A A R D R I J K S K U N D E
GLOBALISERING
1.1 Een regio is een begrensd deel van het aardoppervlak dat
zich door een of meerdere kenmerken onderscheidt van andere
regio’s. Regionaliseren is het indelen van een gebied in regio’s.
Regio’s komen in allerlei afmetingen voor; er zijn macroregio’s
(grote delen van de wereld), maar vaak is een regio niet veel
groter dan een gemeente.
Bij regionaliseren is de grondregel om altijd uit te gaan van
hetzelfde kenmerk of dezelfde groep van kenmerken. Om te
regionaliseren zijn twee zaken van belang:
Er moet een kenmerk gemeten worden. Dit kan de hoogte
van het BNP per hoofd van de bevolking zijn wanneer je
een gebied wil indelen in arme en rijke regio’s.
Er moet een criterium zijn. Een criterium is datgene
waarop je een beoordeling baseert. Je moet bijv. kijken bij
welk BNP per inwoner je een regio rijk noemt.
De schaal waarop je werkt is bij regionaliseren heel belangrijk.
Zo zou je op mondiale schaal Europa kunnen zien als een
christelijke regio, terwijl als je inzoomt op Europa ziet dat er
verschillen zijn tussen katholieke, protestante en oosters-
orthodoxe regio’s. Overgangen tussen regio’s zijn vrijwel altijd
heel geleidelijk.
De wereld kan worden ingedeeld op heel wat kenmerken. Om
een goed geografisch beeld te verkrijgen gebruiken
aardrijkskundigen vier soorten kenmerken: demografische
kenmerken, culturele kenmerken, economische kenmerken en
politieke kenmerken.
Een eerste groep bevolkingskenmerken waarmee je de wereld
kunt indelen, heeft betrekking tot demografie. Demografie is
een wetenschap die de ontwikkeling in de omvang,
samenstelling en ruimtelijke verdeling van een bevolking
bestudeert. De bevolkingsspreiding is de wijze waarop de
woonplaatsen van inwoners over een regio zijn verdeeld. De
bevolkingsspreiding kun je ook bekijken door de wereld in
regio’s in te delen op basis van bevolkingsdichtheid (het aantal
mensen per vierkante km). De bevolkingsgroei (verandering
van het totale bevolkingsaantal ten gevolge van geboorte en
,sterfte, natuurlijke bevolkingsgroei, en vestiging en vertrek,
sociale bevolkingsgroei) is niet overal in de wereld even snel.
Groei en krimp van de bevolking is af te leiden uit de vorm van
een bevolkingsdiagram. De bevolkingsdiagrammen geven een
beeld van de leeftijdsopbouw (getalsmatige opbouw van de
bevolking naar leeftijd en geslacht). Er zijn drie modellen te
onderscheiden. De vormen van deze
leeftijdsgrafieken/bevolkingsdiagrammen hangen samen met
de natuurlijke bevolkingsgroei.
Bij de piramide bevolkingsdiagram is er sprake van een jonge,
sterk groeiende bevolking. Bij de granaatvorm/toren is er een
langzaam bevolkingsgroei en zijn alle bevolkingsgroepen
ongeveer even groot. De ui/urn vorm wijst op een kleiner
wordende natuurlijke bevolkingsgroei wat uiteindelijk leidt tot
een sterfteoverschot. De piramide bevolkingsdiagram hoort bij
arme landen. De granaat bevolkingsdiagram en de uivorm
bevolkingsdiagram horen bij rijkere landen.
De demografische druk is het getal dat uitdrukt hoe groot het
verschil is tussen de actieve bevolking (mensen tussen de 20
en 64 jaar oud die werken) en de klasse die door deze mensen
moet worden onderhouden (65+’ers) en de jongeren van de
samenleving (jongeren). De demografische druk is de optelsom
van de groene druk (verhouding tussen het aantal personen
van 0 t/m 19 jaar en het aantal personen van 20 t/m 64 jaar) en
de grijze druk (de verhouding tussen het aantal personen van
65+ en het aantal personen van 20 t/m 64 jaar). Naarmate de
ontwikkeling van een land stijgt, neemt meestal eerst de
demografische druk af door daling van de groene druk.
Uiteindelijk zorgt een toenemende vergrijzing opnieuw voor een
hoge demografische druk. De vorm van een bevolkingsdiagram
weergeeft hoe groot de demografische druk is. Afwijkende
vormen in de drie modellen ontstaan vooral door vestiging en
,vertrek en extreme omstandigheden, zoals burgeroorlogen of
langdurige hongerperioden
Geboortecijfers en sterftecijfers veranderen door wijzigingen in
welvaart en welzijn. In het demografisch transitiemodel wordt
dit grafisch weergegeven in vijf fasen.
Naarmate de ontwikkeling van een land toeneemt, zit het in een
latere fase van het transitiemodel. De meeste welvarende
landen zitten aan het einde van het transitiemodel. De armste
landen bevinden zich nog in fase 2.
De urbanisatiegraad is het percentage van de bevolking dat in
steden woont. Het urbanisatietempo is de snelheid waarmee
het percentage stadsbewoners toeneemt. De urbanisatiegraad
stijgt en het urbanisatietempo daalt bij een toenemend
ontwikkelingspeil.
Een tweede groep bevolkingskenmerken waarmee je de wereld
kunt indelen heeft betrekking op cultuur. Cultuur omvat alle
door de menselijke geest voorgebrachte elementen zoals taal,
religie, gewoonten, normen en waarden, kunst en technologie.
Er zijn materiële en immateriële cultuurelementen.
Een volk heeft een eigen cultureel bepaalde identiteit. De
culturele identiteit wordt bepaald door twee elementen: taal en
religie.
Taal is belangrijk bij cultuuroverdracht. Wanneer
verschillende culturele groepen niet direct in hun eigen
, taal met elkaar kunnen communiceren is er een derde taal
nodig, dat is dan een lingua franca. Door de toename van
de handelscontacten werd de behoefte naar een lingua
franca groter. In delen van Zuidoost-Azië is het Maleis een
lingua franca. Soms worden er ook nieuwe talen
ontwikkeld om communicatie mogelijk te maken,
bijvoorbeeld het Papiamento wat ontwikkeld is uit het
Nederlands, Spaans, Portugees, Engels en diverse
Afrikaanse talen.
Religie/godsdienst drukt een grote stempel op de normen
en waarden van een samenleving. Ook beïnvloedt het de
politiek.
Cultuurgebieden zijn regio’s met een gemeenschappelijke
cultuur. Het indelen van cultuurgebieden is niet makkelijk,
vanwege het grote aantal cultuurelementen. Het is lastig om te
bepalen welke kenmerken wel en niet moeten worden gebruikt
bij de indeling.
Een cultuurgebied verandert door interne en externe factoren.
Interne factoren zijn onder andere de wisselwerking tussen de
mens en de natuurlijke omstandigheden. Bij externe factoren
gaat het om gevolgen van relaties of contacten met volkeren
uit andere cultuurgebieden. Het overnemen van andere
cultuurelementen heet acculturatie.
Contacten tussen culturen leiden soms tot grote conflicten,
vooral als het gaat om tegenstellingen in religie, politieke
denkbeelden of talen. Dergelijke conflicten spelen zich vooral af
in de overgangsgebieden tussen cultuurgebieden.
Cultuurelementen verspreiden zich op allerlei manieren van het
ene naar het andere gebieden. Diffusie is de verspreiding van
cultuurelementen en komt in 4 vormen.
Expansie. Bij expansie gaat de verspreiding als een lopend
vuurtje vanuit één plaats. Veel technische innovaties
volgen dit patroon.
Relocatie. Bij relocatie komt een verschijnsel mee uit een
brongebied waardoor het verschijnt in nieuwe gebieden.
De verspreiding van de Nederlandse taal van de boeren in
Zuid-Afrika volgt dit patroon en via migratie komen
cultuurgewoonten mee.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper bkarseboom. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
