Dit document bevat een gedetailleerde samenvatting van Hoofdstuk 3 uit de 2de druk van het boek 'Feniks overzicht van de geschiedenis bovenbouw VWO'. Alle paragrafen worden hierin behandeld.
De samenvatting is goedgekeurd door een vakdocent geschiedenis.
Samenvatting TV 3: Tijd van monniken en ridders (500-1000)
Intro
Clovis
Clovis was een Frankische koning, door een belangrijke overwinning in 507 werd hij door de keizer van
het Oost-Romeinse rijk benoemd tot ereconsul.
3.1 Leenheren en leenmannen
Kenmerkende aspect
- Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur.
Samenvatting tekst 3.1
Gallo-Romeinen en Franken
In de noordelijke streken van Gallië leefden verschillende Keltische en Germaanse stammen. Een deel
van deze stammen hadden als taak de grens te verdedigen: ze betaalden belasting en leverden soldaten
in ruil van bescherming en het delen in welvaart.
Gallië had het christendom als staatsgodsdienst en de cultuur, het bestuur en de economie was volledig
Romeins. Germaanse stammen die niet geromaniseerd waren vielen in grote groepen provincies van het
Romeinse rijk binnen (Volksverhuizingen). Aangezien er geen centraal aangestuurd Romeins leger meer
was, sloeg de bevolking op de vlucht en lieten zij alles achter. Hierdoor stortte alles in
(voedselvoorziening, handel).
In Gallië waren het vooral de Franken die gebieden innamen. De Franken heersten over de gemengde
bevolking van Gallo-Romeinen en hun eigen stamgenoten. Geleidelijk namen de Germanen veel van de
Romeinse bestuursorganisatie en leefwijze over.
Ontstaan feodalisme
Clovis zocht aansluiting bij de Gallo-Romeinse elite om zijn gezag aanvaardbaar te maken. In 481 nam hij
de leiding van zijn familie op zich en met geweld en sluw politiek wist hij andere stamhoofden uit te
schakelen. 20 jaar later was hij koning der Franken. Clovis bekeerde zich tot het katholieke christendom.
De krijgslieden van Clovis werden vazallen genoemd, deze had hij nodig voor verovering en het
behouden van een groot gebied. Hij beloonde ze met de buit van hun overwinning. Mensen die de
koning hielpen met administratieve en juridische taken werden ook vazallen genoemd. Na de dood van
Clovis werd zijn rijk verdeeld over zijn zonen.
Uiteindelijk kwam de macht in handen van Karel Martel. Ridders werden beloond met land (leen).
Hieruit ontstond het feodalisme ofwel leenstelsel. De koning was de leenheer, de ridder de leenman.
Karel de Grote
Karel de Grote was de kleinzoon van Karel Martel. Hij bouwde het leenstelsel verder uit. Hij verdeelde
zijn rijk in 400 graafschappen, deze waren verantwoordelijk voor het handhaven van het koninklijk gezag
in hun gebied. Ze moesten er rechtspreken en de wetten van de koning uitvoeren. Markgraven hadden
gebied aan de grenzen van het land en hun doel was het land te beschermen van invallers. De koning
liet op verschillende plaatsen in zijn rijk paltsen (burchten) bouwen (bijv. Aken en Nijmegen). Wanneer
de koning daar verbleef werd die stad hoofdstad.
, In de palts werden raadsvergaderingen gehouden, rechtszittingen georganiseerd en wetten
uitgevaardigd. Karel de Grote had veel aanzien, daarom vroeg de paus hem in 773 te hulp toen Rome
werd aangevallen. Toen de paus dit een 2de keer vroeg en hij weer hielp, werd hij door de paus tot keizer
gekroond.
Het Byzantijnse rijk
Het Byzantijnse rijk was oorspronkelijk de oostelijke helft van het Romeinse Rijk, met als hoofdstad
Constantinopel. De keizers beschouwde zich als de enige ware Romeinse keizers. Keizer Justinianus wou
zelfs het Romeinse rijk herstellen. In de Middeleeuwen kwam Constantinopel tot grote culture en
economische bloei. De stad lag gunstig aan de doorgang tussen de Middellandse en de Zwarte Zee. Ten
opzichte van West-Europa maakte het Byzantijnse Rijk een eigen ontwikkeling door
De zwakte van het leenstelsel
Een leenman ontwikkelde zich vaak tot een machtige lokale heer. Bij zijn dood wilde hij zijn gebied
natuurlijk graag nalaten aan zijn zoon, maar dit was een probleem voor de koning want hierdoor verloor
hij controle over het gebied en als hij weigerde dan kon hij in conflict komen met de leenman. Sterke
koningen (bijv. Karel de grote) hielden vaak controle, zwakke koningen echter niet. Leenmannen werden
steeds machtiger en gingen zelf leenmannen aanstellen (achterleenmannen).
De Noormannen
De macht van de Frankische vorsten werd vanaf de achtste eeuw steeds vaker bedreigd vanaf zee, er
werden namelijk steeds vaker invallen gedaan door Noormannen. Noormannen hadden in hun
thuisgebied weinig voedsel en werden daarom aangetrokken door de rijke steden en kloosters langs de
kusten. Karel de Grote had nog enigszins een goede kustverdediging opgezet, met forten. Zijn zoon gaf
Noormannen gebieden in leen (op voorwaarde dat ze die zouden beschermen). In de loop van de 10 de
eeuw namen de aanvallen van de Noormannen af.
Begrippenlijst 3.1
Volksverhuizingen: Het rondtrekken van grote groepen mensen na de val van het Romeinse Rijk
Vazallen: Iemand die de eed van trouw aan een vorst heeft afgelegd in ruil voor zijn levensonderhoud.
Leen: Gebied dat een leenman in bruikleen kreeg van zijn leenheer in ruil voor ondersteuning bij het
bestuur en militaire steun
Feodalisme/leenstelsel: Bestuurssysteem dat berust op de verhouding tussen de leenheer en zijn
leenmannen
Leenheer: Degene die het gebied beleent (bijv. koning of keizer)
Leenman: Degene die het leen ontvang (bijv. ridder of graaf)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper stijnbroersma. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
