Een samenvatting van tijdvak 5: Tijd van ontdekkers en hervormers, inclusief kenmerkende aspecten per paragraaf genoteerd. De paragraven worden overzichtelijk per kopje uitgelegd, aan de hand van de belangrijkste punten en begrippen. Gemaakt voor VWO, maar ook HAVO kan er gebruik van maken.
Kenmerkende aspecten:
Het begin van de Europese overzeese expansie.
Het veranderende mens- en wereldbeeld van de Renaissance en het begin
van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
In de Late Middeleeuwen raakte het zuidelijke handelsnetwerk rond de
Middellandse/Zwarte Zee verbonden met dat v.d. Hanze in het noorden, rond
de Noord/Oostzee. Door kruistochten was er meer contact met Arabieren.
In het Middellandse Zeegebied wisselden zeelui kennis uit.
Al deze kennis werd door cartografen in (redelijk) betrouwbare kaarten
weergegeven, maar daar stonden alleen Zuid-Europa, Noord-Afrika en de
Arabische wereld op. Alles daarbuiten = ‘terra incognita’
Portugezen organiseerden als eersten ontdekkingsreizen langs de
noordwestkust van Afrika met als doel te kunnen concurreren met de
Arabische handel in slaven, goud en ivoor.
In 1415 veroverden ze de stad Ceuta en ze verkenden en bezetten de
Canarische en Kaapverdische eilanden, Madeira en de Azoren. Ze gebruikten
al deze als uitvalsbases voor weer verdere reizen.
Portugezen en Spanjaarden maakten gebruik van de karveel: dit scheepstype
was heel geschikt voor reizen op de open zee.
De Portugezen hielden de route naar India geheim en bewaakten die streng,
langs de route bezetten ze eilanden en versterkten die met forten en soldaten.
Vanuit deze factorijen dreven ze handel met de bevolking ze kregen de
handel in specerijen, zijde en edelstenen grotendeels in handen. (Een
winstgevende maar riskante handel)
De Portugese koningen wilden de Reconquista aan de overzijde v.d.
Middellandse Zee voortzetten, door contact te leggen met priester Johannes
om een pact te sluiten tegen de moslims.
De Portugezen waren ervan overtuigd dat de vorsten in Indië christelijk waren
en de moslims vanuit het oosten konden aanvallen.
Johannes bestond niet en de vorsten waren niet christelijk.
Portugal veroverde in Azië geen gebieden: het had te weinig inwoners en de
strijd tegen de moslims kostte al veel geld Portugal kon de
specerijenhandel naar Europa niet stilleggen.
Ook de Spaanse ontdekkingsreizen begonnen als vervolg op de Reconquista.
Koningen Isabella en Ferdinand stelden Christoffel Columbus geld ter
beschikking om met 3 karvelen naar het westen te zeilen.
Na 5 weken zette Columbus voet aan land in het Caribische gebied hij
dacht dat hij Indië had bereikt hij noemde de inwoners Indianen.
Florentijn Amerigo Vespucci verkende 10 jaar later de Zuid-Amerikaanse kust
en concludeerde dat Columbus een Nieuwe Wereld had ontdekt.
In 1519 vertrok Ferdinand Magalhães uit Sevilla om een verbinding tussen de
Atlantische en Indische Oceaan uit te zoeken (reis om de aarde), dit lukte.
De reis was echter niet goed, bemanningsleden leden honger en velen
overleden aan ziektes.
, Op de Filipijnen sneuvelde Ferdinand in een gevecht met heersers die hij tot
het christendom wilde bekeren.
In 1521 bereikten de Spaanse schepen de Molukken (bekend om de
specerijen) waarvan slechts één schip terugkeerden in 1522 in Sevilla.
Westelijke route naar Indië was gevonden maar handel met Indië was niet
winstgevend dus richtten de Spanjaarden hun aandacht op Amerika.
Azteken en Inca’s hadden een hoogontwikkelde cultuur met steden: bv.
Tenochtitlan (hoofdstad v.d. Azteken) was een v.d. grootste steden ter wereld.
Priesters stonden in hoog aanzien, handelaren en ambachtslieden zorgden
voor een bloeiende economie, boeren verbouwden voedsel.
Voor landbouw gebruikten ze irrigatiesystemen en legden tegen berghellingen
terrassen aan voor hun akkers.
Na Columbus reisden conquistadores hiernaartoe voor verovering v gebieden
Hernán Cortés viel in 1519 het Aztekenrijk binnen, Montezuma (leider
Azteken) kon hem niet uit Tenochtitlan weghouden en de conquistadores
vonden er goud en sieraden.
Cortés wilde een religieuze ceremonie stoppen gevechten braken uit de
leider en vele onderdanen sneuvelden in 1521 gaven Azteken zich over.
Ruim 10 jaar later veroverde Francisco Pizarro het Incarijk, hij wist keizer
Atahualpa gevangen te nemen zodat ze de inwoners konden afrekenen.
De Spanjaarden hadden als voordelen: een harnas, betere gevechtstactiek,
vuurwapens en honden en paarden waar de bevolking bang voor waren.
In Zuid-Amerika werd de Incabevolking bovendien getroffen door Europese
ziektes waar de Spanjaarden wel tegen konden maar zij nog niet.
Als beloning kregen de conquistadores v.d. Spaanse koningen grote
landgoederen (haciënda’s) waarvan ze de opbrengsten mochten houden.
Spanjaarden verwachtten dat de lokale bevolking de grond van hun
agrarische bedrijven zouden bewerken of in de mijnen ging werken en zich tot
het christendom zou bekeren.
Dit bleek niet het geval ze dwongen hen daartoe met de encomienda = een
Spanjaard kreeg een aantal Indianen onder zijn beval om ze te onderrichten in
het katholieke geloof in ruil voor een stuk land in Amerika. In praktijk
betekende dit dat mensen gedwongen werden zware arbeid te verrichten.
De bevolking was niet bestand tegen het zware werk en was geslonken door
de ziektes veel mensen vluchtten het binnenland in iedereen die zich
tegen de Spanjaarden bleef verzetten mocht in slavernij worden gebracht.
Er ontstond een handelsdriehoek tussen Europa, Afrika en Amerika.
Europa leverde wapens, textiel en luxegoederen; Afrika brachten de
handelaren slaven; nieuwe producten kwamen naar Europa.
Kort samengevat: handelsstromen veranderden en verbeterden.
Een retourvloot beladen met goud en zilver voer jaarlijks vanuit Amerika naar
Spanje. Spanjaarden betaalden hun oorlogen hiermee.
Ondanks dit ging Spanje failliet en nam de politieke mach in Europa snel af.
Europa had een geweldige toename van goud en zilver in Spanje verloor
het geld hun waarde ; handelaren en ondernemers die luxegoederen en
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper evagaal. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
