Samenvatting
Aardrijkskunde, 6VWO, BuiteNLand - samenvatting H4 herhaling wereld
In dit document is de complete samenvatting van H4 (herhaling wereld) uit het BuiteNLand 6vwo boek te vinden.
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 6 pagina's
Voorbeeld 2 van de 6 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Voorbeeld van de inhoud
Samenvatting aardrijkskunde hoofdstuk 44.1 Patronen: welvaart en welzijn
Welvaart
Tot diep in de 20e eeuw een breuklijn door de wereld die de grens vormde tussen de centrumlanden in
het noorden en de arme landen in de periferie. Tegenwoordig is het anders. Een groeiende groep landen
uit de periferie maakt een snelle sociaaleconomische ontwikkeling door (Brazilië, Rusland, India, China,
Zuid-Afrika > BRIC(S)-landen). Ze vormen de semiperiferie. Het centrum, de periferie en de semiperiferie
vormen samen het wereldsysteem en zijn op tal van manieren met elkaar verbonden.
Verschillen in welvaart meten door te kijken naar:
1. Het bruto binnenlands product (bbp/hoofd). Aantal nadelen:
De waarde van $1 is niet in elk land hetzelfde → daarom bbp/hoofd uitdrukken in koopkracht.
Alleen de inkomsten uit de formele sector tellen mee. De inkomsten uit de informele sector niet,
terwijl daar in arme landen juist het grootste deel van het inkomen weg komt.
Bbp/hoofd is een gemiddeld getal wat geldt voor het hele land en dat heeft 2 nadelen:
- In arme landen is de regionale ongelijkheid erg groot. Je moet inzoomen op het regionale
schaalniveau en gebruikmaken van het bruto regionaal product per hoofd (brp/hoofd) om
een beter beeld te krijgen van de welvaartsverdeling.
- De sociale ongelijkheid kan erg groot zijn → elite neemt een flinke hap uit het nationale
inkomen, rest moet het met een klein deel doen. Gini-coëfficiënt geeft een beeld van deze
sociale ongelijkheid.
2. De samenstelling van de beroepsbevolking. Wanneer een land tot ontwikkeling komt → opschuiving
binnen beroepssectoren. Maar het aandeel van de beroepsbevolking zegt niet zo veel over de
productiviteit en concurrentiekracht van zo’n sector (mechanisering etc. heeft daarmee te maken).
Naarmate het economische ontwikkelingspeil van een land hoger is, werkt een kleiner deel van de
beroepsbevolking in de landbouw en een groter deel in de formele dienstensector.
Vroeger was de rol van arme landen in de mondiale economie vooral het leveren van grondstoffen en
goedkope arbeidskrachten. De economie van deze landen was zeer kwetsbaar → de oogst kan mislukken
en de prijzen op de wereldmarkt kunnen enorm fluctueren.
Door de economische groei van landen als China en India steeg de vraag naar grondstoffen en energie en
dus ook de prijs sterk. Landen als Rusland, Brazilië en Angola danken hun snelle economische groei aan
deze prijsstijging. Na 2012 daalde de prijzen fors door de afkoeling van de wereldmarkt en raakten deze
landen in diepe crisis. Door de uitschuiving van productie van goederen en diensten van de
centrumlanden naar de (semi)periferie, zijn veel arme landen intussen minder afhankelijk geworden van
grondstoffenexport.
Welzijn
Welzijn bevolking niet alleen bepaald door de hoogte bbp/hoofd, je kunt beter kijken naar de VN-
welzijnsindex. Deze is samengesteld op basis van koopkracht, analfabetisme en levensverwachting.
Welzijn hangt samen met onderwijs en gezondheidszorg, maar ook met voedselzekerheid en
drinkwatervoorziening. Hoe dichter de index bij 1,0, des te hoger is het welzijn.
4.2 Patronen: demografisch, cultureel en politiek
Spreiding en groei van de bevolking
De bevolkingsspreiding kun je verklaren vanuit:
1. Het verschil in natuurlijke mogelijkheden → vruchtbare kustgebieden en brede rivierdalen op
gematigde breedt3e hebben de hoogste bevolkingsdichtheid.
2. De ligging → vooral de relatieve ligging ten opzichte van andere economische belangrijke gebieden
speelt een rol.
3. Koloniale verleden → in veel landen met een koloniaal verleden concentreert de bevolking zich in de
kustzone.
1
, De bevolkingsomvang van een gebied kan op 2 manieren veranderen:
1. Door een hoog geboorteoverschot → natuurlijke bevolkingsgroei. Hoewel de vruchtbaarheid sinds
1970 wereldwijd sterk daalt, neemt de absolute groei van de bevolking toe. Vooral arme landen
kennen nog wel een hoge vruchtbaarheid. Oorzaken:
- Demografisch → hele jonge leeftijdsopbouw en de kindersterfte is hoog (door de slechte
voedselsituatie en ontoereikende medische voorzieningen).
- Sociaal → veel jonge vrouwen hebben een laag opleidingsniveau. Wanneer het
opleidingsniveau van meisjes stijgt, daalt de vruchtbaarheid.
- Cultureel → sommige culturen (met name het geloof) stimuleren het krijgen van veel
kinderen.
- Economisch → neemt de welvaart toe, dan daalt in de regel de vruchtbaarheid.
- Geografisch → veel arme landen kennen een hoog verstedelijkingstempo, maar de
verstedelijkingsgraad is nog relatief laag. Vruchtbaarheid is in de stad lager dan op het
platteland.
In rijke landen daalt de vruchtbaarheid en stijgt de levensverwachting → vergrijzing → demografische
druk neemt toe. In arme landen is de demografische druk juist hoog door de jonge bevolking. De positie
in het demografisch transitiemodel van rijke en arme landen is anders.
2. Door migratie → wereldwijd wonen zo’n 2 miljoen mensen niet in het land van geboorte. Mondiaal is
de belangrijkste migratiebeweging van zuid naar noord. Soms vestigen ze zich definitief in het nieuwe
vaderland, soms tijdelijk (arbeidsmigratie). Daarnaast forse migratiestromen op continentaal en
nationaal schaalniveau. Binnen een land heerst de trek van platteland naar de steden (urbanisatie,
verstedelijking). Soms trekken ze naar 1 à 2 steden die in korte tijd uitgroeien tot megasteden, maar
de middelgrote steden groeien het snelst. Oorzaken van het hoge verstedelijkingstempo in arme
landen:
- De trek van het platteland naar de stad, vooral van jonge mensen
- De jonge stadsbevolking heeft een hogere vruchtbaarheid en levensverwachting
- De groei van de steden, waarbij die omringende plaatsen opslokken
De culturele wereldkaart
Je kunt de wereld indelen in cultuurgebieden. Belangrijkste criteria → religie, taal. Ze zijn in de loop van
de tijd door kolonialisme en migratie verandert: bijvoorbeeld de verspreiding van talen en godsdiensten
naar de koloniën vanuit gebieden van oorsprong (bv. Europa). Door deze diffusie worden nieuwe
cultuurelementen verweven en aangepast aan de ontvangende cultuur (acculturatie).
De politieke wereldkaart
195 zelfstandige staten, naar demografisch gehalte in te delen in:
Democratisch: na 1989 is het aantal landen met een democratisch stelsel toegenomen
Beperkt democratisch: hierbij zijn niet alle burgerrechten gewaarborgd. Bv. beperkte vrijheid van
meningsuiting.
Dictatoriaal: hierbij wordt het land autoritair bestuurd door 1 partij of groep machthebbers. Het
democratisch gehalte is laag en de mensenrechten worden niet gerespecteerd.
Na uiteenvalling van de Sovjet-Unie is er een nieuwe wereldorde ontstaan met de VS als leidende staat.
4.3 Krimpende wereld
Wordt de wereld een dorp?
De moderne wereld wordt een global village genoemd door de toenemende vervlechting van gebieden.
Een belangrijke reden hiervoor is de snelle ontwikkeling van de transport- en communicatietechnologie.
Hierdoor wordt de relatieve afstand tussen gebieden steeds kleiner → tijd-ruimtecompressie. Een
ruimtelijk gevolg van deze ontwikkelingen → relatieve ligging van gebieden en plaatsen verandert. Dat
kan doordat een gebied zijn positie ziet veranderen t.o.v. een belangrijke vervoersas (corridor) of t.o.v.
gebieden die zich snel ontwikkelen of in verval raken. Vervlechting gebieden wordt ook versterkt door
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper paulamarjolijn. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 66579 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen