Complete samenvatting van 'H3 Chili: het land waar de aarde ophoudt' uit de methode 'de Geo' voor VWO 3. Duidelijke, puntsgewijze samenvatting van zowel het lesboek als de bijbehorende basisboeknummers.
H3 Chili: het land waar de aarde
ophoudt
§1. Chili beeft
Zware aardbevingen
• In Chili zijn er veel zware aardbevingen (schaal 7 of hoger), zoals die met een kracht van 9.5 op
de schaal van Richter in 1960.
• Naschokken: aardbevingen die uren, dagen of zelfs weken later plaatsvinden in hetzelfde
gebied na een eerdere aardbeving. Ze ontstaan door het ontladen van spanning op andere
plekken langs de breuk.
Wegduiken
• De aardbevingen ontstaan door bewegingen langs breuken in de aardkorst, als het breukvlak
erg lang en diep is krijg je een hele zware aardbeving.
• Convergentie: het botsen van twee platen (de Nazcaplaat en de Zuid-Amerikaanse plaat).
• Subductie: een oceanische plaat schuift onder een continentale plaat, dit gaat niet in een
vloeiende beweging maar met stoten.
• 3 soorten breuken:
- zie guur 2
Seismisch gat
• Seismisch gat: een gebied waar al lang geen zware aardbeving is voorgekomen vergeleken met
de omringende gebieden. Als er een aardbeving komt is het waarschijnlijk een hele zware
aardbeving, omdat de spanning zich zolang niet heeft kunnen ontladen.
Het Andesgebergte
• Het Andesgebergte is ontstaan door de langste subductiezone ter wereld. Onder de Zuid-
Amerikaanse plaat smelt de Nazcaplaat, het magma dat daarbij gevormd wordt stijgt op en
vormt vulkanen. Door de druk van de magma worden de lagen gesteente erboven opzij/omhoog
geduwd. Ze gaan scheef liggen en vormen een plooiingsgebergte.
• Breukgebergte: een gebergte dat ontstaat in een gebied met sterke breukactiviteit. Doordat
blokken aardkorst verschuiven ontstaan horsten (hoger gelegen) en slenken (lager gelegen).
• De Peru-Chilitrog is ontstaan doordat de oceaanbodem naar beneden is gebogen.
fi
, B67 Platen en breuken
• De aardkorst bestaat uit verschillende platen (schollen), de barsten tussen de platen noem je
breuken.
• De platen en breuken zijn ontstaan door endogene krachten (binnen in de aarde). Onder de
aardkorst stroomt magma erg langzaam (convectiestromen). Breuken ontstaan door de kracht
van de stroming, platen “drijven” op magma.
• Platentektoniek: kennis over bewegingen van platen.
• 250 miljoen jaar geleden zaten alle continenten nog aan elkaar, nu drijven ze uit elkaar.
B68 Bewegingsrichtingen van platen (zie guur 3.4)
• Langs de breuklijnen van platen is de aarde voortdurend in beweging. Er zijn 3
bewegingsrichtingen van platen:
- Divergentie: de platen drijven uit elkaar, hierdoor komt magma naar boven. Op de bodem van
de oceaan zorgt dit voor een mid-oceanische rug (langgerekte bergrug).
- Convergentie: de platen drijven naar elkaar toe, de oceanische plaat duikt onder de
continentale plaat (subductie). Hierdoor wordt een trog gevormd.
- Transforme beweging: de platen schuiven langs elkaar.
- Als 2 continentale platen tegen elkaar botsen vormen ze een gebergte.
B73 Aardbeving (zie guur 3.10)
• Platen verschuiven niet vloeiend, maar schokkerig. Deze aardschokken zijn aardbevingen.
• Hypocentrum: het diepste punt, waar de aardbeving begint.
• Epicentrum: punt aan het aardoppervlak, recht boven het hypocentrum.
• De zwaarste aardbevingen komen voor bij convergentie.
B77 Reliëf
Reliëf: hoogteverschillen in het landschap. Er zijn 4 verschillende vormen:
• Hooggebergte: meeste toppen hoger dan 1.500 meter.
• Middelgebergte: meeste toppen tussen 500 en 1.500 meter hoog.
• Heuvelland: de meeste toppen tussen 200 en 5000 meter hoog.
• Laagland: vrijwel overal lager dan 200 meter.
Een vlakte is een gebied zonder reliëf. Als de vlakte lager dan 500 meter ligt, is het een laagvlakte.
Boven de 500 meter is het een hoogvlakte/plateau.
B78 Gebergtevorming
Gebergtes zijn gevormd door endogene krachten en liggen altijd (op vroegere) breuklijnen. Zie
voor soorten gebergten en bewegingsrichtingen het Andesgebergte en B68.
B79 Horsten en slenken
Breukgebergten: gebergten die ontstaan door verticale verschuivingen. Horsten en slenken
opstaan ook door stukken van de aardkorst die langs een breuklijn (verticaal) langs elkaar gaan
schuiven. De horsten zijn de omhooggeduwde gebieden en de slenken de weggezakte gebieden.
B80 Oud en jong gebergte
Niet alle gebergten zijn even oud.
• Jonge gebergten (Alpen, Rocky Mountains, etc.) zijn zo’n 65 miljoen jaar geleden ontstaan
tijdens de Alpiene plooiing, ze zijn nog niet afgesleten door exogene krachten.
- Kenmerken: hoge toppen, scherpe bergkammen, diepe dalen, hooggebergten.
• Oude gebergten (Ardennen, Appalachen, etc.) zijn eerder ontstaan (280 - 450 miljoen jaar
geleden), de berg is afgesleten door exogene krachten (erosie).
- Kenmerken: afgeronde toppen, dalen opgevuld met verweringsmateriaal, middelgebergten.
• Schild: gebied dat vroeger (minstens 500 miljoen jaar geleden) hoog was, maar nu is afgevlakt.
Het verschil tussen een plooiingsgebergte en een breukgebergte
Een plooiingsgebergte ontstaat doordat aardlagen worden samengedrukt. Een breukgebergte
ontstaat door scheuren/breuken in de aardkorst.
fi fi
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper anoukrensen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
