Maatschappijleer: Parlementaire democratie
Hoofdstuk 1: Wat is democratie?
Wanneer wij gaan stemmen in Nederland beslissen wij indirect mee wie ons land gaat
regeren. De belangrijke beslissingen in ons land, worden genomen door de regering en het
parlement. Zij hebben de meeste politieke macht. Burgers, media en ambtenaren hebben
daarin tegen ook politieke macht, dit komt doordat ze de besluiten kunnen beïnvloeden.
Algemeen belang
De besluiten van politici hebben veel invloed op ons leven. Het gaat met name over de zaken
die van algemeen belang zijn, en waar we vroeg of laat mee te make krijgen. Voorbeelden
hiervan zijn:
De welvaart
Volksgezondheid
Infrastructuur
Onderwijs
Buitenlandse betrekkingen
Openbare orde en veiligheid
Voor het voortzetten van deze plannen betalen wij belasting. Omdat wij betalen, hebbe wij
ook het recht om te stemmen op de partij die we het beste vinden. Ook kan je bijvoorbeeld
een uitkering krijgen, wanneer je werkloos raakt of arbeidsongeschikt wordt verklaard.
Directe en indirecte democratie
Een democratie is een bestuursvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed kan
uitoefenen op de politieke besluitvorming. Bij een directe democratie bepalen burgers
rechtstreeks wat er gebeurd. Een overblijfsel hiervan is het referendum, hierbij mogen
kiesgerechtigde burgers rechtstreeks stemmen over een politiek vraagstuk of wetsvoorstel.
Bij een indirecte democratie neemt het volk niet zelf de beslissingen, maar laat dit over aan
gekozen vertegenwoordigers in het parlement. Een indirecte democratie noemen we ook
wel een parlementaire democratie, omdat de gekozen vertegenwoordigers samen het
parlement vormen.
Kenmerken parlementaire democratie
Burgers hebben politieke grondrechten, vanaf 18 jaar heb je het recht om te kiezen,
iedereen mag een partij oprichten, iedereen mag demonstreren en zijn mening uiten.
De politieke besluitvorming is grondwettelijk vastgelegd, regering en parlement
maken samen de wetten, wetten gaan pas gelden als de meerderheid het ermee
eens is.
Rekening houden met minderheden, grondrechten kunnen niet zomaar worden
afgeschaft.
Persvrijheid, journalisten hebben geen toestemming nodig van de overheid.
Dictatuur
We spreken van een dictatuur wanneer alle macht in handen is van één persoon of een
kleine groep mensen.
, Fascisten zijn erg nationalistisch en willen geen democratie, zij kiezen liever voor een sterke
leider die zelfstandig besluiten neemt. Iran is een voorbeeld van een religieuze dictatuur,
daar is de macht volledig gebaseerd op islamitische wetgeving. Het volk kiest een parlement
en president, maar voor alle politieke besluiten is goedkeuring nodig van niet – gekozen
leiders. Bij een militaire dictatuur, heeft het leger alle macht.
Kenmerken dictatuur
Geen machtenscheiding, alle macht in handen van één persoon of kleine groep.
Grondrechten worden niet gerespecteerd. Geen vrijheid van meningsuiting en geen
demonstraties.
Er bestaat geen vrije pers. De media moet eerst worden goedgekeurd door het
ministerie. Deze controle door de overheid noemen we censuur.
Oppositiepartijen zijn verboden. Burgers die het oneens zijn met de regering moeten
vaak vluchten.
Grote politiek rol voor militairen. Om verzet te voorkomen van het volk.
Verkiezingsfraude. Soms zijn er vrijwel geen verkiezingen, of schijnverkiezingen om
hun macht te legitimeren.
Regering kan snel en efficiënt besluiten nemen over bepaalde zaken omdat er vrijwel
geen oppositie is.
Hoofdstuk 2: Politieke stromingen
Ideologieën
Een ideologie is, een samenhangend geheel van ideeën over de gewenste inrichting van de
samenleving. Bijna alle politieke partijen bestaan hieruit. Hierbij gaat het vooral over twee
vragen:
1. Welke waarden en normen staan centraal?
Bijvoorbeeld de waarde gelijkheid, en de norm dat rijkere mensen meer belasting
moeten betalen.
2. Wat is de gewenste rol van de overheid op sociaaleconomisch gebied?
Sommige mensen zijn voor een sterke actieve rol van de overheid op het gebied van
economie, uitkeringen, onderwijs en gezondheidszorg. Dit standpunt noemen we links. Links
wil de ongelijkheid tussen mensen verminderen.
Rechtse mensen willen juist zo min mogelijk bemoeienis van de overheid op sociaal
economisch gebied. Zij vinden de ongelijkheden en verschillen als onvermijdelijk.
Liberalisme
Mensen wilden vroeger onbelemmerd hun gang gaan. Hun ideaal was persoonlijke en
economische vrijheid en ze waren tegen hoge belastingen.
Liberalen nu
Nu nog steeds vinden liberalen vrijheid belangrijk en zijn daarom ook voor de vrije markt
economie. De overheid moet op sociaaleconomisch gebied een kleine rol spelen en zich
beperken tot kerntaken zoals , defensie, onderwijs en de bescherming van de rechtsstaat en
klassieke grondrechten. Het liberalisme noemen we ook wel rechts.
