In dit document worden behandeld:
- het ontstaan van het schrift en schrijfonderwijs
- de visies op schrijven
- leerlijn schrijfonderwijs
- fasen van schrijven
- handschriftcriteria
- didactiek handschrift
- blokschrift en lerarenhandschrift
- motorische problemen
- schrijfproblemen
- dys...
Les 1
Schrijven = basisvaardigheid + manier om leerstof dieper te verwerken en beter te onthouden.
Beheersing schrift samenleving culturele ontwikkeling (cognitief + motorisch)
Geschiedenis schriftontwikkeling: (tentamen: niet uit het hoofd kennen)
1. Feniciërs – 3000 jaar geleden (22 letters)
2. Grieken: klinkers toevoegen
3. Romeinen – jaar 0 (letters omvormen)
4. Rustica: minder formele Romeinse letter: behoefte sneller te schrijven – tot in de 10 e eeuw
5. Unicaal: ronde boekschriftletter
6. Daarna: half-unicaal – Karolingische minuskel (belangrijkste ontwikkeling in lettergeschiedenis
sinds Romeins abc), Gotisch schrift/black letter, Humanistische minuskel.
Schriftontwikkeling door maatschappelijke behoeften. Communicatie, lezen…
Schrijfonderwijs:
Middeleeuwen (door monniken aan adel)
Renaissance (ontstaan lopend schrift)
17e eeuw (instructieboeken, 1820: kroontjespen)
1900: lopend schrift (norm voor schrijfletters en cijfers)
1958: Hoofdcommissie voor de Normalisatie in Nederland (norm voor schrijfletters en cijfers)
Visies:
Oud Nieuw
motoriek oefenen grafo-cognitief concept (begin 21e eeuw)
schrijfmotoriek lettervormgevingsregels: handschriftanalyse en –
evaluatie kwaliteit
DUS: schrijven = aansturing vanuit de hersenen
motoriek oefenen: GROOT klein n.v.t.: aparte systemen, dynamisch
start aanvankelijk schrijven: na de na de kerstvakantie
zomervakantie
Leerlijn schrijfonderwijs:
Oud: 3 fases voorbereidend (4-6 jaar) – aanvankelijk (6-8 jaar) – voortgezet schrijven (8-10 jaar) –
(creatief & expressief schrijven (10-12 jaar))
Nieuw: 3 fases:
1. Ontwikkeling schrijfvoorwaarden (1-2)
Groep 1: beginnend lettergebruik & voorbereiden van het schrijven. Ergonomie oefenen
(aanleren, stimuleren, begeleiden) ; letterverkenning kapitalen ; nauwkeurige waarneming +
uitvoering stimuleren
Groep 2: letterverkenning van kapitalen en minuskels. Lettervormen oefenen: letters leggen op
een grondlijn ; waarnemen: vormverschillen en –overeenkomsten ; uitvoeren: ergonomie,
oefenen inkleuren / arceren. Letterconstructie kan pas plaatsvinden als de ruimtelijke oriëntatie
in het platte vlak voldoende is ontwikkeld.
2. Driezone-niveau (3-4)
Groep 3: eerst > verder ontwikkelen van de schrijfvoorwaarden ; daarna > leren schrijven van
cijfers en minuskels.
Na de kerstvakantie & groep 4: leren schrijven van hoofdletters + leren verzorgen van rompzone
, Voorwaarden om tot schrijven te komen: grove/fijne motoriek, oog-handcoördinatie, vormen
waarnemen + onderscheiden, links/rechts/onder/boven bekend.
3. Ontwikkeling + onderhoud handschrift (5-8)
Cognitieve begeleiding erg belangrijk. Automatisering tegengaan: bewustmakingsoefeningen,
criteriumlessen.
Vanaf groep 8: letterkennis eigen handschrift beoordelen + onderhouden. Kwaliteit bepalen:
handschriftcriteria. Herhalen + voortdurend toepassen in de klas.
3 belangrijke momenten waarop het schrijfonderwijs kan ontsporen:
- te vroeg beginnen (oude visie: na zomervakantie, nieuw: na kerstvakantie)
- verkeerd aanleren
- niet goed onderhouden en begeleiden v/h handschrift
Voordat er geschreven wordt: een schrijfrijpheidstest afnemen + voldoende letterkwaliteit bereikt?
Handschriftcriteria! (tentamen: stukje tekst, beoordelen m.b.v. criteria. Benaming + symbool kennen)
Lerarenhandschrift:
Ongeveer gelijk aan methodisch schrift
Letters r, s, t en f mogen afwijken
Hoger tempo
Voor dagelijks gebruik in de basisschool
Je mag dit altijd op gelinieerd papier schrijven
Op het bord zonder hulplijnen
Les 2
Didactiek handschrift:
Instructie en begeleiding!
Zelf schrijven (leerkracht)
Ergonomie! (pengreep + houding)
Rondlopen + begeleiden: directe feedback + inhoudelijke feedback
Stilte in de klas
Schrijven = complexe vaardigheid! Veel processen die gecoördineerd verlopen.
Processen bij beginnend schrijven:
Intentioneel niveau: plan om iets te schrijven. Linguïstisch niveau: tekst formuleren
Lexicaal niveau: het te schrijven woord kiezen
Foneem-grafeem conversie niveau: juiste letters voor de juiste klank kiezen
Allograaf-selectie & motorprogrammeringsniveau juiste lettervormgeving en uitvoering
Parametrisch niveau: prikkels naar spieren toe
Initiatieniveau: vingers in beweging.
Allograaf= teken in een schriftsysteem. Allograafselectie: lettertype, constructie, verhoudingen.
Keeranalyse:
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mellanieh. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
