Ethiek
Ethiek de basis
Hoofdstuk 1 t/m 8
Social Work
Periode 3
Leerjaar 1
Isa Beuze
,Inhoud
Leerdoelen pag. 3
H1; Moraal, een kwestie van oordelen pag. 3
H2; Normen, waarden én…deugden pag. 6
H3; Verantwoordelijkheid pag. 8
H4; Vrijheid pag. 11
H5; Rechten pag. 12
H6; Rechtvaardigheid pag. 13
H7; Integriteit en normatieve professionaliteit pag. 16
H8; Systematische morele beoordeling van een situatie pag. 19
Leerdoelen
2
,- De student kan morele oordelen onderscheiden
- De student onderscheidt waarden, normen en deugden en de ethische theorieën,
plichtethiek, gevolgenethiek en deugdenethiek
- De student kan verantwoordelijkheden in een bepaalde context benoemen
- De student kan verschillende vrijheden onderscheiden
- De student kan verschillende vormen van rechten vanuit de ethiek onderscheiden
- De student kan de verschillende betekenissen van rechtvaardigheid onderscheiden
- De student kan de begrippen integriteit en normatieve professionaliteit toepassen
- De student kan op systematische wijze een situatie moreel beoordelen
Hoofdstuk 1; Moraal, een kwestie van oordelen
1.1 Het intuïtief moreel oordeel
Als een oordeel gaat over gedrag van mensen en hoe ze met elkaar omgaan, spreken we
van een moreel oordeel. Je geeft aan hoe je verwacht dat die ander met jou of anderen om
zou moeten gaan. Voorbeeldzinnen;
- De docent laat jou nooit eens een keer uitpraten!
- Ik vind het lullig dat Mats de verkering uitmaakte via whatsapp.
- Kiki, kun je nu niet éven wachten voordat je naar de trein loopt?
Je verwacht in deze situaties dingen en vaak gaat het oordelen vanzelf. Een moreel oordeel
dat vanzelf komt is een intuïtief moreel oordeel. Het gaat vanzelf, het ontstaat in je
bewustzijn zonder dat je erover na hoeft te denken en voordat je erover nagedacht hebt.
We hebben het niet door als iemand het met ons oordeel eens is, maar als iemand het
oneens is met je valt het op. Je wordt je dan bewust dat je oordeelt, je denkt na over of het
wel juist is wat je vindt. In je bewustzijn maken we onderscheidt tussen 3 verschillende
processen;
1. Je oordeelt dat iets goed of slecht is. Je vindt iets
2. Je kent je oordeel. Je weet dat het je mening is en kent het standpunt van de ander
3. Je voelt dat je het oneens bent met de ander. Het oordeel brengt een gevoel met zich
mee
D.m.v. de voorbeeldzin van Kiki legt het boek het uit. Als je zegt dat Kiki wel even kon
wachten, spreek je een beoordeling uit over haar gedrag. Dit oordeel leer je kennen als je
het uitspreekt, als iemand erop reageert. Je wordt je bewust wat je mening is. En je kunt
voelen dat je het waardeloos vindt van Kiki dat ze niet op je wacht. Oordelen is dus anders
dan het kennen en voelen van je oordeel. Als je oordeelt heb je een standpunt, je verbindt je
met je standpunt en anderen kunnen je hierop aanspreken. Als je het kent, blijf je neutraal
t.o.v. je standpunt, je beschrijft alleen wat je weet van jezelf. En als je het voelt ervaar je het
oordeel in jezelf. Dan is het alleen van jou.
De Amerikaanse filosoof John Dewey formuleerde; je voelt wie je bent, je weet wie je bent en
je kiest ervoor wie je bent.
1.2 Het verschil tussen kennen, oordelen en voelen
Als je de wereld kent plaats je dat wat er gebeurt buiten jezelf en beschrijf je het. Dit heet
objectiveren en door dit proces heb je kennis van de buitenwereld. Als je de wereld beleeft,
richt je je op wat er in je gebeurt. Dit heet subjectiveren en hierdoor krijg je een gevoel in je
binnenwereld. Als je je bijv. teleurgesteld voelt kan een ander zich dit wel voorstellen, maar
diegene voelt het niet echt. Als je de wereld beoordeelt, richt je je op gedrag van mensen en
wat jij daarvan vindt. Je vindt het goed of slecht, dit heet normeren. Hierdoor ontstaat een
verbinding van jezelf met anderen, een tussenwereld. Normatieve uitspraken zijn beter
uitwisselbaar dan gevoelens, je kunt het namelijk eens zijn met elkaar. Morele oordelen zijn
dus niet persoonlijk, maar wel persoonsgebonden. Je gebruikt altijd één benadering, dus je
kent, beoordeelt of beleeft. Op pag. 13 van het boek staat een voorbeeldcasus.
3
, Bewustzijnsvorm Wat doe je? Resultaat van de Centrale vraag
omgang
Kennen Je representeert een Feiten (kennis) Is het waar?
(objectiveren) buitenwereld in je
bewustzijn
Beoordelen Je verbindt jezelf Morele oordelen Is het juist?
(normeren) met anderen
Voelen Je ervaart een Gevoelens Hoe voel ik me?
(subjectiveren) binnenwereld in je
bewustzijn
Feiten, oordelen en emoties kun je uitwisselen met elkaar. Als je morele oordelen uitwisselt
gebeurt er wel iets anders dan als je feiten of emoties uitwisselt. Met het delen van een feit
bezit je dezelfde kennis, als iemand een emotie uitwisselt deel je dit niet. Morele oordelen
zitten wat uitwisselen betreft tussen het delen van kennis en emotie in. Het is iets wat in
jezelf zit, maar ook iets dat voor meerdere mensen gelijk kan zijn.
1.3 Waaraan herken je een moreel oordeel?
5 kenmerken van morele oordelen;
1. Gaat over menselijk gedrag
2. Overstijgt het individu (veralgemeeniseerbaar)
3. Is normatief
4. Is gericht op het goede
5. Kan morele verontwaardiging veroorzaken
1. Gaat over menselijk gedrag
Spreekt voor zich.
2. Overstijgt het individu
Wat ik goed vind om te doen, verwacht ik ook van jou. En iets wat ik van jou afkeur, kan
ik zelf ook niet maken. Eerlijkheid geldt voor alle kinderen en volwassenen. Oordelen in
één situatie betekent automatisch oordelen over anderen in zo’n zelfde situatie;
universaliteitsprincipe. De oordelen zijn veralgemeeniseerbaar.
3. Is normatief
Het gaat erom hoe je behoort te handelen, wat je moet doen. Bijv. een recept om koekjes
te bakken.
4. Is gericht op het goede
Gericht op zaken die op zichzelf goed of nastrevenswaardig zijn. Het recept volgen bijv.
is goed omdat je er lekkere koekjes mee krijgt. Een moreel oordeel volgen is goed op
zichzelf, zelfs als dit niet tot resultaten leidt. Bijv. een student die heel hard werkt, dit
wordt geprezen, ook al zijn de cijfers slecht. Morele uitgangspunten; omschrijving van
iets dat op zichzelf nastrevenswaardig is betreffende menselijk samenleven. Eerlijkheid
en rechtvaardigheid zijn hier een voorbeeld van.
5. Kan morele verontwaardiging veroorzaken
Verontwaardiging is een gevolg van het oordeel. Het oordeel ‘dat is niet eerlijk’
veroorzaakt bijv. verontwaardiging en kunnen we herkennen doordat iemand met
stemverheffing gaat spreken. De wijze waarop je behandeld wordt is niet immoreel omdat
je er verontwaardigd over bent. Je bent verontwaardigd omdat je immoreel behandeld
wordt.
Definitie moreel oordeel; een waardering van menselijk gedrag aan de hand van morele
uitgangspunten.
4
