Praktische didactiek voor natuuronderwijs
Hoofdstuk 3 Waarnemen, identificeren en classificeren
3.1. Waarnemen bij natuuronderwijs
Kinderen hebben de behoefte om met alle zintuigen en hun hele lijf de omgeving te verkennen
en ervaringen op te doen. Natuuronderwijs sluit hierop aan door kinderen uit te nodigen om in
boeiende situaties gericht waar te nemen en stil te staan bij de concrete werkelijkheid.
Je kunt kinderen beter leren waarnemen door:
- Echte spullen te laten vergelijken, ordenen en op volgorde leggen
- Hun waarnemingen te laten vastleggen
- Stimulerend te begeleiden
3.2. Waarnemen hoe gaat dat?
Waarnemen is meer dan enkel de werkelijkheid registeren met je zintuigen. Je hersenen
interpreten de beelden en worden er associaties opgeroepen. Waarnemen is vaak gekoppeld
aan actie.
- Je krijgt een zintuigelijke indruk
- Daarvan word je bewust
- Daarover vorm je een eigen mening en/of daarbij krijg je een gevoel
- Als gevolg daarvan doe je iets.
Dit kan in verschillende volgordes plaatsvinden.
Waarnemen is minder passief proces dan vaak gedacht wordt. Informatie die betekenis voor je
heeft, dringt beter door dan informatie die je niet aanspreekt.
(Als je bij de kleuters stageloopt, valt je in een warenhuis ineens het gedrag van kleuters op)
3.3. Ontwikkeling van het waarnemen
Sinds je geboorte is je vermogen om onderscheid te maken veel groter geworden. Een klein
deel hiervan is rijping vanuit de zintuigen en het zenuwstelsel. Waarnemen kun je leren en je
kunt leren van waarnemen. Doordat je beter let op je omgeving, leer je al doende je zintuigen
beter te gebruiken.
In bepaalde situaties kan het zinvol zijn om een bepaald zintuig extra te ontwikkelen.
Meestal heeft het meer zin om zo gevarieerd mogelijk gebruik te maken van alle zintuigen.
Op deze manier krijg je een totaalbeeld en kun je zo veel verschillende dingen van elkaar
onderscheiden. Wanneer kinderen bewust bezig zijn met waarnemen, leren ze ook de
mogelijkheden en beperkingen kennen van hun zintuigen en van daaruit kunnen ze meer
begrip krijgen voor bijv. de handicaps van de medemens.
3.4. Het waarnemen en herkennen van kenmerken
Mentaal doe je iets met je waarnemingen. Je identificeert, je ordent of je interpreteert. Bij het
identificeren herken je ene specifieke combinatie van eigenschappen of bepaalde
karakteristieke kenmerken bijv. smaak van soep. Interpretaties berusten op ordening die je
hebt aangebracht bijv. vogels zijn eng. De verwerking van zintuigelijke indrukken is
gebaseerd op eerdere ervaringen van de wereld om je heen.
Omdat je de neiging hebt om indrukken te ordenen, kun je ze ook snel weer oproepen of
herinneren. Je onderscheid belangrijke zaken en bijzaken. Je herkent een object of een groep
, objecten op grond van karakteristieke kenmerken. Je maakt daarbij gebruik van
overeenkomsten en verschillen.
3.5. Vergelijken en ordenen, identificeren en classificeren
Kinderen komen tal van situaties tegen waarin dingen naar kenmerk geordend zijn. het
aanleggen van een verzameling is het ultieme voorbeeld van ordening. Identificeren en
classificeren zijn sleutelactiviteiten om zicht te krijgen op hoe onze leefwereld in elkaar
steekt. JONGE KINDEREN: ze gebruiken hun zintuigen om de gezinsleden, de gangbare
geluiden in huis en soorten voedsel te herkennen. Nauwkeurig waarnemen, verschillen en
overeenkomsten opmerken, kenmerken leren benoemen. Dit alles helpt hun leefwereld beter
mentaal te ordenen en allengs meer grip op hun leefomgeving te krijgen. Op deze manier
merken ze op wat er niet is of ergens niet thuishoort.
Wanneer kinderen voorwerpen ordenen, vormen ze al snel groepjes van dingen die bij elkaar
horen. Op basis van overeenkomstige kernmerken.
Op den duur leren de kinderen welke criteria ze bij het classificeren moeten gebruiken.
Seriëren is dingen vergelijken en rangschikken volgens een geleidelijke overgang van een
eigenschap, bijv. licht naar zwaarder. Het bied mogelijkheden om veranderingen in de tijd
zichtbaar te make.
3.6. Waarnemen stimuleren
Het is van belang om te weten wat jouw leerlingen boeit, je moet de aandacht vast kunnen
houden om de kwaliteit van hun waarneming te kunnen beïnvloeden. Ze boeien vooral:
- Spontane veranderingen aan het object plaatsvinden, zoals bij het gedrag van dieren
die verkennend snuffelen of de oren spitsen.
- Wanneer ze veranderingen opzettelijk worden veroorzaakt, zoals een jampotdeksel die
zinkt door er meer spijkers op te leggen.
- Als ze zelf kunne zoeken naar verschillen en overeenkomsten met andere objecten.
Stimulerende waarnemingssituaties hebben iets gemeenschappelijk. Steeds gaat het om
situaties of objecten die je vergelijkt.
3.7. Nauwkeurig vergelijken, waarnemen met hulpmiddelen
Als leerkracht wil je de onderzoeksvaardigheden waarnemen, identificeren en classificeren
helpen ontwikkelen. Je let er dan op dat kinderen steeds zelfstandiger hun activiteiten plannen
en uitvoeren, nauwkeuriger te werk gaan, meer op details letten, enz. je kunt ze aandmoedigen
door:
- Zou je een schelp kunnen vinden die het zelfde eruit ziet. Is deze groter of zwaarder
- Wat zouden we als oplossing kunnen bedenken
- Hoe kunnen we erachter komen welke steensoort dit is.
Een tip om het nog nauwkeuriger te maken is om het de kinderen vast te leggen.
EERST ZELF DAARNA MET MATERIALEN
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper kimvhg. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
