Samenvatting verbintenissenrecht
begrepen
Hoofdstuk 1. Verbintenissenrecht: plaatsbepaling
- Een verbintenis is iets wat je volgens het recht verplicht bent om te doen of te laten. Deze
verplichting noemen we een prestatie. Je spreekt alleen van een verbintenis als het gaat om
een verplichting tot een prestatie ‘die geld waard is. De prestaties moeten dus op geld
waardeerbaar zijn.
- Een verbintenis is dus een juridische relatie tussen twee (of meer) partijen, waarbij de ene
partij verplicht is tot een op geld waardeerbare prestatie waarop de andere partij recht
heeft.
- Verbintenissen moeten altijd worden nagekomen. Kom je de verbintenis niet na, dan ben je
aansprakelijk voor de gevolgen.
- Verbintenissen kunnen op twee manieren ontstaan: uit de wet of een overeenkomst.
Verbintenissen uit overeenkomst
- Een overeenkomst is eigenlijk een afspraak tussen twee partijen. Uit het aanbod en
aanvaarding moet blijken dat de wil van beide partijen overeenstemt. Er moet dus sprake zijn
van wilsovereenstemming. Beide partijen moeten het eens zijn.
- Bij de meeste overeenkomsten ontstaan er twee verbintenissen.
Vb. Piet sluit een overeenkomst voor een nieuwe telefoon plus abonnement.
Telefoonbedrijf Verbintenis 1 Piet
Schuldenaar/ debiteur Prestatie: Schuldeiser/ crediteur
Leveren diensten.
Piet Verbintenis 2 Telefoonbedrijf
Schuldenaar/debiteur Prestatie: Schuldeiser/crediteur.
Betalen abbonement.
- Als een verbintenis wordt nagekomen, dan houdt het op met bestaan. Dit wordt het
tenietgaan van een verbintenis genoemd.
- De prestatie is het object van de verbintenis en kan bestaan uit een doen of een nalaten.
Prestatie om iets te doen: betaling van een geldsom, levering van een goed, het
verrichten van een dienst of een combinatie hiervan.
Prestatie om iets te nalaten: bijvoorbeeld de concurrentiebedingen bij
arbeidsovereenkomsten. Er ontstaat een verbintenis om niet in dienst te treden bij
de concurrent.
- De betrokken partijen zijn rechtssubjecten: dragers van rechten en plichten.
- De partij die recht heeft op een prestatie wordt een schuldeiser/crediteur genoemd.
- De partij die de prestatie moet verrichten is de schuldenaar/debiteur.
- Door het sluiten van één overeenkomst kun je dus schuldenaar en schuldeiser worden, door
verschillende verbintenissen.
- Wanprestatie is een tekortkoming in de nakoming van de verbintenis.
o Vb. Piet betaalt zijn abonnementskosten niet. Hierdoor komt hij zijn verbintenis niet
na.
- Het verbintenissenrecht regelt wie er aansprakelijk is voor de schade die een partij lijdt door
een tekortkoming in de nakoming.
1
, - Het arbeidsrecht en het huurrecht kun je zien als afsplitsingen van het verbintenissenrecht.
De nakoming betreft bij zulke overeenkomsten ingewikkelder prestaties en de overeenkomst
kan soms jarenlang blijven bestaan.
- De prestaties die op grond van een verbintenis moeten worden verricht, kunnen dus in de
praktijk variëren van zeer eenvoudig (kopen van koffie) tot zeer complex. De nakoming kan
daarmee dus ook eenvoudig of complex zijn.
Verbintenissen uit de wet: onrechtmatige daad
- De belangrijkste bron, na overeenkomsten, is de onrechtmatige daad.
- Wanneer je iemand schade toebrengt op een manier die onrechtmatig is, kan een
verbintenis tot het vergoeden van de schade ontstaan op grond van een onrechtmatige
daad.
- Door de schadevergoeding wordt de benadeelde zo veel mogelijk teruggebracht naar de
positie waarin hij verkeerde toen de schade nog niet was ontstaan.
- Als iemand van de schadevergoeding afziet, doet hij juridisch gezien daarmee afstand van
zijn recht op schadevergoeding dat volgens het recht wel gewoon was ontstaan.
- Voor de aansprakelijkheid uit een onrechtmatige daad kun je een WA-verzekering afsluiten;
een verzekering tegen wettelijke aansprakelijkheid. In sommige gevallen is dit zelfs
verplicht.
Het afsluiten van een WA-verzekering is trouwens weer het sluiten van een
overeenkomst tussen jou en de verzekeraar.
- Een WA-verzekering biedt geen dekking wanneer je expres schade veroorzaakt. De
verzekeraar bepaalt in de algemene voorwaarden van de verzekeringsovereenkomst die hij
met klanten sluit dat hij alleen uitbetaalt als de schade onopzettelijk wordt veroorzaakt.
- Voor het verbintenissenrecht maakt het niet uit of de schade opzettelijk of onopzettelijk
wordt veroorzaakt. De aansprakelijkheid blijft namelijk hetzelfde en er is nog steeds sprake
van een onrechtmatige daad.
- Strafrechtelijk is er wel een verschil, omdat het opzettelijk veroorzaken van schade
(vernielen) strafbaar is. Onopzettelijke vernieling is niet strafbaar.
De verschillen tussen een onrechtmatige daad en een overeenkomst:
- Bij een onrechtmatige daad speelt de wil van de pleger van de daad of van de benadeelde
geen rol. De verbintenis ontstaan rechtstreeks uit de wet. Het is een feitelijke handeling die,
in combinatie met de wettelijke bepaling, een verbintenis laat ontstaan. De verbintenis
ontstaat door een gebeurtenis.
- Voor het ontstaan van een overeenkomst zijn er rechtshandelingen nodig (aanbod en
aanvaarding) waaruit blijkt dat de betrokken partijen allebei willen dat de overeenkomst
ontstaat.
- Daarnaast bestaan er bij overeenkomsten tussen twee partijen, vaak twee verbintenissen.
Bij de onrechtmatige daad ontstaat er maar één verbintenis.
- Ook bij een verbintenis die uit een onrechtmatige daad ontstaat, is er (net zoals in een
overeenkomst) sprake van een schuldeiser, een schuldenaar en een te verrichten prestatie.
- De onrechtmatige daad kun je vinden in art. 6:162 BW
Andere bronnen van verbintenissen uit de wet: rechtmatige daad
De wil speelt bij de rechtmatige daad geen rol.
Deze drie situaties zijn rechtmatige daden. Zij zijn apart in de wet geregeld.
1. Onverschuldigde betaling: Als iemand per ongeluk geld op je rekening stort, ben je
verplicht om dit terug te storten. Die persoon heeft jou dit onverschuldigd betaald, hij
2
, had namelijk geen verbintenis om jou dit bedrag te betalen. De wet bepaalt dat er voor
jou een verbintenis ontstaat om dit bedrag terug te geven, ook al wil je dit niet. Art.
6:203 BW e.v.
2. Ongerechtvaardigde verrijking: Iemand heeft per ongeluk geld op je rekening gestort.
Over dit geld heb je rente ontvangen van de bank. Jij bent door het ontvangen van de
rente over het onverschuldigde betaalde bedrag verrijkt. Hiervoor bestond echter geen
goede reden. De verrijking was daarom ongerechtvaardigd. De wet bepaalt dat je niet
alleen het onverschuldigde betaalde bedrag moet terugbetalen, maar ook de rente. Er
ontstaat een verbintenis uit de wet (dus los van jouw wil) tot het terugbetalen op grond
van ongerechtvaardigde verrijking. Art. 6:212 BW.
3. Zaakwaarneming: Iemand behartigt, zonder daartoe verplicht te zijn, de redelijke
belangen van iemand anders. Art. 6:198 BW e.v.
o Vb. Door een harde storm waait er een tak tegen de ruit van je buurman aan die
op vakantie is. De ruit gaat kapot en je belt een glazenzetter die er een nieuwe
ruit inzet. Hierdoor voorkom je dat er regen in het huis van je buurman komt,
waardoor de inboedel beschadigd wordt. Als je buurman terugkomt van
vakantie, is de buurman verplicht de kosten te vergoeden die je hebt gemaakt
voor het maken van het raam. De verbintenis ontstaat uit de wet, omdat jij de
kosten hebt gemaakt toen de buurman nog niet op de hoogte was en dit al
helemaal niet kon willen. Je hebt de belangen van je buurman behartigd, zonder
daartoe verplicht te zijn.
- Overeenkomsten en onrechtmatige daden zijn de belangrijkste bronnen van verbintenissen,
er zijn ook nog andere bronnen van verbintenissen.
- De onrechtmatige daad en de rechtmatige daden zijn de belangrijkste bronnen van het
verbintenissenrecht in de wet. Daarnaast bestaan er ook nog overige verbintenissen uit de
wet.
Verbintenissenrecht: onderdeel van het privaatrecht.
- Het verbintenissenrecht is onderdeel van het privaatrecht. Ook wel burgerlijk of civiel recht
genoemd.
- Burger(mens) is een natuurlijk persoon, dat drager kan zijn van rechten en plichten.
- Bedrijven zijn vaak rechtspersonen (juridische constructies die ook drager kunnen zijn van
rechten en plichten)
- Het privaatrecht regelt de betrekking van het recht tussen (rechts)personen onderling en de
verhouding van (rechts)personen tot hun vermogen.
Kan onderverdeeld worden in het vermogensrecht en het personenrecht.
- Het publiekrecht regelt de betrekkingen tussen de overheid en burgers.
- Personenrecht: regelt in de eerste plaats wie er in het privaatrecht drager kunnen zijn van
rechten en plichten. Kan onderverdeeld worden in het:
Personen- en familierecht: bevat regels die gelden voor natuurlijke personen.
Zoals trouwen, scheiden, de juridische relatie tussen ouder en kind enzovoort.
Rechtspersonenrecht: bevat regels die gelden voor rechtspersonen, zoals naamloze
vennootschappen(nv), besloten vennootschappen (bv), stichting of vereniging.
Omdat rechtspersonen juridische constructies zijn, moeten er wel altijd natuurlijke
personen zijn die namens de rechtspersoon handelen. Zij vertegenwoordigen in die
situaties de rechtspersoon.
- Vermogensrecht: alle regels omtrent het vermogen. Alles wat een natuurlijk persoon of
rechtspersoon bezit en op geld waardeerbaar is. Valt uiteen in het:
Goederenrecht: bepaalt waaruit een vermogen kan bestaan. Regelt de relatie tussen
persoon en goed.
3
, Verbintenissenrecht: geeft aan hoe je je vermogen kunt verhandelen en bepaalt wat
er gebeurd als iemand schade toebrengt aan je vermogen. Regelt de relatie tussen
(rechts) personen als er een verbintenis ontstaat.
Verbintenissen kunnen ontstaan uit de wet en overeenkomsten, daarom is het
overeenkomstenrecht een onderdeel van het verbintenissenrecht.
Schema indeling privaatrecht.
- Definitieve definitie verbintenissenrecht: Een verbintenis is een vermogensrechtelijke
relatie tussen twee(of meer) partijen, waarbij de ene partij verplicht is tot een prestatie,
waarop de andere partij recht heeft.
- Vermogensrechtelijke: het moet gaan om een prestatie die op geld waardeerbaar is en tot
het vermogensrecht behoort, waarvan het verbintenissenrecht een onderdeel is.
Overheid en privaatrecht
- De regels van het privaatrecht worden opgesteld door de wetgever.
- Als er een conflict is tussen burgers, kunnen zij elkaar voor de civiele rechter dagen, die
onderdeel is van de overheid. Dit is geregeld in het Wetboek van Rechtsvordering (Rv)
- De handhaving van het publiekrecht gebeurt door de overheid.
- De handhaving van het privaatrecht gebeurt door het initiatief van de (rechts)personen zelf.
De rechtssubjecten van het privaatrecht moeten dus zelf in actie komen om het
recht te handhaven. Het privaatrecht geeft hiertoe bevoegdheden en de overheid
stelt daarvoor faciliteiten ter beschikking, zoals toegang tot een civiele rechter.
- Als de overheid overeenkomsten sluit zoals een normaal rechtspersoon handelt de overheid
privaatrechtelijk. Zoals het sluiten van arbeidsovereenkomsten, kopen, huren of verhuren.
De overheid maakt dan geen gebruik van haar speciale bevoegdheden die alleen de overheid
bezit, zoals het verlenen van een vergunning of iemand strafrechtelijk vervolgen.
Privaatrecht: wetgeving, Burgerlijk Wetboek en noteren.
- Het verbintenissenrecht is grotendeels geregeld in het Burgerlijk Wetboek (BW)
- Het BW kent een zeer systematische opbouw. Deze opbouw is gelaagd en gaat van algemeen
naar bijzonder.
- Het BW is onderverdeeld in 10 boeken (boek 1 t/m 7, 7A, 8 en 10)
Er is nog geen boek 9 (over de voortbrengselen van de geest) omdat er over dit
onderwerp veel regelgeving vanuit de EU wordt vastgesteld.
- Elk boek heeft een eigen onderwerp, die onderverdeeld zijn in titels. Titels kun je weer
onderverdelen in afdelingen. Afdelingen kun je vervolgens weer onderverdelen in
paragrafen.
- Het boek, titel, afdeling en paragraaf vormen de context waarin het artikel moet worden
gelezen en bepalen zo mede de inhoud van het artikel.
4
