Hoofdstuk 2:
ontwikkelingspsychologie
2.1 Relatie met autobiografie
- Betekenis geven gebeurt voor groot deel in narratieven (ervaringen die in verhalen/beelden
worden vormgegeven).
- Goed te kunnen handelen: moet je je bewust van je eigen pedagogisch invoelingsvermogen.
- Autobiografische reflectie: reflectie in de diepte, terugblikken op ervaringen uit eigen
verleden meer inzicht in persoonlijke interpretaties waarmee je naar beroepswereld kijkt.
2.2 Hoe leer je kinderen kennen
Observatie :
- Voorwaarden: gericht/bewust en objectief.
- Interactieanalyse: gebeurtenissen tijdens de les geobserveerd en vastgelegd, bijvoorbeeld:
VICS (verbale interactie categorieën systeem, na 2 seconden turf je welke interactie er is).
- Observatiemethoden:
Longitudinale observatie: 1 kind/groepje voor lange periode
Cross-sectional observatie: verschillende kinderen, zelfde periode, zelfde aspect.
Transversale observatie: verschillende kinderen, zelfde leeftijd, zelfde aspect.
Sociogram:
- Voorwaarden:
Samenhang met observatie en gesprek.
Aantal keren toegepast, op verschillende momenten.
Nader onderzoek van gegevens.
Iets doen om negatief gedrag om te buigen.
Observeert of je ingrepen effect hebben.
- Je komt achter de verhoudingen in de klas, je komt achter het ‘netwerk’ in de klas.
- Vragen zoals: wie is je beste vriendin, wie is het populairst.
- Soorten sociogrammen:
Relaties op basis van vriendschap (vriendschapssociogram).
Relaties op basis van samenwerken aan een taak (werksociogram).
Gesprek:
- Voorwaarden (Carl Rogers):
Congruentie: leerkracht is ‘echt’.
Empathie: leerkracht leeft zich in.
Positieve blik: aanvaard het kind zoals het is.
- Eisen voor goed, open gesprek (Delfos):
‘goed’ gesprek: alle deelnemers voelen zich prettig.
‘open’ gesprek: kan mening en gevoelens vertellen.
‘goed’ interview: kind geeft informatie, informatie wordt niet onttrokken.
- Communicatievoorwaarden: ooghoogte, aankijken, stel op z’n gemak, combineer met spel.
Toets en test:
, - Diagnostische toetsen: schoolvorderingentoets, leesvoorwaardentoets, functietoets,
intelligentie- en persoonlijkheidstest.
Portfolio:
- Leerling houdt het bij, proces en eindproduct belangrijk.
Video-interactie:
- Leert over jezelf en over de leerlingen.
2.3 Begrippen
- Sociaal-culturele factoren: vormt de leefwereld van het kind.
- Belangrijk om belevingswereld van het kind te betrekken bij je lessen. Belevingswereld: de
wijze waarop de kinderen hun leefwereld ervaren.
- Ontwikkelingsstereotiep: plakken al snel een etiket op een leeftijdsgroep.
Klassieke ontwikkelingspsychologie:
- Opeenvolging van stadium, sterk tijd- en cultuurgebonden.
- Voor ontwikkeling 3 factoren van belang (Piaget):
Chronologische leeftijd: op een leeftijd mag je gedragingen verwachten.
Biologische leeftijd: menselijke ontwikkeling wordt bepaald door fysieke factoren.
Sociale context: ontwikkeling bepaald door invloeden van omgeving.
- Levenslooppsychologie: aandacht voor de interactie en omgeving en impact op verdere
levensverloop. Je doorloopt niet de fases, het is een levenslang proces.
- Nature-nurture tegenstelling:
Nature: aanleg, genen.
Nurture: ontwikkeling, rijping. Mens ter wereld als onbeschreven blad (Tabula Rasa).
Wie je bent en wat je wordt is afhankelijk van omstandigheden (behaviorisme).
Skinner en Pavlov: belangrijkste is belonen en straffen (conditionering).
- Andere stromingen:
Interactie: belang aan culturele omgeving. Vygotsky: bestudeerde factoren die
ontwikkelingsmogelijkheden van kinderen bepalen.
Rijping van centrale zenuwstelsel: ontwikkeling van hersenen gebeurt vanuit
interactie met omgeving.
- Voor stimulering van ontwikkeling van kind is het belangrijk ze te betrekken bij activiteiten
die complex zijn. Tijdens de activiteiten moet veel interactie zijn.
- Bronfenbrenner: ‘opvoeder belangrijkste factoren voor kwaliteiten interacties’. Om
ontwikkeling te bevorderen moet opvoeder letten op: activiteit, interacties en de rol in
interacties van het kind.
- Narratief-biografisch perspectief: persoonlijk denken en ervaringen blijven grote rol spelen
bij beslissingen en maken van keuzes