Samenvatting Centraal Zenuwstelsel
Het zenuwstelsel kan onderscheiden worden in het centrale zenuwstelsel, het perifere zenuwstelsel
en het autonome/vegetatieve zenuwstelsel.
Centraal zenuwstelsel:
- Cerebrum (grote hersenen)
- Cerebellum (kleine hersenen)
- Hersenstam+ medulla oblongata (verlengde merg)
- Ruggenmerg + cauda equina (technisch gezien perifeer zenuwstelsel)
Perifeer zenuwstelsel:
Verzorgt de prikkeloverdracht van centraal naar perifeer en van perifere receptoren naar centraal
toe. Perifere zenuwen kunnen zuiver motorisch, sensibel of gemengd zijn;
- Motorisch bij de motoriek wordt gesproken van het perifere zenuwstelsel vanaf de
motorische voorhoorncel.
- Sensibel Sensibele vezels eindigen bij de synapsen in het ruggenmerg.
- Gemengd
Autonome/vegetatieve zenuwstelsel:
Bestaat uit het parasympatisch en sympathisch systeem.
- Parasympatische systeem via de nervus vagus, welke zijn oorsprong vind in het medulla
oblongata. Er is een apart parasympatisch systeem voor blaas,- en rectuminnervatie in het
sacrale merg.
- Sympathisch systeem via descenderende banen vanuit de hypothalamusregio naar de
nuclei intermediolateralis en medialis in het ruggenmerg. Vervolgens verlaten
preganglionaire vezels via de voorwortel het ruggenmerg en bereiken via de ramus
communicans sympatische ganglia in de grensstreng (truncus sympathicus naar het
ruggenmerg gelegen) welke van C8 tot L2 loopt. Vanuit de paravertebrale ganglia innerveren
postganglionaire vezels de doelorganen. De sympathische innervatie betreft de zweetklieren,
vasomotoriek, hart, ademhalingsorganen en interne organen.
,Hersenvliezen
Hersenen en ruggenmerg worden door drie vliezen bekleed;
- Dura mater (harde hersenvlies)
- Arachnoïdea (spinnenwebvlies)
- Pia mater (zachte hersenvlies)
De dura en de arachnoïdea omgeven de hersenen en het ruggenmerg. Instulpingen van deze twee
vliezen vormen de falx cerebri, gelegen tussen de beide hemisferen van het cerebrum die de
hemisferen van elkaar scheidt en het tentorium cerebelli, gelegen tussen de grote en de kleine
hersenen. De pia mater is een zeer dun maar sterk vlies dat min of meer adherent is aan de
hersenen, en het vlies volgt alle windingen van de hersenen.
Cerebrum
Cerebrum bestaat uit twee hemisferen. Een van deze hemisferen is dominant en bevat het
taal-/spraakcentrum. Bij rechtshandigen is de linker hemisfeer dominant, bij linkshandigen is het 50%
verdeeld tussen beide hemisferen.
Frontaalkwab:
- Functie; initiatief, denkvermogen, blikcentrum, sommige primaire functies, in de dominante
hemisfeer belangrijkste centrum voor de taal/spraak gelokaliseerd (centrum van BROCA =
motorisch)
- Laesie; initiatiefverlies, ontremming, gedragsstoornissen, in dominante hemisfeer
onvermogen tot produceren van spraak (motorische of expressieve afasie).
Pariëtaal kwab:
- Functie; motoriek, sensibiliteit, ruimtelijke oriëntatie. Voor de centrale sulcus de motorische
voorziening van de contralaterale lichaamshelft gelokaliseerd. Achter de centrale sulcus de
sensibiliteit van de contralaterale lichaamshelft.
- Laesie; hemiparese contralateraal, sensibiliteitsstoornissen contralateraal, apraxie
(onvermogen tot het correct uitvoeren van handelingen), stoornissen in het ruimtelijk inzicht
en/of lichaamsschema (links-rechts), astereognosie (het onvermogen om door betasten
voorwerpen te herkennen bij intacte gevoelswaarneming).
Temporaalkwab:
- Functie; geheugen, concentratie, taalbegrip, in dominante hemisfeer ligt het taalbegrip
centrum van Wernicke.
- Laesie; concentratie,- en denkstoornissen, in dominante hemisfeer sensorische afasie.
Occipitaalkwab:
- Functie; bevat de primaire visuele schors
- Laesie; eenzijdige contralaterale gezichtsvelduitval, visuele hallucinaties, soms prospagnosie
(het niet kunnen herkennen van gezichten).
Cerebellum:
Het cerebellum (kleine hersenen) is gelokaliseerd in de achterste schedelgroeve. Ook het cerebellum
bestaat uit twee hemisferen, met in het midden de vermis cerebelli.
- Functie; coördinatie (ook van spraak) en het evenwicht.
- Laesie; ataxie (ongecoördineerd en onsamenhangend verloop van bewegingen, dat niet te
wijten is aan verlies van spierkracht), dronkenmansgang, nystagmus (ritmisch heen-en-weer
gaan van de oogbollen, dysartrie (spraakstoornis die wordt veroorzaakt door een
beschadiging van het zenuwstelsel).
,Diencephalon:
Het diencephalon is gelokaliseerd tussen de grote hersenen en de hersenstam. Het diencephalon
bestaat uit twee gepaarde delen, met onder andere de thalamus en de basale kernen. Ook de
hypothalamus behoort tot het diencephalon.
- Functie; regeling van bewegingen, filterfunctie van binnenkomende signalen, homeostase
- Laesie; tremor, verlamming, anesthesie, pijnsyndromen, ontregeling temperatuur, andere
primaire functies.
Hersenstam:
De hersenstam vormt de verbinding van de hersenen naar het ruggenmerg en bevat de formatio
reticularis (= bewustzijnscentrum. = stuurt continue prikkels naar cortex, houdt je wakker) het ARAS
(= ascenderend reticulair activerend systeem = van belang voor intact bewustzijn) de voortzetting
van de hersenstam is het medulla oblongata waar de centra voor hartregulatie, ademhaling en
temperatuur zich bevinden.
- Functie; hartregulatie, tensie, ademhaling, temperatuur
- Laesie; bewustzijnsstoornissen, abnormaal motorisch reactiepatroon, irregulaire ademhaling,
irregulaire hartactie, tachy- en bradycardiën, tensieschommelingen, hyper,- of hypothermie.
, Betreffende functieverlies op niveau van centraal naar perifeer:
In de hersenen bevinden de zenuwcellen (neuronen) zich in de grijze stof van de cortex. Vandaar
lopen zenuwbanen (witte stof) via diverse verbindingscentra en de hersenstam naar het ruggenmerg.
Belangrijk is de piramidebaan (motorisch) die in de medulla oblongata kruist naar contralateraal.
Ipsilateraal (boven de kruising) functieverlies en contralateraal (onder de kruising) functie verlies.
- Achterstrengen tastzin en gevoel.
- Spinothalamische baan Pijn + temperatuur zin.
- Voorwortels zijn motorisch.
- Achterwortels zijn sensorisch.
Anatomie wervelkanaal en ruggenmerg
Wervelkolom bestaat uit 7 cervicale wervels, 12 thoracale wervels, 5 lumbale wervels, 5 sacrale
wervels zijn vergroeid tot os sacralis, aantal staartwervels zijn vergroeid tot os coccygis (stuitje).
Een wervel bestaat uit:
- Corpus vertebrae (wervellichaam)
- Wervelboog
- Processus spinosus (doornuitsteeksel)
Aan de wervelboog zitten gewrichtsvlakken vast:
Aan weerszijden de Processus articularis superior en
Processus articularis inferior.
Aan de thoracale en lumbale wervels zit verder een
Processus transversus die bij de thoracale wervels
articuleert deze met de ribben.
Ascensus medullae: Tijdens de embryonale ontwikkeling groeit de wervelkolom harder dan het
ruggenmerg. Zodoende treedt de ascensus medullae op, waarbij uiteindelijk het uiteinde van het
ruggenmerg komt te liggen ter hoogte van corpus L1.
Conus Medullaris: eind van het ruggenmerg. Hier gaat het ruggenmerg over in de cauda equina.
Onder het niveau L1-L2 bevindt zich dus geen ruggenmerg. Dit is de reden dat een lumbaalpunctie
(LP) veilig op dit niveau kan worden uitgevoerd, waarbij de LP-naald eventueel aanwezige wortels
opzij duwt, maar geen schade veroorzaakt.
Onder elke wervel treden via het foramen aan de weerszijden een zenuwwortel uit met sensibele en
motorische componenten. Via deze wortel worden de motorische impulsen naar perifeer geleid en
de sensibele prikkels naar centraal toe. De sensibele informatie die via één wortel geleid wordt, komt
van een vrij scherp omgeschreven huidgebied. Deze huidgebieden worden dermatomen genoemd.
Binnen het ruggenmerg lopen de zenuwbanen perifeer (witte stof). Centraal liggen de verbindende
neuronen en motorische voorhoorncellen in de grijze stof. De belangrijkste descenderende
motorische baan is de piramidebaan.
