Vak: ICT & RECHT
Behaalde cijfer: 8,5
Boek: Inleiding ICT en Recht (4e druk)
HOOFDSTUK 1 INLEIDING
1.1. Inleiding
ICT gaat over een breed terrein van onderwerpen en over meer dan alleen
internettoepassingen. Het gaat met name over technologie, die bijv. toegang tot internet,
maar ook tekstverwerking op een laptop mogelijk maakt. De inzet van technologie biedt
zowel kansen als bedreigingen.
1.2. Regulering van en door technologie
Lawrence Lessig schreef in 1999 een bekend boek over het internetrecht: code and other
laws of cyberspace. Lessig onderscheidt 4 modaliteiten voor de regulering:
1. Het recht: een van de methoden om iets te reguleren (bijv. bepaalde gedragingen te
verbieden).
2. De markt: door te spelen met prijzen partijen verleiden een bepaalde richting te
kiezen (bijv. accijnzen op benzine/alcohol).
3. Sociale normen: niet wettelijk vastgelegd, maar een maatschappelijk regel (bijv.
damestoilet voor dames en herentoilet voor heren).
4. De architectuur (code): stelt de bouwer in staat het gedrag van mensen te reguleren
(bijv. verkeersdrempels die auto’s langzamer laat rijden).
Lessig laat zien dat regulering in ‘cyberspace’ steeds meer plaatsvindt via ‘code’ in plaats
van het recht: ‘In real space we recognize how laws regulate - through constitutions,
statutes, and other legal codes. In cyberspace we must understand how code regulates
-how the software and hardware that make cyberspace what it is regulate cyberspace as it
is. As William Mitchell puts it, this code is cyberspace’s law. Code is law.
Volgens Lessig zullen overheden en ondernemingen door middel van code steeds meer in
staat zijn om het gedrag van internetgebruikers te bepalen (technoregulering). Daarmee
hebben zij de kans om politieke/commerciële belangen op een ondemocratische wijze tot
stand te brengen. Lessig laat zien dat het recht slechts een reguleringsmiddel is. Hij laat
tevens zien dat technologie een machtig instrument is en dat men daar rekening mee
moeten houden.
Big data biedt naast de mogelijkheden die techniek biedt een andere mogelijkheid van
regulering die vergelijkbare gevaren in zich heeft als technoregulering: het sturen van
gedrag (nudging). Bedrijven kunnen sneller en eenvoudiger ingrijpen en effect meten.
Big data gaat over zulke grote hoeveelheden data dat deze niet meer door reguliere
ICT-systemen kunnen worden verwerkt.
,Het beheersen van gedrag kan zich voordoen op verschillende terreinen; van het
bevorderen van gezondheidszorg tot het identificeren van potentiële terroristen. Doordat
overheden steeds meer gegevens met elkaar delen en combineren, gaat het niet langer om
een verzameling van losse databanken, maar om een verzameling aan datastromen. Dit
heeft mede tot gevolg dat niemand meer echt overzicht heeft waar welke informatie vandaan
komt. De vraag is dan ook wie er verantwoordelijk is bij het verspreiden van onjuiste
informatie. De WRR (2016) komt tot de conclusie dat de toegenomen mogelijkheden om
data te verzamelen en te analyseren, vragen om een versteviging van het onafhankelijke
toezicht. Onafhankelijke toezicht zou dan wel moeten inhouden dat de toezichthouder zowel
technisch als organisatorisch in staat wordt gesteld om daadwerkelijk te kunnen handhaven.
1.3. ICT EN RECHT
ICT en recht zijn op 2 manieren met elkaar verbonden.
- Enerzijds geldt ICT als object of voorwerp van het recht
het recht zegt iets over het ICT, inzet van ICT of iemand software mag kopiëren
- Anderzijds kan ICT een bijdrage leveren aan het recht.
bijv. het introduceren van elektronische dossiers voor rechters en partijen
Het rechtsgebied
Dit domein geeft regels die aangeven wanneer het gebruik van ICT ongeoorloofd is. De
Europese richtlijnen hebben de wettelijke regels in landen van de EU geharmoniseerd. NL
heeft vele EU richtlijnen opgenomen. Daarnaast kunnen niet juridische-normen een rol
spelen, zoals de normen ISO en NEN in het privacyrecht.
Privaatrecht:
- E-commerce
- ICT-contractenrecht
- Intellectueel eigendomsrecht
Publiekrecht:
- Telecommunicatierecht
- Privacyrecht
- Aanbestedingsrecht, WOB, art. 10 Gw
Strafrecht:
- Commune strafrecht: Sr en Sv
- Bijzonder strafrecht: Aw en Tw
Programmatuur
Dit is een ander woord voor software.
Elke computer of smartphone etc. bevat een Central Processing Unit (CPU), ook wel een
digitale processor genoemd en voert instructies uit. Een computer werkt met het binaire
talstelsel; werkt met nullen en enen. Deze nullen en enen worden bits genoemd. Een groep
van 8 bits wordt een byte genoemd (megabytes).
, ● Kilobyte (KB) --1.024 bytes
● Megabyte (MB) -- 1.048.576 bytes
● Gigabyte (GB) -- 1.073.741.824 bytes
● Terabyte (TB) -- 1.099.511.627.776
Software werd vroeger geschreven door letterlijk taal van de processor in te voeren. Toen
schreef men in machinetaal of objectcode. De software van tegenwoordig wordt in een
begrijpelijke, zogenoemde hogere programmeertaal geschreven. Dit wordt ook wel broncode
of sourcecode genoemd. Om dit om te zetten in uitvoerbaar machinetaal wordt een compiler
gebruikt.
Hogere programmeertaal (broncode): A → Machinetaal (objectcode): 0100001
De broncode die niet wordt vrijgegeven, wordt ook wel closed source genoemd.
Hiertegenover staat het open source software (OSS), waarbij wel de broncode wordt
vrijgegeven. In een open source kan je zelf de de software ontwikkelen, in een closed is dit
niet mogelijk (denk aan printerfunctie toevoegen in Word, dit kan je niet zelf toevoegen).
Er worden enkele programmateurs (software) onderscheiden, zoals systeemprogrammatuur
en applicatieprogrammatuur.
- Met systeemprogrammatuur worden programma’s bedoeld die ervoor zorgen dat
andere programma’s kunnen worden opgestart. Deze programma’s worden ook wel
besturingssyteem genoemd (denk aan Google, Windows, IOS en Android).
- Applicatieprogrammatuur maakt het mogelijk om de eindgebruiker bepaalde
gebruikers taken uit te laten voeren.
Waar het besturingssysteem kort gezegd ervoor zorgt dat je pc opstart en onder meer data
kan beheren, zorgt de applicatieprogrammatuur ervoor dat je bepaalde taken kan uitvoeren,
zoals het verwerken van tekst.
Regulering van de inzet van nieuwe technologie
Er wordt vanuit de markt en vanuit meerdere wetenschappelijke disciplines gewerkt aan
steeds betere analyses van grote hoeveelheden data (Big data), aan robots die steeds meer
kunnen (robotica) of aan de integratie van technologie en diensten voor woning (domotica)
en de daarmee samenhangende connectie van alle apparaten die aan het internet zijn
verbonden (Internet of Things).
Over alle ontwikkelingen en de regulering ervan wordt inmiddels in Europees verband
nagedacht. Voor de juridische regulering van deze ontwikkelingen zijn er in beginsel 2
mogelijkheden. De ontwikkeling waarvoor regulering gewenst is sluit aan bij bestaande
wetgeving, of niet. Wanneer de ontwikkeling niet past binnen de huidige wetgevende kaders,
dan ligt het voor de hand dat er nieuwe regelgeving komt, zoals is gebeurd bij regelgeving
rondom drones of regulering in de financiële sector. Dus de 2 opties:
- aansluiten bij bestaande wetgeving
- nieuwe regelgeving
, Veel discussie of het software van goederenrechtelijke aard is (voor menselijk stof vatbaar).
Een server is een goed voorbeeld van een stoffelijk object. Maar is de data op de server ook
een goed? En wat betekent het als de server in beslag wordt genomen of wordt
doorverkocht?
HR runscape-arrest
computergegevens kunnen onder omstandigheden een goed zijn, waardoor op grond van
art. 310 Sr (diefstal) ook computergegevens gestolen kunnen worden.
Kwalificatie ervan is sterk afhankelijk van de omstandigheden van het geval en de
waardering daarvan door de rechter.
1.4. ICT en de Europese invloed op nationaal recht en beleid
De Nederlandse overheid wordt in haar beleid sterk beïnvloed door het algemene Europese
beleid. Door deze europese regelgeving is in veel gevallen ook niet meer de Hoge Raad,
maar het Europese Hof van Justitie EU het hoogste rechtscollege (toets aan Europese
regels en richtlijnen).
Een ander soort invloed van het Europees recht op het nationale recht vloeit voort uit het
Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VwEU). Binnen Europa streeft men
naar een vrij verkeer van handel. Zo kunnen landen effectiever verdragen sluiten met elkaar.
Europees beleid
Als onderdeel van ICT als facilitator streeft de Europese commissie ernaar door middel van
zogenoemde digitale-overheidsdiensten een kostenefficiënte brug te slaan naar betere
dienstverlening aan burgers en bedrijven. Verder wil de EU commissie een
participatiegerichte, open en transparante wijze van besturen realiseren door het gebruik
van ICT.
Nationaal beleid
NL digibeter kan gezien worden als de strategie van de Nederlandse overheid op het gebied
van digitaliseren en staat niet los van andere digi programma's zoals van de gemeenten. NL
digibeter bestaat uit de volgende 5 pijlers:
1. investeren in innovatie
2. beschermen van grondrechten en publieke waarden
3. toegankelijk, begrijpelijk en voor iedereen
4. het persoonlijk maken van de dienstverlening
5. klaar voor de toekomst
Voor het bevorderen van ICT-standaarden heeft de overheid in 2006 het forum
standaardisatie ingesteld. Dit forum heeft tot doel om de interoperabiliteit en de toepassing
van open standaarden binnen de Nederlandse overheid te bevorderen.
Bij interoperabiliteit moet niet alleen gedacht worden aan technische interoperabiliteit
waardoor systemen met elkaar kunnen samenwerken. Om gegevens te kunnen uitwisselen
moet er ook sprake zijn van zogenoemde semantische interoperabiliteit (=de gegevens die
men wil uitwisselen voor beide systemen/partijen dezelfde betekenis moeten hebben).
