Leercyclus 1: Geschiedenis en Redenen voor Europese
Integratie: Raad van Europa en Europese Unie
In deze eerste cyclus van het vak Inleiding Europees recht gaat het om de geschiedenis van en redenen
achter Europese Integratie. Waarom zijn de lidstaten na de Tweede Wereldoorlog ermee begonnen?
En op welke manieren probeerde men het overheersende verlangen en de doelstelling dat er in Europa
nooit meer oorlog tussen de staten mocht uitbreken en dat grove schendingen van de mensenrechten
niet meer zouden mogen plaatsvinden, in de nieuw geschapen samenwerkingsverbanden te bereiken?
Deze vragen staan centraal in de eerste cyclus van ons vak.
Eerst gaan we kijken naar de geschiedenis van Europese Integratie na de Tweede Wereldoorlog. Kort
na de Tweede Wereldoorlog, in 1949, richtten tien landen, waaronder Nederland, de Raad van Europa
op. Met deze nieuwe internationale organisatie wilden zij hun onderlinge samenwerking versterken,
met name bij de bescherming van mensenrechten, de rechtsstaat en de democratie. Hier bekijken we
de oprichting en ontwikkeling van de Raad van Europa en het bijbehorende Europees Verdrag tot
bescherming van de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden (EVRM). We zullen kijken
waarom de bescherming van mensenrechten door een onafhankelijk bovenstatelijk gerechtshof, d.w.z.
het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM), ook vandaag de dag in Europa nog nodig
is. Enkele jaren later zouden de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) en de Europese
Economische Gemeenschap (EEG) worden opgericht. Daarmee werd de basis voor de Europese Unie
gelegd, zoals we die vandaag kennen. We zullen stilstaan bij de vraag of een gezamenlijke markt en
economische integratie echt hét doel voor EU integratie is, zoals vaak wordt beweerd, en hoe de
instellingen van de EU in de praktijk werken om hun taken te vervullen.
13
Studiehandleiding Inleiding Europees Recht / academisch jaar 2020-2021 *** corona editie ***
Thematisch gaan we in deze cyclus in op het werken van het Europese Verdrag van de Rechten van
de Mens en het Europese Hof van de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) –
dat u al eerder bent tegen gekomen in vakken als Inleiding Recht en Beginselen van de democratische
rechtsstaat. In het hoorcollege worden de Raad van Europa en het EVRM op hoofdlijnen besproken,
mede aan de hand van recente jurisprudentie. In het werkcollege en de werkgroepen gebruiken we
enkele concrete uitspraken in Nederlandse zaken om nog weer wat dieper in te gaan op de werking
van het EVRM en zijn betekenis voor Nederland.
Verder verdiepen we ons deze week in de instellingen van de Europese Unie. Deze instellingen zijn
immers na de Tweede Wereldoorlog door de lidstaten opgezet om de doelstellingen van de Europese
Gemeenschappen en later van de Europese Unie te verwezenlijken. Hiervoor hebben de instellingen
personeel, bevoegdheden en taken gekregen. Daar zullen we naar kijken. Ook zullen we zien hoe de
Europese instellingen legitimiteit verkrijgen – wat u ook in staat stelt een onderbouwd oordeel te
vellen over de vaak geuite bewering dat er geen democratische legitimiteit is op Europees niveau. Ten
slotte gaan we onderzoek doen naar de belangen die de Europese instellingen dienen te behartigen.
Hier kijken we vooral naar het Europees Parlement, de Europese Commissie, de Europese Raad en de
Raad van Ministers, als ook het Hof van Justitie van de Europese Unie.
,Te bestuderen stof leercyclus 1
Europese Unie:
• F. Amtenbrink en H. H. B. Vedder, Recht van de Europese Unie, Den Haag: Boom juridisch 2017
(zesde druk):
- Hoofdstuk XII (pp. 535 – 564);
- Hoofdstuk II (pp. 31 t/m 104)
• Overzicht juridische ontwikkeling van de EU (Brightspace)
• Schumanverklaring (Brightspace)
Europese bescherming van mensenrechten:
• R.A. Lawson, Europese Bescherming van de Rechten van de Mens (Brightspace)
• EHRM 15 september 2009, 7245/09 (“Blondje” t. Nederland) (Brightspace)
• EHRM 4 mei 2010, 15906/08 (Schuitemaker t. Nederland) (Brightspace)
• EHRM 15 oktober 2020, 66238/16 (Chaloub en Camara t. Nederland) (Brightspace)
• EHRM 9 oktober 2018, 29593/17 (Corallo t. Nederland) (Brightspace)
• EHRM 28 februari 2019, 12267/16 (Khan t. Frankrijk) (Brightspace)
• EHRM 3 oktober 2019, 55225/14 (Pastörs t. Duitsland) (Brightspace)
Literatuur leercyclus 2
Literatuur
Hoofdstuk 2: Het institutionele kader van de Europese Unie
1.Inleiding
• EGKS had Bijzondere Raad van Ministers; Hoge Autoriteit als voorloper van de Europese
Commissie; Gemeenschappelijke vergadering als de voorloper van het Europees parlement;
Hof van Justitie
• EEG & Euratom Verdragen —> de Raad; Europese Commissie; Hof van Justitite; de
Vergadering
• Met het verdrag van Lissabon bezit de Europese Unie eigen rechtspersoonlijkheid ex art. 47
VEU
•
• instellingen = art. 13 VEU = Europees parlement, Europese Raad, Raad van de Europese
Unie (de Raad), de Europese Commissie (de Commissie), het Hof van Justitie van de
Europese Unie, de Europese Centrale Bank en de Rekenkamer
• art. 265 VWEU voorziet in een beroepsrecht voor de instellingen van de Unie
• organen en instanties van de Unie —> geen definitie —> alle overige niet in artikel 13 (1)
VEU genoemde lichamen = de Europese Investeringsbank en de adviesorganen en
agentschappen van de EU
2. Het Europees Parlement
2.1 Inleiding
• werking van Europees Parlement geregeld in het Werkingsverdrag en in het Reglement van
het Europees Parlement
, • Protocol betreffende voorrechten en immuniteiten van de Europese Unie op Europees
Parlement van toepassing
• enige instelling van de Unie die zijn legitimatie rechtstreeks aan de onderdanen/burgers van
de lidstaten ontleent
• de Raad bestaat uit vertegenwoordigers van de regeringen van de lidstaten
• Europese commissie wordt door de Raad in samenwerking met Europees Parlement
benoemd
• Met het verdrag van Lissabon is rol van nationale parlementen versterkt
• zowel het Europees Parlement als de nationale parlementen zijn belast met de bewaking
van de naleving van het subsidiariteits- en evenredigheidsbeginsel
• nationale parlementen kunnen bezwaar maken tegen harmonisatiemaatregelen in kader
van familierecht
• Europees parlement is beperkter dan nationaal parlement
• Europees parlement geeft niet de grondslag aan een Europese regering (executieve)
• Wetgevingsbevoegdheden Europees parlement zijn beperkter; geen formeel initiatiefrecht
noch een exclusieve besluitvormingsbevoegdheid
2.2 Samenstelling en verkiezingsprocedure
• art. 14 (2) VEU —> niet meer dan 750 leden plus de voorzitter
• burgers zijn degressief evenredig vertegenwoordigd in Europees Parlement
• zes minimum aantal zetels, zesennegentig maximum aantal zetels
• Unierecht bepaalt geen uniform verkiezingssysteem; nationale verkiezingswetten en -
procedures van de lidstaten van toepassing op verkiezingen van Europees Parlement (elke 5
jaar)
• lidstaten mogen hun eigen stelsels hanteren wat betreft de minimumleeftijd voor actief en
passief kiesrecht
• leden van het Europees Parlement mogen niet leden van een regering van een lidstaat of
van een andere instelling, orgaan of instantie van de Unie zijn
2.3 Taken
• art. 223 t/m 234 VWEU
• Europees Parlement is quasi-wetgevingsorgaan; democratische controle-instantie;
budgethouder
quasi-wetgevingsorgaan
in het gunstigste geval heeft het Parlement een mede-beslissingsbevoegdheid naast de Raad
• Europees Parlement heeft geen bevoegdheid om zelf wetgevingsvoorstellen in te brengen;
het kan alleen met meerderheid van stemmen van zijn leden de Europese Commissie door
middel van een resolutie verzoeken om voorstellen voor nieuwe of wijziging van
bestaande Uniewetgeving aan het Europees Parlement voor te leggen
• alleen voorstellen van uniform verkiezingssysteem en bevoegdheid om zijn eigen
aangelegenheden te regelen (art. 223 (1) VWEU)
• Europees Parlement heeft geen exclusieve beslissingsbevoegdheid wat betreft
wetgevingsvoorstellen; Parlement neemt alleen deel aan het tot stand komen van
Uniewetgeving samen met de Europese Commissie en de Raad
• passerelle = vereenvoudigde herzieningsprocedure = Europese raad kan bepalen dat de
Raad een besluit op een bepaald gebied met gekwalificeerde meerderheid in plaats van
eenparigheid mag nemen —> vereist goedkeuring van het Europees Parlement
, • Europees Parlement speelt wel een belangrijke rol in het kader van de uitbreiding van de
Unie; de Raad mag alleen over een verzoek tot toetreding van een staat beslissen na
instemming van het Europees Parlement (art. 50 VEU)
• Bij uittreding moet het akkoord over de voorwaarden eveneens door het Europees
Parlement worden goedgekeurd; afkeuren staat niet in de weg aan het verstrek van de
lidstaat
democratische controle-instantie
• onderzoeken instellen bij vermeende inbreuken op het Unierecht of bij gevallen van
wanbeheer bij de toepassing van het Unierecht, door middel van enquêtecommissies
• Europese Commissie is verplicht om jaarlijks het algemeen verslag over de
werkzaamheden van de Unie aan het Europees Parlement voor te leggen
• Europees parlement heeft vraagrecht ten opzichte van de Europese Commissie
• op initiatief van een tiende van de leden van het Europees Parlement kan een motie van
afkeuring bij de voorzitter van het Europees Parlement aanhangig worden gemaakt —>
tweederde meerderheid —> gezamenlijk aftreden van de commissie (niet individueel)
• Europees parlement (vertegenwoordigd door de commissie ECON (Economische en
monetaire zaken) controleert de werkzaamheden van het Europees Stelsel van Centrale
Banken
• Europees parlement heeft een bevoorrecht beroepsrecht tegen handelingen en nalaten van
de Europese Raad, de Raad, de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank, en
handelingen van de organen of instanties van de Unie warmte rechtsgevolgen ten aanzien
van derden worden beoogd
budgethouder
• Parlement samen met de Raad de begroting van de Europese Unie vast volgens de
bijzondere wetgevingsprocedure vastgesteld in art. 314 VWEU
• Europees Parlement moet de Europese Commissie kwijting verlenen over de uitvoering van
de begroting van het afgelopen begrotingsjaar
• plenaire vergadering van Europees Parlement stemt met volstrekte meerderheid van de
uitgebrachte stemmen over al dan niet kwijting verlenen aan de Europese Commissie
2.4 Organisatie
• de leden van het Europees Parlement verdelen zich in politieke groepen of fracties; geënt
op politieke gezindheid van de leden
• oprichten van een fractie vereist ten minste vijfentwintig leden die uit ten minste een vierde
van de lidstaten moeten komen (artikel 32 (3) Reglement EP)
• op een aantal terreinen is als drempel voor beslissingen in het Europees Parlement de steun
van een minimumaantal fracties vereist
• fractievoorzitters en de voorzitter van het Europees Parlement komen samen in de
Conferentie van voorzitters
• wetgevingsvoorstellen van de Europese Commissie worden door de voorzitter van het
Europees Parlement ter behandeling naar de bevoegde commissie verwezen
• elke 2,5 jaar een voorzitter gekozen; geeft leiding aan alle werkzaamheden van het
Europees Parlement en zit de plenaire vergadering voor
3. De Europese Raad
3.1 Inleiding
• Europese Raad geen wetgevende rol in het kader van Europese Unie
• Europese Raad mag de algemene politieke beleidslijnen en prioriteiten van de Unie bepalen
