Ondernemingsrecht
H1 Introductie op het ondernemingsrecht
§1.1 Het ondernemingsrecht binnen het Burgerlijk Wetboek
Wat valt er onder het ondernemingsrecht? Het omvat alle in Nederland voorkomende bedrijven en
organisaties, winstgericht of niet. Er bestaan veel verschillende rechtsvormen: bv, nv, vof,
eenmanszaak etc. Het begrip onderneming heeft binnen het vermogensrecht geen vaste definitie.
Zoals in het handelsregisterbesluit beschreven, valt veelal de definitie onder dat een organisatie
winstgericht moet zijn.
2 definities worden er gegeven:
- art. 1 Wet op de ondernemingsraden (WOR):
- art. 2 Handelsregisterbesluit
Het verschil hiertussen:
Handelsregisterbesluit: commerciële winstgericht bedrijven; onderneming
WOR: ook rechtsvormen die geen winstgericht onderneming drijven (stichting)
§1.1.1 Rechtspersonen en rechtssubjecten
Het ondernemingsrecht valt onder het privaatrecht en is geregeld in meerdere wetten. Twee
categorieën worden onderscheiden; de rechtspersonen en de niet-rechtspersonen. Dit
onderscheid is van belang vanwege de gevolgen die het zijn van een rechtspersoon heeft.
Een rechtssubject is een drager van rechten en plichten. Dat een natuurlijk persoon of een
rechtspersoon drager van rechten is, betekent simpelweg dat hij zaken in eigendom kan hebben,
dat het recht erkent dat zaken van hem kunnen zijn en dat hij schulden kan hebben. Anderzijds
betekent dit dat als drager van plichten er verplichtingen kunnen worden
toegerekend.
Een rechtsobject is datgene waarop een rechtssubject recht kan hebben; Rechtssubjecten
goederen bijvoorbeeld.
Natuurlijke
Ondernemingen hebben volgens art. 2:3 BW een vorm van persoonlijkheid, personen
artikel 1:1 lid 1
Rechtspersonen
artikel 2:3 BW
BW
rechtspersoonlijkheid en daarom worden zij rechtspersonen genoemd.
Rechtspersonen worden op grond van art. 2:5 BW gelijk gesteld met
natuurlijke personen voor wat het vermogensrecht betreft. Alle rechtspersonen zijn geregeld in
boek 2. Zowel de natuurlijke personen als de rechtspersonen is rechtsbevoegd; bevoegd en vrij
tot het genot van burgerlijke rechten. Rechtsbevoegdheid heeft betrekking op de mogelijkheid om
rechtshandelingen te verrichten, overeenkomsten te sluiten, schulden aan te gaan etc.
Rechtspersonen zijn rechtssubjecten en worden daardoor vermogensrechtelijk gelijkgesteld met
natuurlijke personen, maar zullen altijd door middel van natuurlijke personen dienen te
functioneren.
§1.1.2 Soorten rechtspersonen
Er bestaan publiekrechtelijke rechtspersonen, kerkgenootschappen en privaatrechtelijke
rechtspersonen.
Wanneer in dit boek wordt gesproken over rechtspersonen, gaat het over de privaatrechtelijke
rechtspersonen. Zes verschillende:
1. De besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (bv)
2. De naamloze vennootschap (nv)
3. De vereniging (2 soorten)
4. De stichting
5. De onderlinge waarborgmaatschappij (OWM)
6. De coöperatie
De bekendste is de bv, deze lijkt veelal op de nv. De bv heeft een wat beslotener karakter.
Buitenstaanders kunnen minder makkelijk invloed krijgen op de besluitvorming van een bv.
1
,Onderneming 4 kenmerken:
art. 2 lid 1 Handelsbesluitregister
Aanwezigheid van middel: geld, pand
Arbeid verricht
Vermogensrechtelijk voordeel te maken; winst
Zichtbare deelname aan het economisch verkeer
§1.2 Rechtsvormen in Nederland
In Nederland hebben wij veel brievenbus maatschappijen. Ze werken niet letterlijk vanuit
Nederland, maar zijn hier wel gevestigd en ontlopen zo hogere winstbelasting in eigen land.
§1.2.1 Rechtspersonen
BV
De besloten vennootschap is een rechtspersoon met een eigen kapitaal, dat door middel van een
aandeel is verkregen. Dient te worden opgericht in een notariële akte en ingeschreven bij de KvK.
De bv heeft een besloten karakter. Er kunnen enkel aandelen op naam worden uitgegeven, geen
aandelen aan toonder. Aandeelhouders krijgen aandelen na het storten van geld in de bv, in ruil
waarvoor ze het recht krijgen om over besluitvorming binnen de bv mee te kunnen stemmen en
een deel van de winst kunnen ontvangen. Ook zijn er stem/winst rechteloze aandelen.
NV
De naamloze vennootschap is net als de bv een kapitaalvennootschap met beperkte
aansprakelijkheid, maar de nv heeft wel een verplicht minimumoprichtingskapitaal. Wordt op
dezelfde wijze als de bv opgericht en tevens ingeschreven bij de KvK. De aandelen kunnen op
naam of aan toonder zijn, kunnen op een aandelenbeurs worden verhandeld.
Vereniging (formeel en informeel)
Een vereniging is een rechtspersoon met leden die een ander doel heeft dan de coöperatie of de
OWM, en die is niet gericht op winst. Ze mag de behaalde winst niet uitkeren aan leden.
Met notariële akte is de vereniging een formele vereniging met volledige rechtsbevoegdheid, moet
verplicht worden ingeschreven bij de KvK.
Zonder notariële akte is de vereniging informeel en daarmee beperkt rechtsbevoegd.
Coöperatie
De coöperatie is een verenigingsvorm, waarbij een ledenorgaan verplicht is. Deze rechtspersoon
is gericht op winst en heeft als doel, het voorzien in stoffelijke behoefte van leden door het sluiten
van overeenkomsten met hen. Dient bij notaris te worden opgericht en ingeschreven bij de KvK.
Bestuurders zijn in beginsel niet aansprakelijk.
OWM
De onderlinge waarborgmaatschappij is hetzelfde als de coöperatie, behalve dat ze als doel moet
hebben dat ze met haar leden verzekeringsovereenkomsten sluit.
Stichting
Een stichting is een rechtspersoon met in beginsel slechts 1 orgaan en heeft een ledenverbod.
Net als de vereniging is ze niet gericht op winst. Mag de behaalde winst niet uitkeren aan
bestuurders of anderen. Een stichting wordt opgericht door middel van een notariële akte en moet
worden ingeschreven in het Handelsregister.
§1.2.2 Personenvennootschappen
3 soorten: de vof, de maatschap en de commanditaire vennootschap.
Maatschap
De maatschap is een vennootschapsverband waarin een beroep of bedrijf wordt uitgeoefend
oftewel beroeps- of bedrijfshandelingen worden verricht.
Stille maatschap: bedoelt voor beroeps- of bedrijfsuitoefening.
Openbare maatschap: beroepsuitoefening
De stille maatschap treedt niet naar buiten onder 1 naam en de openbare maatschap wel.
Een maatschap wordt opgericht op basis van een overeenkomst waarbij iedereen iets inbrengt,
zodat er gemeenschap bestaat en er samen voordeel kan worden behaald. De maatschap dient
2
,zich in te schrijven in het Handelsregister. Deze rechtsvorm is voornamelijk bedoeld voor
beroepsbeoefenaren, mensen die grotendeels zelfstandig hun diensten verlenen en daarbij
bepaalde faciliteiten zoals een kantoor met elkaar delen.
Het grootste verschil met een vof en een cv is dat een maatschap enkel vertegenwoordigd kan
worden als alle maten een volmacht geven aan degene die handelt namens de maatschap en alle
maten zijn gelijkmatig aansprakelijk.
VOF
De vennootschap onder firma is gebaseerd op de maatschap. Dient eveneens te worden
ingeschreven bij de KvK. Een vof is een bedrijfsuitoefening, waarbij het bedrijf altijd onder
gemeenschappelijke naam wordt uitgeoefend. Alle vennoten zijn bevoegd tot vertegenwoordiging
en zijn hoofdelijk aansprakelijk.
CV
De commanditaire vennootschap is gebaseerd op de vof en heeft ook dezelfde
oprichtingshandelingen. Hierbij is sprake van een of meer commanditaire vennoten. Stille
vennoten (commanditaire) zijn vennoten die slechts geld hebben ingebracht, maar niet werkzaam
zijn binnen de cv. Alle vennoten, behalve de stille, zijn bevoegd tot vertegenwoordiging en zijn
hoofdelijk aansprakelijk.
§1.2.3 Eenmanszaak
De eenmanszaak is de meest voorkomende rechtsvorm, een niet wettelijk geregelde rechtsvorm,
zonder formele oprichtingsvereisten. Inschrijving bij de KvK, waardoor iedereen kan zien dat je
een serieuze onderneming bent.
§1.2.4 Europese rechtsvormen
In Nederland komen er ook 3 Europese rechtsvormen voor. Dit zijn supranationale rechtsvormen,
omdat ze als het ware boven de Nederlandse staat staan. Vinden grondslag in de Europese
wetgeving.
Europees Economisch Samenwerkingsverband (EESV)
Samenwerkingsverband tussen meerdere natuurlijke of rechtspersonen uit verschillende lidstaten.
Het heeft rechtspersoonlijkheid, maar alle leden blijven naast de EESV hoofdelijk aansprakelijk
voor de schulden. Doel van het EESV is om de economische werkzaamheid van zijn leden te
vergemakkelijken of te ontwikkelen. Het doel mag niet zijn winst maken.
Societas Europaea (SE)
De Societas Europaea, ook wel Europese naamloze vennootschap genoemd, is een
rechtspersoon waarvan het kapitaal in aandelen is verdeeld. Zij mag wel winst uitkeren aan de
betrokken rechtspersonen. Opgericht door rechtspersonen met verschillende nationaliteiten.
Societas Cooperativa Europaea (SCE)
De Societas Cooperativa Europaea, ook wel de Europese coöperatieve vennootschap genoemd,
is een combinatie van elementen van de nv en de coöperatie en is daarmee een
opzichzelfstaande rechtsvorm. Zij is een vennootschap met een in aandelen verdeeld kapitaal,
maar met coöperatieve elementen. Opgericht door rechtspersonen of natuurlijke personen uit
verschillende lidstaten. De SCE heeft als voornaamste doel, het voldoen aan de behoefte van haar
leden of het ontwikkelen van hun economische en sociale activiteiten.
§1.3 Publiekrechtelijke rechtspersonen en kerkgenootschappen
Staat, provincies, gemeenten, waterschappen en alle lichamen waaraan krachtens de Grondwet
verordenende bevoegdheid is verleend (art. 2:1 lid 1 BW: rechtspersoonlijkheid). De
publiekrechtelijke rechtspersonen zijn een zeer gevarieerde groep.
Kerkgenootschappen zijn organisaties die uitsluitend met religie bezighouden. Ze bezitten art. 2:2
BW eveneens rechtspersoonlijkheid.
3
, §1.4 De belangrijkste aspecten bij het kiezen van de juiste rechtsvorm
- Doel
- Zeggenschap
- Aansprakelijkheid
- Vertegenwoordiging
- Financiën
- Belastingregels
- Interne regels
Boek 2, 7a. Wetboek van koophandel, handelsregisterwet, handelsregisterbesluit
§1.5 Raakvlakken met personen- en familierecht
Doordat een rechtspersoon binnen het vermogensrecht gelijk wordt gesteld met een
natuurlijk persoon, kan hij ook in vergelijkbare situaties als een natuurlijk persoon
terechtkomen. Stichting kan voogd worden over een kind, art. 1:302 BW
§1.5.1 Handelingsonbekwaamheid
In art. 3:32 lid 1 BW is te lezen dat ieder natuurlijk persoon in Nederland bekwaam is tot
het verrichten van rechtshandelingen, voor zover de wet bepaalt. Als iemand niet
bekwaam is, mag diegene niet zelfstandig rechtshandelingen verrichten en kunnen de
alsnog verrichte rechtshandelingen op grond van lid 2 worden vernietigd.
Een eenzijdige ongerichte rechtshandeling (zoals het opstellen van een testament) is dan
nietig.
2 gevallen waarin de wet bepaalt dat een persoon handelingsonbekwaam is.
1. Onder curatele gestelden, art. 1:381 lid 2 BW (Mensen die lijden aan een geestelijke
stoornis, ernstig drankmisbruik)
2. Minderjarigen, art. 1:234 BW
Bij handelingsonbekwaam is de persoon niet bekwaam, niet geschikt of niet goed in staat
zelfstandig handelingen te verrichten.
Onder curatele gestelden
Een rechtspersoon kan niet onder curatele worden gesteld op grond van boek 1 BW
Dit is voorbehouden aan natuurlijke personen. Aangezien ondernemingen worden
gedreven door natuurlijke personen, kan een onderneming wel degelijk last hebben van
een onder curatele gestelde.
Alleen de rechter kan iemand onder curatele stellen. De curator is degene die alle
handelingen voor de onder curatele gestelde verricht en is bij voorkeur de partner of een
familielid. Iedere onder curatelestelling wordt openbaar gemaakt in de Staatscourant.
Als een bestuurder van een rechtspersoon onder curatele wordt gesteld (NV/BV), blijft de
rechtspersoon zelf gewoon bestaan en functioneren. Indien de bestuurder enig bestuurder
was, geldt dit nog steeds. De rechtspersoon is zelfstandig drager van rechten en plichten.
Dit dient dan te worden opgenomen in de statuten. Statuten zijn onderlinge afspraken en
bepalingen die ten grondslag liggen aan rechtspersonen. Op 1 uitzondering na, namelijk
de informele vereniging, heeft iedereen verplicht statuten.
Indien de onderneming geen rechtspersoon is, dus geen rechtssubject, kan een
ondercuratelestelling grotere gevolgen hebben. Indien de houder van een eenmanszaak
onder curatele wordt gesteld, is de eenmanszaak alleen te leiden door middel van de
4
