Inleiding Politicologie
Deel 1: Vergelijkende politiek
02-09-2020 hoorcollege 1: Inleiding
Politicologie: de wetenschap van de politiek
Wat is politiek?
- Het kan heel specifiek zijn:
o Wat in Den Haag, in de gemeente, of in Parijs of in Berlijn gebeurt
- Het kan ook heel breed zijn:
o Welke groente en fruit je kunt kopen in de winkel
De wetenschap der Politiek?
- De wetenschap der politiek is de wetenschap die de staat bestudeert (Barents, 1952)
- Any persistent pattern of human relationships that involves to a significant extent, power, rule
or authority (Dahl, 1962)
- The shaping and sharing of power (Lasswell/Kaplan, 1950)
- At the root of all politics is the universal language of conflict (Schattsscheiner, 1960)
Wat is de wetenschap van de politiek?
- Hoe is het anders dan journalistiek?
o Verklaring: waarom zit de wereld zo in elkaar
o Samenhang: begrijpen en inzicht in de wereld
o Algemene uitspraken: verder gaan dan het beschrijven van één geval (theorie toetsen)
o Controleerbaarheid/openheid
Drie onderdelen van politicologie
- Vergelijkende politiek
o Wat gebeurt binnen staten / of tussen staten
o Wat is een staat; democratie; politieke partijen; sociale bewegingen
- Internationale betrekkingen
o Wat gebeurt tussen staten en internationale organisaties
o Oorlog; internationale organisaties; buitenlands beleid
- Politieke theorie
o Wat zou moeten zijn
o Rechtvaardigheid; klimaat; democratie; de staat
Vergelijkende politiek
- Wat is het?
o Concepten staan centraal
Staat
Politieke partijen
Macht
- Waarom?
o Waarom populisme in land x en niet in land y?
o Waarom heb je een betere verzorgingsstaat in een land dan in een ander land?
o Hoe ga je dit onderzoeken?
- Hoe doe je dit?
o Vergelijkend onderzoek
1
,04-09-2020 hoorcollege 2: Democratie
Kenmerken Republikanisme
- Republikeinse traditie begint met de Grieken (4 e eeuw voor Christus)
- Actieve participatie was ook zelfrealisatie. Je was alleen een burger/vrij als je actief kon
participeren scheiding tussen privé en openbaar was kleiner
- Er was geen (of minder) scheiding tussen de privé en het openbaar
- Het was gebaseerd op twee punten:
o ‘Ruling and being ruled’: je bent onderdeel van het proces, omdat je gezag hebt over jezelf
o Je kiest hoe je leeft dit kan door actieve participatie in het proces
- Vrijheid, Gelijkheid, Recht en Rechtvaardigheid
- Minder nadruk op individuele rechten minder een bescherming van, meer een mogelijkheid
om mee te kunnen doen
- De demos (volk) was soeverein
- Openbaar en privé waren gemengd (het idee van een scheiding tussen samenleving en
overheid komt pas later)
- Het deelnemen in de polis was wat zorgt voor een ethische burger leidt tot goed leven
- Er werd veel van burgers gevraagd/werd niet gezien als een overtreding van hun ‘rechten’
- De scheiding tussen samenleving en staat komt later
- Directe participatie
Hoe werkte republicanisme?
- Gebaseerd op een populatie van mannen die ouder dan 20 waren
- Vrouwen waren geen burgers en er waren ook slagen (sterke scheiding tussen burgers en niet-
burgers)
- Grote populatie slaven
- Vooralsnog waren republieken steden en geen staten
Renaissance en Republikanisme
- In de 10e eeuw komt het republikeinse model terug (op sommige plekken)
- In sommige kleine steden waren democratische raden
o Bijv. in Italië (Siena, Padua, Florence)
- Ze waren tegen de Paus, nadruk op seculair bestuur
- Minder direct bestuur en participatie dan tijdens de Grieken
- Maar er was meer participatie door raden, groepen en belangengroepen
Electorale democratie
- De meest dunne conceptie van een (liberale) democratie
- Twee woordvoerders: Huntington en Schumpeter
- Kenmerken
o Vrije en eerlijke verkiezingen (dit wijkt af van het Griekse model, want daar was actieve
participatie nodig i.t.t. bijv. 4-jaarse verkiezingen)
o Oppositie (het moet mogelijk zijn aan de macht te kunnen komen)
o Algemeen Kiesrecht, dus iedere burger (man, vrouw, slaaf) moet kunnen meedoen
o Het volk kiest volksvertegenwoordigers
- Belangrijke punten:
o De nadruk op andere onderdelen van de democratie is aanwezig
o Er is ook een focus op vrijheid van meningsuiting, vrijheid van vergadering, persvrijheid
o Maar ze zijn minder belangrijk
o De focus ligt op: verkiezingen
o Geen militair regime, de democratieën zijn autonoom en kunnen zonder bedreiging van
buitenaf functioneren
2
, o Grondwet aanwezig
Liberale Democratie
- Kernpunten
o Scheiding der machten (Rechthoofd, Parlement) rechten voor burgers i.t.t. Griekse
democratie waar minder de nadruk op individuele rechten lag
o Verband tussen staat en de maatschappij (representatie)
o Pluralisme (politiek en sociaal pluralisme)
- Aanvullende kenmerken van Liberale Democratie volgens Larry Diamond (artikel)
o Vertegenwoordigers democratisch gekozen
o Vrije en eerlijke verkiezingen
o Niet alleen partijen, maar ook belangengroepen zijn beschermd
o Verschillende vormen (mogelijkheden) om je mening te kunnen uiten persvrijheid
o Verschillende soorten van media (om bijv. de overheid te kunne bekritiseren)
o Gelijkheid voor de wet
o Rechten van groepen en individuen zijn beschermd
o Bescherming tegen onrechtmatige detentie/arrestatie
o Scheiding der macht
o Geen etnische exclusie (buitensluiting)
Tabel over Liberale Democratie
Representatieve pilaar Constitutionele pilaar
- Politieke partijen - Scheiding der Macht
- Rechten voor Minderheden
- Vrijheid van Verenigen
- Vrijheid van de Media
- Vrijheid van Meningsuiting
Wat kan je van een democratie verwachten?
- Wat is een democratie:
o Het gaat om de instituties
o Het gaat om een open society
o Het gaat om pluralisme
- Wat een democratie niet is:
o De economie is niet per se efficiënter
o Je ziet niet per se meer economische ontwikkeling
o De bureaucratie is niet per se efficiënter
o De economie is niet per se opener
Radicale Democratieën (3 vormen)
1 – Communisme
- Marxisme/communisme (economische gelijkheid)
o Het probleem met een liberale democratie is dat de staat niet neutraal is
o De staat is daar voor één klasse: kapitaal
o Liberalisme gaat om de bescherming van privé-eigendom
o De basis is ongelijkheid en exploitatie
- De oplossing? Volgens communisme is zonder het oplossen hiervan een liberale democratie
niet mogelijk
o Het einde van privé-eigendom
o Het einde van klassen
o Het einde van de ‘politiek’
3
, - Problemen Marxisme/communisme
o Hoe kom je hier naartoe?
o Wat is politiek?
- Waarom interessant?
o Kun je een echte democratie zonder gelijkheid hebben?
o Economisch, maar ook andere vormen van ongelijkheid
Diplomademocratie (een democratie van hoogopgeleide mensen)
2 – Associasionalisme (is Marxisme dood?)
- Radicale participatie de representatie moet in andere onderdelen terugkomen in het leven
van de burger, bijv. in de wijk, op het werk
- Actieve burger worden door andere vormen van participatie leidt tot vrijheid
- Democratie bij het werk
- Bredere vorm van participatie
3 – Deliberatieve democratie
- Andere vormen van deliberatieve democratieën
o Burger jury’s
o Deliberatieve mogelijkheden, zoals direct stemmen in gemeente (bijv. Zwitserland)
o Loting?
- Welke rol zou het moeten spelen?
o Aanvullende rol
o Soort van democratisch extremisme (het volk, de meerderheid) wat het volk wil, zal ook
gebeuren
Samenvattend radicale democratie
- Een radicale democratie in alle vormen heeft als basis een soort van republikanisme
- Moet een radicale democratie links zijn?
o Populisme is misschien een radicale vorm van een democratie
Het volk is soeverein
Het volk bepaalt alles
07-09-2020 hoorcollege 3: De drie golven van democratisering
Democratische golven
- Hoe wordt het gemeten?
o Verkiezingen
o Algemeen Kiesrecht
o Scheiding der macht
- Soorten regimes
o Democratie
o Anocratie (half democratie/half autoritair
o Autoritair
Eerste golf (1800-1920)
- Voor 1760 was er geen democratie
- Natuurlijk waren er instituties om klassen en groepen te vertegenwoordigen, maar ze waren
niet autonoom
- Ze hadden geen eigen rechten (tegenover de monarchie)
- De eerste democratieën waren Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk en Frankrijk
- De eerste democratie was de VS
4