
› Een gewoon proces binnen opvoeding…
› Zich losmaken van ouders/begeleiders?
Jongeren gaan zich losmaken van de ouders bv. door te drinken of te roken
› Tot wat opvoeding moet leiden is ook maatschappelijk bepaald?
› Door geloof, cultureel bv. seks voor het huwelijk in Islam mag dit niet
› Persoonlijk groeien naar zelfstandigheid / Onafhankelijkheid
› Jezelf als hulpverlener overbodig maken
› Een definitie van Bosch (1994):
“Een geëmancipeerd mens is een mondig mens.
Mondig zijn houdt in dat je zelfstandig kunt beslissen, handelen en oordelen, dat je
keuzes kunt en mag maken en dat je keuzevrijheid hebt. In een dergelijk geval is zelf-
verantwoordelijke zelfbepaling gerealiseerd.
In feite heb je gelijke rechten. Je mening doet er toe. Het is een eigen mening, de
jouwe en daar wordt naar geluisterd, op een serieuze manier, een manier die jou recht
doet.”(= respect).
› Persoonlijke emancipatie: meer greep krijgen op het eigen leven:
– Zelf beslissen / handelen / kiezen / een eigen mening hebben.
– Door opvoeding / vaardigheden / kennis / ondersteuning /…
– Dit wordt sterk bepaald door het heersende maatschappijbeeld.
› Maatschappelijke emancipatie: die omkadering aangeboden krijgen die dit mogelijk
maakt.
bv. studiebeurs, op een vreemde naam is het moeilijker om een betaalbaar huis te
kopen, rolstoeltoegankelijk
– Gelijkwaardigheid bv. tussen man & vrouw bv. vrouw verdient minder
– Gelijkberechtiging bv. regels gelden voor iedereen
– Een plaats krijgen bij een groep mensen in de samenleving om zelf te kunnen
groeien.
Door de vrijlating en ontheffing van een aantal beperkende bepalingen/
omstandigheden. Bv: alle gebouwen toegankelijk maken (ook voor mensen met een rolstoel).
1
,1.1.1 Zelfverantwoordelijke zelfbepaling
› Zelfverantwoordelijkheid kunnen nemen
› Zelf kunnen en mogen kiezen wat je doet
› Inspraak hebben over wat erin of met jouw leven gebeurt
› Ruimte krijgen om tot meer zelfstandigheid te kunnen en mogen komen
› Zelfbepaling is niet grenzeloos.
o Zelfbepaling zal dus naargelang de situatie binnen bepaalde grenzen plaats
vinden, maar anderzijds dienen we ons te hoeden voor een steeds groter
wordende maatschappelijke druk die zelfverwezenlijking als hoogste doel stelt.
› Wat betekent dit voor de hulpverlener? Wat met de maatschappelijke druk die
‘zelfverwezenlijking ‘ als hoogste goed ziet?
Als hulpverlener maak je geen keuzes voor de cliënten, ze maken zelf keuzes. Vanuit de
emancipatorische gedachte is het belangrijk de cliënt keuzes te laten maken. Je moet wel
weten dat het afhankelijk is van de persoon zelf in hoeverre je ze zelf laat kiezen. Aan keuzes
zijn er ook grenzen.
BV.
Leentje (34 jaar) met syndroom van Down is zwaarlijvig. Ze moet binnenkort naar een feestje
en wil graag een glitterjurkje. Jij als IB gaat met Leen gaan shoppen. Leen haar oog valt op een
roze zeer aansluitend glitter- mini- kleedje. Ze is er helemaal weg van… Het prijskaartje valt
perfect binnen het budget. Hoe reageer je?
è Coachen: de keuze ligt bij haar maar we zouden haar wel iets anders voorstellen.
è Samen zoeken om hetgene wat ze kiest, aanvaardbaar wordt.
è Helpen kiezen maar een aantal perspectieven voorstellen, kijken wat het sociaal-
wenselijke is.
Hoe proberen jullie in de praktijk zelfbepaling te realiseren?
Waar liggen er grenzen?
Is er sprake van aanbodsgericht of vraaggestuurd werken?
Aanbodsgericht: keuzes tussen workshops maar geen extra maken
Vraaggestuurd: aanpassen aan de cliënt
2
, 1.1.2 Persoonlijke groei
› Psychologische , emotionele en fysieke veilige omgeving (“If there is no safety, there
will be no learning”)
› Een stimulerende en uitdagende omgeving
› Een begeleidingstijl die dit mogelijk maakt rekening houdende met:
o De mogelijkheden van de cliënt
o De voorgeschiedenis van de cliënt
o De verwachtingen van de cliënt
› Dit veronderstelt een levenshouding (ook buiten het werk) waarin je
verantwoordelijkheid opneemt voor de ander.
› Veiligheid als belangrijke voorwaarde
› Waarderen en coachen
› Uitdagende omgeving aanbieden
› Krachten/sterktes van cliënten te verhogen
1.1.3 Mondigheid
› Kunnen opkomen voor zichzelf
› Je wensen kunnen en mogen verwoorden
› Iemand die ‘echt’ luistert en hoort
› Inspraak/participatie
› Over een spreekbuis beschikken (ouders weten wat ze graag of niet graag willen)
“Meer en meer wordt er gewezen op een ontbrekend cliëntperspectief in de hulp- en
dienstverlening …”
1.1.4 Respect
› Basisvoorwaarde om emancipatie mogelijk te maken
› Willen samenwerken met mensen in verscheidenheid/eigenheid
bv. Tolerantie: iemand met een andere afkomst naar TV laten kijken in zijn eigen taal.
b. Leeftijd: geen baby-taal gebruiken en als baby behandeld worden.
3
1. Emancipatorisch werken
1.1 De term emancipatie
› Gericht op het meer zelfstandig worden van de persoon
› Een gewoon proces binnen opvoeding…
› Zich losmaken van ouders/begeleiders?
Jongeren gaan zich losmaken van de ouders bv. door te drinken of te roken
› Tot wat opvoeding moet leiden is ook maatschappelijk bepaald?
› Door geloof, cultureel bv. seks voor het huwelijk in Islam mag dit niet
› Persoonlijk groeien naar zelfstandigheid / Onafhankelijkheid
› Jezelf als hulpverlener overbodig maken
› Een definitie van Bosch (1994):
“Een geëmancipeerd mens is een mondig mens.
Mondig zijn houdt in dat je zelfstandig kunt beslissen, handelen en oordelen, dat je
keuzes kunt en mag maken en dat je keuzevrijheid hebt. In een dergelijk geval is zelf-
verantwoordelijke zelfbepaling gerealiseerd.
In feite heb je gelijke rechten. Je mening doet er toe. Het is een eigen mening, de
jouwe en daar wordt naar geluisterd, op een serieuze manier, een manier die jou recht
doet.”(= respect).
› Persoonlijke emancipatie: meer greep krijgen op het eigen leven:
– Zelf beslissen / handelen / kiezen / een eigen mening hebben.
– Door opvoeding / vaardigheden / kennis / ondersteuning /…
– Dit wordt sterk bepaald door het heersende maatschappijbeeld.
› Maatschappelijke emancipatie: die omkadering aangeboden krijgen die dit mogelijk
maakt.
bv. studiebeurs, op een vreemde naam is het moeilijker om een betaalbaar huis te
kopen, rolstoeltoegankelijk
– Gelijkwaardigheid bv. tussen man & vrouw bv. vrouw verdient minder
– Gelijkberechtiging bv. regels gelden voor iedereen
– Een plaats krijgen bij een groep mensen in de samenleving om zelf te kunnen
groeien.
Door de vrijlating en ontheffing van een aantal beperkende bepalingen/
omstandigheden. Bv: alle gebouwen toegankelijk maken (ook voor mensen met een rolstoel).
1
,1.1.1 Zelfverantwoordelijke zelfbepaling
› Zelfverantwoordelijkheid kunnen nemen
› Zelf kunnen en mogen kiezen wat je doet
› Inspraak hebben over wat erin of met jouw leven gebeurt
› Ruimte krijgen om tot meer zelfstandigheid te kunnen en mogen komen
› Zelfbepaling is niet grenzeloos.
o Zelfbepaling zal dus naargelang de situatie binnen bepaalde grenzen plaats
vinden, maar anderzijds dienen we ons te hoeden voor een steeds groter
wordende maatschappelijke druk die zelfverwezenlijking als hoogste doel stelt.
› Wat betekent dit voor de hulpverlener? Wat met de maatschappelijke druk die
‘zelfverwezenlijking ‘ als hoogste goed ziet?
Als hulpverlener maak je geen keuzes voor de cliënten, ze maken zelf keuzes. Vanuit de
emancipatorische gedachte is het belangrijk de cliënt keuzes te laten maken. Je moet wel
weten dat het afhankelijk is van de persoon zelf in hoeverre je ze zelf laat kiezen. Aan keuzes
zijn er ook grenzen.
BV.
Leentje (34 jaar) met syndroom van Down is zwaarlijvig. Ze moet binnenkort naar een feestje
en wil graag een glitterjurkje. Jij als IB gaat met Leen gaan shoppen. Leen haar oog valt op een
roze zeer aansluitend glitter- mini- kleedje. Ze is er helemaal weg van… Het prijskaartje valt
perfect binnen het budget. Hoe reageer je?
è Coachen: de keuze ligt bij haar maar we zouden haar wel iets anders voorstellen.
è Samen zoeken om hetgene wat ze kiest, aanvaardbaar wordt.
è Helpen kiezen maar een aantal perspectieven voorstellen, kijken wat het sociaal-
wenselijke is.
Hoe proberen jullie in de praktijk zelfbepaling te realiseren?
Waar liggen er grenzen?
Is er sprake van aanbodsgericht of vraaggestuurd werken?
Aanbodsgericht: keuzes tussen workshops maar geen extra maken
Vraaggestuurd: aanpassen aan de cliënt
2
, 1.1.2 Persoonlijke groei
› Psychologische , emotionele en fysieke veilige omgeving (“If there is no safety, there
will be no learning”)
› Een stimulerende en uitdagende omgeving
› Een begeleidingstijl die dit mogelijk maakt rekening houdende met:
o De mogelijkheden van de cliënt
o De voorgeschiedenis van de cliënt
o De verwachtingen van de cliënt
› Dit veronderstelt een levenshouding (ook buiten het werk) waarin je
verantwoordelijkheid opneemt voor de ander.
› Veiligheid als belangrijke voorwaarde
› Waarderen en coachen
› Uitdagende omgeving aanbieden
› Krachten/sterktes van cliënten te verhogen
1.1.3 Mondigheid
› Kunnen opkomen voor zichzelf
› Je wensen kunnen en mogen verwoorden
› Iemand die ‘echt’ luistert en hoort
› Inspraak/participatie
› Over een spreekbuis beschikken (ouders weten wat ze graag of niet graag willen)
“Meer en meer wordt er gewezen op een ontbrekend cliëntperspectief in de hulp- en
dienstverlening …”
1.1.4 Respect
› Basisvoorwaarde om emancipatie mogelijk te maken
› Willen samenwerken met mensen in verscheidenheid/eigenheid
bv. Tolerantie: iemand met een andere afkomst naar TV laten kijken in zijn eigen taal.
b. Leeftijd: geen baby-taal gebruiken en als baby behandeld worden.
3
