Handelingsgericht werken in passend onderwijs, Van Meersbergen, De Vries
Hoofdstuk 1
Definitie van handelingsgericht werken volgens Pameijer, van Beukering en De Lange:
Handelingsgericht werken is een werkwijze om het onderwijs aan en de begeleiding van alle leerlingen
in het onderwijs te verbeteren.
Het concretiseert een visie op doeltreffende leerlingbegeleiding in het perspectief van effectief adaptief
onderwijs.
Bij handelingsgericht werken is sprake van een planmatige manier van werken waarbij de
onderwijsprofessional de zeven principes toepast.
Even tussendoor: er zijn 3 vlakken mbt onderwijs: het leerproces, de taakwerkhouding en sociaal-
emotionele ontwikkeling.
1. Ons handelen is doelgericht
2. De onderwijsbehoeften van leerlingen staan centraal
3. De leraar doet ertoe
4. Het gaat om afstemming en wisselwerking. We gaan uit van transactie in onderwijssituatie
5. Positieve aspecten zijn van groot belang
6. We werken constructief samen
7. De werkwijze is systematisch en transparant.
Ad 1: Ons handelen is doelgericht
Doordat ll weten aan welke doelen er gewerkt wordt, voelen ze zich gemakkelijker
medeverantwoordelijk. We onderscheiden doelen op korte en lange termijn, doelen op schoolniveau,
groepsniveau en individueel niveau, en doelen mbt leren, werkhouding en seo.
Doordat we doelen hebben kunnen we gelijk evalueren.
Ad 2: de onderwijsbehoeften van de leerlingen staan centraal.
Belangrijk is om telkens aan te sluiten bij de onderwijsbehoeften van een kind. Deze zijn niet los te zien
van doelen. Onderwijsbehoeften kunnen per vak verschillend zijn.
1.Leidend is wat de leerlingen nodig heeft (en niet wat de leerling is of heeft). Daarbij is het wel
belangrijk om te weten of een leerling een bepaalde stoornis heeft: het helpt om richting te geven en
reële doelen te stellen.
2. samenwerking tussen ouders en school, betere afstemming mbt onderwijsbehoefte.
3. onderwijsbehoefte is een kapstok waar alle informatie, kennis en ervaring aan op kunnen hangen
4. het biedt gemeenschappelijke taal tussen ouders, professional en de leerling. Weten hoe een
leerlinge het beste leert is belangrijker dan te weten wat een leerling moet leren.
5. door de onderwijsbehoeften kan de leerkracht leerlingen clusteren nav leren, gedrag en
taakwerkhouding.
Een groep heeft over het algemeen 3 basisbehoeften:
1. Erbij willen horen
2. Invloed hebben of meedenken
3. Relaties of persoonlijk contact (met volwassenen en medeleerlingen)
, Ad 3: de leraar doet ertoe
Leerkracht speelt belangrijke rol in de ontwikkeling door een positieve bijdrage te leveren aan de
leerprestaties, taakwerkhouding en de seo. Marzano zegt: 80% thuis, 20% school, leerkracht. Indien
effectief onderwijs geboden wordt: 70%-30%.
Feedback op de aanpak van een taak, aanwijzingen over de te verwachten resultaten door van tevoren
afgesproken sociale teken en versterkers zijn het meest effectief. Leerlingen leren in wisselwerking met
hun omgeving waar de leraar een belangrijk deel van uit maakt.
Ad 4: het gaat om wisselwerking en afstemming, we gaan uit van de transactie in de
onderwijsleersituatie
Dit betreft leerzame interactie: leerkracht leert af te stemmen, oren en ogen op te houden en streven
naar het verzorgen van een zo min mogelijk beperkende leef en leeromgeving voor de leerling.
Het denken vanuit wisselwerking stimuleert de leraar te reflecteren op zijn eigen handelen: wat werkt,
wak kan ik nu anders doen, welk effect heeft mijn handelen. Handelen naar de situatie en dus soms
plannen wijzigen omdat het op dat moment beter is. Langeveld noemde dit de functionaliteit van het
opvoeden, die altijd verbonden moet zijn met functionaliteit van je opvoedkundig handelen.
Dit principe is sterk verwant met de ecologische pedagogiek van Bronfenbrenner.
Ad 5: positieve aspecten zijn van groot belang
We hebben de neiging te hameren op tekorten van kinderen (defecthameren). Handelingsgericht
werken zoekt echter naar kansen, kwaliteiten en mogelijkheden en hoe beïnvloeden die de ontwikkeling
en het leren van de leerling. Vragen stellen over positieve situaties: waarom lukte het toen wel.
Onderscheid tussen beschermende en positieve factoren:
Beschermende factoren staan in relatie tot risicofactoren. Ze zorgen ervoor dat dit risico geen negatieve
in vloed kan uitoefenen op de ontwikkeling van de leerlingen. Voorbeelden zijn geboden sociale en
emotionele steun, eigen veerkracht, veilig klassenklimaat, stimulerende leeromgeving, responsieve
leraar, juiste afstemming op de onderwijsbehoeften, fijne samenwerking m et ouders.
Positieve factoren zijn prettige leerlingkenmerken, talenten, karaktereigenschappen die in het algemeen
positief zijn, als breekijzer benut kunnen worden ne niet gekoppeld hoeven zijn aan een belemmering of
risico.
Ad 6: we werken constructief samen
Leerling en ouders zijn medevormgever van het gesprek. Leerling kan dienen als: databron,
gesprekspartner, onderzoekspartner, kennisontwikkelaar of medevormgever. Leerkracht gaat in
gesprek met de leerling (dialoog). Sterk gevoel van gedeeld eigenaarschap creëren. Ouders betrekken
aangezien zij dit kind al heel lang kennen en hun kind meemaken in verschillende situaties.
Constructieve comm. op vier manieren in zetten:
- Samen situatie analyseren, verklaringen zoeken
- Samen met ouders onderwijsbehoefte formuleren en oplossingen bedenken
- Samen doelen formuleren
- Samen aanpak bespreken, taken verdelen, verwachtingen duidelijk aken, tijdpad
Ad 7: de werkwijze is systematisch en transparant
Systematisch werken (planmatig, cyclisch het onderwijs vorm geven, evalueren en bijstellen).
Transparant (inzichtelijk maken wat we doen en welke overwegingen we hebben gemaakt).
