In deze samenvatting komen alle deelcontexten van de Historische context Verlichtings ideeën en democratische revoluties naar voren. Kenmerkende aspecten, belangrijke historische gebeurtenissen, begrippen en belangrijke namen zijn allemaal gemarkeerd met een speciale kleur zodat ze makkelijk terug...
Deelcontext 1: De Verlichting (1650 - 1789)
Tijdens de wetenschappelijke revolutie werd er “zuivere kennis” waargenomen door
zintuigen (empirisme) of door logisch en verstandelijk redenen (rationalisme) → de
Wetenschappelijke revolutie. Verlichte denkers waren ervan overtuigd dat de mensen de
samenleving echt konden verbeteren: geloof vervangen door ratio
(= vooruitgangsgedachte). → Rationeel optimisme en een ‘verlicht denken’ dat werd
toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en
sociale verhoudingen. Immanuel Kant stelde ‘sapere aude’ → durf te denken. Deze
kritische houding had gevolgen op meerdere gebieden:
Religieus
- Mechanisch wereldbeeld → wereld functioneert zelf, sinds Gods schepping,
volgens natuurwetten → deïsme
- Spinoza stelt dat het goddelijke alleen in de natuur terug te zien is en niet
via menselijke openbaringen zoals de Bijbel. Spinoza ziet God als de
Schepping. Toch vind Spinoza religie wel belangrijk als morele richtlijn. →
Spinoza over de invloed van God op het dagelijks leven
- Voltaire → betwijfelde of ongeletterde mensen wel in staat waren tot
kritisch denken. Volgens hem waren armoede en oorlogen te verwijten aan
onwetendheid, onverdraagzaamheid en geloof. Voltaire streeft naar een
rechtvaardige staat waarin de regering de vrijheid en welvaart van alle
burgers voorop zou stellen (vond dat de autoriteiten misbruik maakten van macht)
→ Voltaire over de vrijheid van denken en de rol van de staat
- Kritiek op de orthodoxie (Bijbel als enige bron van kennis) en de rol van de
geestelijkheid, vandaar dat werd nagedacht over een scheiding van kerk en staat
en dat er gepleit werd voor tolerantie (vervolgen van andersdenkenden is
onrechtvaardig)
Sociale verhoudingen
kritiek op standenleving → samenleving moet niet gebaseerd zijn op afkomst.
Mensen hebben van nature rechten (b.v. vrijheid, leven of bezit).
Politiek
verlichte denkers kwamen op voor achtergestelde groepen, daarnaast dachten ze
na over hoe deze rechten het beste beschermd konden worden tegen
machtsmisbruik van de staat → tijdens de Verlichting streefden vorsten absolute
macht na en beriepen zich hierbij op droit divin → Het streven van vorsten naar absolute
macht.
, Locke en Rousseau vinden beide dat de mens van nature niet aan gezag onderworpen is,
maar een individu kan niet zijn rechten en vrijheden beschermen, daarom vormen individuen
een gemeenschap: sociaal contract → Locke en Rousseau over het sociaal contract:
- Locke vindt dat er een uitvoerende macht (vorst) moet zijn om hier op toe
te zien (= constitutionele monarchie) → de relatie tussen de gemeenschap
en haar regering is gebaseerd op vertrouwen. Als de vorst faalt, dan
hebben de burgers het recht de macht terug te nemen (de regering
afzetten) → bijv. Glorious Revolution (1689)
- Rousseau streeft naar volkssoevereiniteit → de regering is niets meer dan de
uitvoerder van de gezamenlijke wil. Er hoeft geen discussie of reden te zijn
om de regering te veranderen, dit mag altijd.
In Pruisen en Oostenrijk-Hongarije omarmden vorsten verlichte ideeën, zonder
het absolutisme los te laten: verlicht absolutisme → Voortbestaan van het ancien
régime met pogingen om het vorstelijk bestuur een eigentijdse verlichte vorm te geven
(verlicht absolutisme) → geen goddelijk recht, maar algemeen belang van het volk
voorop (Voltaire) → vorsten proberen samenleving te verbeteren door bijv. het
afschaffen van lijfstraffen.
In de 18e eeuw namen steeds meer burgers onderdeel aan discussies (in koffiehuizen en
salons) over verlichte ideeën, deze meningen samen vormden de publieke opinie. Deze
discussies gingen over allerlei aspecten van het bestuur en samenleving →
ondanks dat de overheid de verlichtingsideeën probeerde te verbieden, kon niet
voorkomen worden dat deze wijdverbreid raakten. Het gevolg hiervan is dat de
burgers politiek bewust worden en deel uit willen maken van het bestuur.
Denkbeelden Verlichting:
- Mensen horen vrij te zijn en mensenrechten te hebben
- Volkssoevereiniteit
- Opvoeding en onderwijs is belangrijk
- Er moet een scheiding zijn van kerk, staat en rechtspraak (trias politica
Montesquieu)
- Het verstand is belangrijk en een uitgangspunt
- Godsdienstige verdraagzaamheid
- Economische vrijheid
Kant over de definitie van Verlichting en de gevaren van het rationalisme → Kant
definieert de Verlichting met de woorden: ‘Durf te weten! Heb de moed je eigen verstand te
gebruiken.’ Kant stelde ook beperkingen van de Verlichting:
- Het was een langzaam proces: een volk leert langzaam kritisch te denken
→ een revolutie brengt dus geen vrijheid, maar een nieuwe tirannie.
- Vrijheid kan niet onbeperkt zijn: in een samenleving is het noodzakelijk dat mensen
gehoorzamen (soldaten in een leger)
- We kunnen niet alles weten: bijv. Gods bestaan is empirisch noch rationeel te
bewijzen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper maideclercq. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
