Samenvatting van het volledige boek. Ik heb duidelijk de belangrijke gebeurtenissen in elk hoofdstuk omschreven. Alle historische contexten worden behandeld, je moet alleen de kenmerkende aspecten zelf toevoegen.
Samenvatting geschiedenis Training voor het nieuwe examen met historische contexten
Republiek der Zeven Verenigde
Nederlanden 1515-1648
1. De christelijke kerk in West-Europa valt uiteen
In 1568 begon in de Nederlanden een opstand tegen Spanje. Nederland maakte deel uit van het
Spaanse rijk die bestuurd werd door Karel V en later Filips ll. De opstand begin als een
meningsverschil over de manier waarop de overheid moest reageren op aanhangers van het
protestantisme onder een minderheid van de bevolking. De “samenwerkingen” tijdens de opstand
leidde tot nationalisme, omdat iedereen vocht voor het vaderland (ook al waren er veel
meningsverschillen tussen de katholieke en de protestanten).
Begin 16e eeuw scheuring binnen de christelijke kerk
- Critici meningsverschillen met bestuur van de kerk
- Erasmus wilde het geloof weer zuiver maken, door misbruiken zoals de aflaat handel af te
schaffen
- Hervormers= critici van de kerk die zich afscheidden van die kerk en een eigen kerk stichten
- Protestantisme= Christelijk geloof waarbij de bijbel centraal staat, de gelovige besturen
zichzelf en direct contact met god zoeken
Luther en Calvijn waren de hervormers met de meeste aanhangers
Kritiek van Luther op de kerk
- Machtsaanspraken en zelfgemaakte wetten van de kerk onterecht
- Alleen de bijbel was richtinggevend, deze moest dus in volkstaal zodat iedereen die kon lezen
( uitvinding van boekdrukkunst grote rol.)
- Men kwam niet in de hemel door de kerk te betalen via bijvoorbeeld aflaat handel, maar
door te geloven
- Luther wilde het pausschap, kloosters, celibaat en heilige verenigen afschaffen omdat het
niet in de bijbel stond.
Het Lutheranisme was aantrekkelijk voor Duitse vorsten omdat:
- Zij werden het hoofd van de kerk
- Ze konden kloosters en de bezittingen van kloosters overnemen
- Volgens het lutheranisme moesten onderdanen de vorst altijd gehoorzamen
De vrede van Augsburg in 1555 zorgde ervoor dat Karel V het geloof van zijn onderdanen niet meer
mocht bepalen, dit was een nederlaag voor zijn politiek omdat hij niet meer de handhaving van de
eenheid onder christenen door kon zetten.
Luther verscheen voor de Rijksdag (vergadering van de vorsten van het Duitse rijk en de keizer over
zaken die voor het hele rijk van belang waren) in Worms 1521 omdat hij van de paus zijn uitspraken
terug moest nemen. Dit deed hij echter niet en werd vogelvrij verklaard. Door de vorst van Saksen
werd hij beschermd.
Verschillen tussen het Lutheranisme en het Calvinisme
, - Bij de lutheranen is de vorst het hoofd van de kerk. Bij de Calvinisten bestuurt iedere
gemeente zichzelf door een raad van gekozen ouderlingen.
- Calvinisten mochten zich tegen hun vorst in verzet komen als deze handelde tegen Gods
gebod.
In Nederland was de Calvinistische kerk (de gereformeerde kerk) het belangrijkst.
2. De opstand in de Nederlanden breekt uit
Twee indirecte oorzaken voor het ontstaan van de opstand waren:
- De sterke positie van de stedelijke burgerij in de Nederlanden. Door handel en nijverheid
nam de welvaart onder burgers toe. In ruil voor belasting aan bourgondische vorsten kregen
steden privileges.
- De splitsing van de christelijke kerk door de hervorming.
Twee directe oorzaken voor het ontstaan van de Opstand waren:
- Karel V en Filips ll gaan protestanten vervolgen. Men was tegen de vervolging van geloven en
waren tegen de plakkaten die de Spaanse Koningen oplegde tegen protestanten.
- Karel V en Filips ll streefde naar centralisatie en afschaffen van privileges. De
machtsvergroting botste met de opkomst van de burgerij ( en hun wil naar vrijheidsrechten).
Reacties van Edelen en calvinisten
Margareta van Parma ontving een smeekschrift ( door lagere edelen aan langvoogdes Margareta van
Parma aangeboden geschrift, waarin werd verzocht de vervolging van protestanten te matigen.
Hierdoor durfde calvinisme bijeenkomsten te houden en kwamen ze openlijk in verzet tegen de
beeldenstorm.
Beeldenstorm= deels spontane, deels georganiseerde acties van de calvinisten om de katholieke kerk
te zuiveren van wat volgens hen afgoderij en bijgeloof was (zoals beelden, schilderijen ect) zodat die
kerker gebruikt konden worden door calvinisten.
Karel V probeert met bloedplakkaten het protestantisme uit te roeien 1550
- De vervolging van ketters was in de handen van de inquisitie (de rechtbank van de kerkelijke
en niet kerkelijke)
- In 1550 werden de plakkaten strenger, zoals de doodstraf, het drukken, schrijven en bezitten
van ketterste boeken en prenten, het bijwonen van ketterse bijeenkomsten werden heel
strafbaar.
- Bloedplakkaten voorbeeld van opkomend absolutisme.
Het begin van de opstand
- Filips ll stuurt een leger als reactie van de beeldenstorm, en geeft de adel de schuld. DE
hertog van Alva verving Willem van oranje en werd nieuwe landvoogd in de plaats van
Margareta van Parma
- De aanleiding van de opstand was het beleid van Alva. Veel mensen waren naar het
buitenland gevlucht om vanuit daar een gewapende strijd tegen de Spaanse overheersing te
starten. Watergeuzen vanuit het Westen en de verlagen huurlegers vanuit 3 plaatsen vielen
aan.
Eerst strijd tussen Holland en Zeeland tegen Spanje
, - De watergeuzen slaagde erin om macht te heroveren in Hollandse en Zeeuwse steden.
- Vertegenwoordigers van twaalf Hollandse steden en de watergeuzen kwamen samen in een
Statenvergadering en besloten: gezamenlijk financiële lasten van de verdediging op zich te
nemen. Willem van Oranje te erkennen als stadhouder van Holland, Utrecht en Zeeland.
- Deze staatsvergadering was revolutionair omdat alleen de landheer (Filips ll), de landvoogdes
of stadhouder het recht hadden om een Statenvergadering op te roepen en omdat alleen de
landsheer een stadhouder mocht benoemen.
Alva deed weinig tegen de inname van die steden omdat hij een inval vanuit Frankrijk verwachte,
waar de hugenoten (Franse protestanten) en de katholieke in strijd waren.
Bloedbruiloft= Benaming van de bruiloft toen in Parijs duizenden protestante door katholieke
werden vermoord. De hugenoten waren in Parijs voor de bruiloft van een protestant aan de
katholieke zus van Karel XI. De bruiloft vond plaats om de hugenoten te overtuigen om Alva te
steunen tegen de opstand.
Het ontzet van Leiden 1574
- In leiden ontstond er een grote hongersnood omdat de Spanjaarden de stad wilde veroveren
omdat Haarlem zich had overgegeven en het mislukte om Alkmaar in bezet te nemen. De
Staten van Holland lieten het land onder water lopen om zich te beschermen. Het ontzet van
Leiden kwam doordat de Spaanse soldaten vluchtte voor het water. Het ontzet werd gevierd
met harig en hutspot.
Alva stuurde soldaten om de geuzen uit Holland en Zeeland te verdrijven. De pogingen op alkmaar en
Leiden mislukte, waardoor Requesens Alva verving als landvoogd.
Het lukte Alva en Requesens niet om de opstand te onderdrukken:
- De langdurige belegeringen van steden kosten veel geld in verhouding tot de resultaten.
Voortdurend geldgebrek waardoor de troepen niet betaald kregen en daardoor ontbrak
motivatie voor de strijd.
- Holland en Zeeland waren militair-strategisch in het voordeel omdat ze de waterwegen in
hun gebied controleerde.
- De gezagscrisis in Spanje door de dood van Requesens was ook een voordeel voor Holland en
Zeeland.
De strijd leidde tot een politieke en godsdienstige verdeeldheid in de Nederlanden:
- Het Spaanse leger heroverde alle opstandige steden behalve een paar steden in Holland en
zeeland
- Op godsdienstig gebied ontstond er een tegenstelling tussen gebieden die katholiek waren
en gebieden die calvinistisch waren. Er was vrijheid van geweten, een bepekte vrijheid van
godsdienst: in het openbaar mocht je net laten zien dat je ergens anders in geloofde.
Loyale gewesten aan Spanje sloten zich aan bij Holland en Zeeland omdat ze werden
lastiggevallen door Spaanse troepen. De pacificatie van Gent= vredesverdrag en
bondgenootschap tussen de niet-opstandige gewesten en Holland en Zeeland.:
- De Spaanse troepen moesten de Nederlanden verlaten
- Geen vervolging op godsdienstig gebied
- Alleen Calvinisme in Holland en Zeeland werd toegestaan, wel met gewetensvrijheid
- Overige gewesten eigen beleid op godsdienstig vlak.
, De godsdienstkwestie leidde tot het mislukken van de Pacificatie van Gent:
- Katholicisme werd verboden door calvinisten.
- De Unie van Atrecht werd gemaakt met Filips ll tegen het verbod op Katholicisme. Er werd
een nieuwe landvoogd erkend (Parma)
- Alleen in de noordelijke gewesten lukte het om het calvinisme door de overheid de enig
toegestane geloof te zijn.
De Alteratie van Amsterdam 1578
- Amsterdam had zich aangesloten bij de Pacificatie van Gent maar bleef als enige grote stad in
de handen van katholieke trouw aan koning Filips ll. Amsterdam raakte steeds meer
geïsoleerd omdat het calvinisme in Holland steeds groter werd. Er werden pogingen gedaan
om greep op de stad te krijgen (geuzen, soldaten van Willem van Oranje). De katholieke
werden uiteindelijk de stad uitgestuurd in kleine bootjes. ( het bestuur gearresteerd.)
De noordelijke Nederlanden stichten de Republiek der Verenigde Nederlanden in vier fase:
Fase 1. De noordelijke gewesten sluiten de unie van Utrecht in 1579
- Een bondgenootschap ter verdediging tegen de troepen van Parma.
Fase 2. Filips ll verklaart Willem van Oranje vogelvrij 1580
Fase 3. In het plakkaat van Verlatinghe wordt Filips ll afgezet 1581
- Men vond eerst dat de opstand niet tegen de koning was maar tegen diens slechte
raadgevers omdat ze geloofde dat de koning zijn macht van god had ontvangen, droit divin.
- Door het plakkaat kwam er een definitieve scheiding tussen de gewesten en Koning Filips ll.
- In het plakkaat stond dat de koning zich als een tiran gedroeg en vervangen moest worden.
Fase 4. De republiek der Verenigde Nederlanden ontstaat 1588
- Gewesten opzoek naar een geschikte vorst (ook naar buitenlandse vorsten gekeken)
- Na de dood van Willem van oranje besloten de opstandige gewesten zonder vorst verder te
gaan.
De Republiek na moeilijke jaren internationaal erkend
Grote tegenslagen na het plakkaat van Verlatinghe:
- De moord op Willem van Oranje 1584
- De zoektocht naar een stadhoofd
- De militaire successen van Parma vanaf 1578 tot 1585: Parma nam de zuidelijke gewesten in,
inclusief Antwerpen in 1585. Maar van Filips moest Parma zich meer richten op Engeland en
Frankrijk
De Spaanse Armada verslagen lees blz. 36
Ondanks de tegenslagen lukt het toch na 1588 om een Republiek te stichten dankzij de volgende
factoren:
- Engeland en Frankrijk voerde de hele tijd oorlog met Spanje. Zij konden Nederland gebruiken
als bondgenoot
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lucyroeland. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
