Volledige uitwerking Q & A sessies Aansprakelijkheidsrecht
Inhoud
Q &A 1 Blok I Doelen en functies van Aansprakelijkheidsrecht .............................................................. 2
Q & A 2 Blok II Grenzen en omvang van aansprakelijkheid .................................................................. 12
Q & A 3 Blok III Kwalitatieve aansprakelijkheden ................................................................................. 20
Q & A 4 Blok III Kwalitatieve aansprakelijkheden ................................................................................. 26
Q & A 5 Blok III Kwalitatieve aansprakelijkheden ................................................................................. 34
Q & A 6 Blok IV Aansprakelijkheid en verzekering ................................................................................ 42
1
,Q &A 1 Blok I Doelen en functies van Aansprakelijkheidsrecht
Organisatorische uitleg
Heel leuk om je in te verdiepen dit vak. Ervaring leert dat het makkelijk onderschat wordt. Het
is behoorlijk wat studie. Die studie heb je kunnen lezen in de leidraad die beschikbaar is
gesteld. Het is voor een groot deel zelfstudie, het boek van Harlief moet je hebben. Dat is de
achtste druk en dat is ons uitgangspunt. Het wetboek moet je ook bij de hand hebben. Wij
bieden ondersteuning in de vorm van hoor en werkcolleges. We hebben de hoorcolleges van
vorig jaar gebruikt, inhoudelijk maakt dat weinig verschil. Dat actuele voorbeeld zal ik nu
gebruiken in de zoomsessies. Je kunt in ze bekijken op een tijdstip wat je zelf goed uitkomt.
Deze zoomsessies zijn bedoeld om vragen te stellen over de eerste twee hoorcolleges en
dat gaat met name om de doelen en de functies van het aansprakelijkheidsrecht in de eerste
plaats en de gronden van aansprakelijkheid, de criteria voor aansprakelijkheid. De
leerdoelen kun je goed zien in de leidraad wat per onderwerp wat je moet studeren. De
bedoeling is dat ze jullie helpen om de stof beter en sneller te begrijpen, maar is niet in
plaats van de stof. Het is niet zo dat als je maar alles kijkt dat je verder goed voorbereid bent
dat is niet de gang van zaken. We gebruiken de colleges om lastige dingen er uit te halen om
verbanden te leggen etc. Om te focussen op onderwerpen die moeilijk blijken te zijn.
Uiteindelijk gaat het om het boek en hanteren van het wetboek erbij.
Dat alles wordt afgerond met een tentamen, dat is van latere zorg. Nu is de belangrijkste
zorg dat je op stoom komt met de studie. Per week kun je de onderdelen bestuderen en
volgen. De bedoeling is dat je dat per week doet. Het is lastig als je het niet bijhoudt om de
been bij te trekken. Probeer vanaf het begin de studie op te pakken en serieus te nemen. Het
beste is om de laatste druk te hebben. Er zijn nieuwe regelingen in werking getreden alleen
daarom al. We publiceren de Leidraad in blokken, dus niet meteen alles staat online.
Studenten hebben behoeften aan structuur en zo gaat het vak met jullie mee.
Onderwerp week 1
De doelstellingen en functies van het aansprakelijkheidsrecht. Dat hele college is
opgebouwd rond de drie wat wij noemen centrale doelstellingen / de centrale functies van
het AR, compensatie. Dat is laten we zeggen de juridische functie van AR. Genoegdoening
dat is de psychologische functie en preventie is de meer maatschappelijke en economische
functie en die drie functies spelen door elkaar heen. In het BW zul je nooit bepalingen zien
waar die drie functies in genoemd zijn, maar het zijn eigenlijk de drie legitimaties van AR. Je
hebt de regels van AR in het BW en de arresten en op de achtergrond daarvan spelen die
drie functies en die rechtvaardigen iedere keer de beslissing wel of geen AR. Dat is telkens
een van die functies of een combinatie van de functies en ze zijn nog steeds actueel iedere
dag.
Een voorbeeld toen ik afgelopen vrijdag de grote vraag hoe goed Nouri zou zijn geworden.
Dat gaat over de familie van Nouri een voetballer die bij Ajax speelde die een hartstilstand
heeft gehad tijdens een voetbalwedstrijd, waardoor hij schade had opgelopen, omdat hij
zuurstof tekort had en Ajax is daarvoor aansprakelijk. De clubarts heeft te laat ter plekke
hartstimulerende hulp gebruikt en Ajax heeft aansprakelijkheid erkend, maar nu is de familie
en Ajax aan het onderhandelen over de vraag hoe hoog de schadevergoeding moet zijn.
Dan is de vraag van zorgkosten en het gederfde salaris moet worden vergoed, maar ook het
gederfde arbeidsvoorwaarden. Hoe zou Nouri zijn ontwikkeld als dit niet zou zijn gebeurd?
Zou hij zich hebben ontwikkeld zou die zo goed zijn als Frenkie de Jong of als zijn vriend
Donny van de Beek zijn? Of veel minder goede voetballer zijn geworden? Dat is een
ingewikkelde vraag, we zullen het nooit met zekerheid weten. Het is wel van belang hoe
hoog de schadevergoeding wordt.
2
,Ik moest er aan denken, omdat bij die functie van AR als er AR is, als in dit geval Ajax de
club is aansprakelijk de rechtspersoon jegens de ouders van Nouri en de vraag is dan
hoever rijkt die AR hoe veel is de schade, hoeveel schade moet er gecompenseerd worden?
Dat is een ingewikkelde vraag. Uiteindelijk gaan ze een arbitragecommissie instellen die
volgens de regels van de kunst gaan proberen om een passende compensatie te vinden.
Afgezien van die compensatiefunctie is er natuurlijk ook nog voor die ouders in dit geval een
genoegdoeningsfunctie. Het feit dat Ajax heeft erkend dat zij aansprakelijk zijn, heeft erkend
dat ze te laat de vereiste zorg hebben verleend, dat geeft een zekere genoegdoening aan de
ouders, omdat een deel van de waarheidsvinding gestalte heeft gekregen en ze weten Ajax
heeft erkend precies wat er gebeurd is achter het scherm om Nouri heen. Dat geeft
genoegdoening aan de ouders.
De derde functie preventie. Dit zou wel eens een preventieve werking kunnen hebben.
Voetbalclubs weten vanaf nu dat het ontzettend belangrijk is bij blessures die optreden dat
ze onmiddellijk de vereiste zorg kunnen leveren en als dat niet zo is ze aansprakelijk gesteld
kunnen worden en dan gaat het echt om hele grote bedragen. De preventieve functie kan er
ook zijn. Het kan zo zijn dat het aansprakelijkheidsrecht die club jegens zijn spelers een
zorgplicht heeft dat die clubs weet hoe ver die zorgplicht rijkt in toekomstige gevallen. Dat
zijn de drie functies grofweg van het AR.
In het college heb ik dat geprobeerd toe te lichten aan de hand van het Wrongful life arrest,
het baby Kelly arrest. Het wordt genoemd, omdat er een aantal begrippen instaan die je
moet kennen. Een fout, een verzamelnaam voor een ontoerekenbare tekortkoming, dan ga
je naar de sfeer van het contractrecht. Het toerekenbare tekortkoming van de niet nakoming
van een overeenkomst, obligatoire overeenkomst. Maar een fout kan ook zijn een
onrechtmatige daad, een onrechtmatige gedraging een feitelijke handeling buiten de
contractuele sfeer en dan zet je de wissel op de buitencontractuele AR. In de praktijk lopen
die grondslag verbintenis en schadevergoeding heel erg veel door elkaar heen.
Dat speelt in dat geval van Nouri in heel erg en in Baby Kelly, omdat die moeder in behoeven
van Baby Kelly een medische overeenkomst gesloten met de verloskundige en het ging om
de nakoming van die medische behandelingsovereenkomst. Een toerekenbare tekortkoming
als daar een fout was begaan. Anderzijds ging het niet alleen om de fout van de
verloskundige, maar AR van verloskundige en ziekenhuis jegens de moeder,
contractspartner, maar het ging ook om de vraag of buiten het contract AR waren jegens de
vader baby Kelly en jegens baby Kelly zelf. Dan zie je een samenloop van contractuele
aansprakelijkheid jegens directe contractspartij en buitencontractuele AR jegens Baby Kelly
en de vader al was het maar zijn financiële belangen en ook emotionele belangen.
Student: in hoorcollege 1 is verteld dat er sprake is van een informatiefout in het arrest Baby
Kelly, maar kan je het ook zien als een kunstfout, omdat de verloskundige nalatig is geweest
na het onderzoek te verrichten?
Het antwoord is ja, dat is goed gezien. Het is een kunstfout in de zin dat een fout in correcte
uitoefening van ambacht uitvoeren van de verloskundige, dat is een kunstfout. Het is geen
scherp omlijnende term. Die kunstfout bestaat uit niet voldoende onderzoek heeft gedaan
naar de exacte medische toestand die aangewezen was en in de tweede plaats dat ze
onvoldoende informatie heeft verschaft over de situatie van Baby Kelly voor de geboorte. De
kunstfout bestaat eigenlijk uit een informatiefout. Dat ligt in elkaars verlengde. Als ze
voldoende onderzoek had ingesteld. Deskundige hadden gerapporteerd dat dat had gekund
door een punctie en door aanvullend onderzoek dan had de verloskundige had kunnen
vaststellen dat Baby Kelly aan een ernstige erfelijke aandoening leed en dat was voldoende
informatie om een keuze te maken om baby Kelly geboren te laten worden of niet.
3
,Nu ze onvoldoende informatie had en niet die informatie aan hen werd verschaft waren ze
niet in de gelegenheid om die keuze te maken. Die keuze mogelijkheid was hen ontnomen.
Dat noemen we inbreuk op hun zelfbeschikkingsrecht. Zij hadden daardoor konden zij niet
de keuze maken die ze anders wel hadden gehad. Ze hebben in die procedure eerlijk
gezegd als ze van te voren die keuze hadden gehad dan gelet op de ernst van de
aandoeningen, dan hadden we haar niet geboren hadden laten worden. De pijn en verdriet
van zo een beroepsfout is hier te horen.
Student: het is duidelijk, maar ik dacht een kunstfout kan toch ook, want het werd een
informatiefout genoemd.
Ik heb misschien de verwarring zelf gemaakt, omdat ik heb onderscheiden tussen de fout
staat in een gynaecoloog de ongeboren vrucht direct beschadigd dat kan ook. Of een
gynaecoloog die onvoldoende onderzoek doet naar de ongeboren vrucht en daardoor
informatie kan geven. Het eerste heb ik een kunstfout genoemd en het tweede een
informatiefunctie genoemd. Het maakt niet uit, want het zijn geen scherp omlijnde begrippen.
Als je maar begrijpt wat er feitelijk aan de hand was. Je ziet dat bij de schade is gelegen in
de keuze van de vrijheid van de ouders in het beschikkingsrecht, maar niet zo zeer in dat het
kind dan door toedoen van de gynaecoloog schade heeft geleden als je het arrest naleest.
En dat is het verschil met wat ik vertelde over Nouri.
Student: Distributieve rechtvaardigheid een voorbeeld daarvan is dat de schadevergoeding
wordt gematigd, omdat de benadeelde rijk is en de veroorzaker arm, begrijp ik dat goed?
Ja, dat hele begrip van corrigerende en distributieve rechtvaardigheid, dat is opgevoerd om
duidelijk te maken wat compensatie is. Compensatie is gebaseerd op corrigerende
rechtvaardiging dat wil zeggen dat als iemand inbreuk maakt op een recht van een ander
dan is die een onrechtmatige inbreuk maakt is die gehouden de schade die een andere lijdt
te vergoeden. Die schade te vergoeden niet meer dan dat. Dat geeft in ieder geval een
maatstaf voor de omvang van de schadevergoeding en de omvang van de aansprakelijkheid.
De maatstaf is de schade en dan komt het aan op de begroting van de schade, hoe groot is
die schade? De maatstaf daarvoor is corrigerende rechtvaardigheid. Net zoveel compensatie
als de inbreuk rechtvaardigt. Dat lijkt vanzelfsprekend, maar dat is het niet.
In Amerika kennen ze het verschijnsel van de punitive damages. Dat verschijnsel is een leed
toevoegende schadevergoeding. Als je in Amerika een onrechtmatige daad pleegt dan kan
het zijn dat een jury jou een punitive damage oplegt die jou veroordeeld tot een veel hoger
bedrag dan de schade die er daadwerkelijk geleden is. Daar zit een element van
leedtoevoeging in en dat komt, omdat ze in Amerika die functie van preventie zo belangrijk
vinden. Dus als je preventie heel belangrijk vindt ga je daar een boete opzetten. Wij in
Europa in principe willen wij daar niet aan, omdat die compenserende functie veel sterker is
dan die preventie functie. Bij ons is die corrigerende gerechtvaardigdheid een belangrijk
begrip is, omdat het een maatstaf is van schadevergoeding mag niet hoger zijn dan de
schade. Dat is waarom corrigerende rechtvaardigheid belangrijk is in het AR.
Het staat tegenover distributieve rechtvaardigheid. Dat is een heel ander
rechtvaardigheidsbegrip dat gebruiken wij in het publiekrecht. Hoe moet je lasten verdelen?
Het begint al met de verjaardagstaart wie krijgt het grootste stuk? Degene die de grootste
honger heeft, grootste mond heeft of iedereen een evengrote stuk? En in een staat heb je
dat ook. Hoe hoog moet de inkomstenbelasting zijn? En hoe progressief moet het zijn? Naar
behoefte naar draagkracht of naar gelijkheid. Dat zijn vragen naar verdelende
rechtvaardigheid die vooral spelen in het publiekrecht en nauwelijks in privaatrecht met een
paar uitzonderingen. Eentje daarvan is het matigingsrecht van de rechter.
4
, De rechter mag zeggen oké schadevergoeding zou normaal gesproken 1.000 euro moeten
zijn, maar gelet op de wederzijdse draagkracht van partijen matig ik de schade tot 750 euro.
Dat wordt niet zoveel gebruikt, maar het staat wel. Dat mag uitgevoerd worden op grond van
de wederzijdse draagkracht van partijen en dat is een stukje distributieve rechtvaardigheid
die eigenlijk niet in dat compenserende aansprakelijkheidsrecht thuishoort.
In Engeland komen die punitieve damages ook voor, maar oorspronkelijk uit Amerika in
verband met de jury. De jury bepaalt de hoogte van de schadevergoeding. Daar zit veel
sneller een inflatoire werking gaat daar vanuit. De schadevergoeding is vaak veel hoger dan
de daadwerkelijke schade die geleden is.
Student: ik heb een vraag over de Baby Kelly arrest. In die casus arrest was de moeder partij
met de verloskundige, maar zou het voor de toekomst voor de AR makkelijker zijn als
moeder en vader een partij vormen in contract met de verloskundige?
Dat had gekund. Het hangt af wat de situatie is geweest en wie aanleiding heeft gegeven tot
deze overeenkomst. Het had ook gekund. In dit geval had het de zaken makkelijker
gemaakt, omdat de AR voor de vader jegens de verloskundige op basis van het contract
gesteld. Dan reist de vraag welke schade heeft de vader gelegen? Dat zijn dan allemaal
vragen die gesteld moesten worden voor de vader, omdat het buiten het contract omging.
Dat kan makkelijker zijn als vader in het contract is inbegrepen, maar dat hoeft niet persé. Je
kan ook weer een verdelingsvraag krijgen tussen partijen en dan krijg je hetzelfde. Dus op
zichzelf hoeft het niet veel uit te maken, omdat de rechter in feitelijke instantie zoals de HR
heeft veroordeeld het handelen van de verloskundige een tekortkoming jegens de moeder
oplevert, maar tegelijkertijd ook een onrechtmatige daad jegens de vader en ook
onrechtmatige daad jegens Kelly zelf en dan heb je die samenloop en dan staat de
aansprakelijkheid vast.
Student: is er in het baby Kelly arrest aandacht besteed naar de mate waarop de beperking
van Kelly waarschijnlijker waren dan andere beperkingen waar kans op stond?
Je moet niet vergissen dat de rechter heeft beslist aan de hand van de feiten die zich voort
hebben gedaan. En wat daar aan de hand was dat die moeder heeft tijdens de
zwangerschap verteld aan de verloskundige verteld dat er een erfelijke aandoening
voorkwam. Er was in ieder geval een neef die had deze afwijking en moeder zelf had eerder
een miskraam gehad. Beiden gegevens heeft ze verteld en was voor de verloskundige
aanleiding om nader onderzoek in te stellen en dat heeft ze niet gedaan en dat is de feitelijke
grondslag voor de aansprakelijkheid geworden. Dus het was waarschijnlijker dat Kelly aan
deze genetische afwijking leed dan normale gevallen en dat was ook kenbaar voor de
verloskundige. Dat was haar verteld, maar ze was er niet op aangeslagen. Ze had er wel op
moeten aanslaan.
Student: is dat geen onrechtmatige daad jegens de moeder?
Nee dat hoeft niet. Je hebt contractuele aansprakelijkheid jegens de moeder en dat leidt tot
dezelfde schadevergoeding, want je weet dat uit de tekortkoming of de onrechtmatige daad,
ze verwijzen allebei naar dezelfde schadevergoedingsafdeling. De schadevergoeding wordt
op dezelfde regels vastgesteld. Of er nu een wanprestatie of een toerekenbaarheid aan de
grondslag ligt of onrechtmatige daad. Een contract is altijd een zekere grondslag voor
aansprakelijkheid dan buitencontractueel dan moet je aantonen dat er een zorgplicht
geschonden is dat er onrechtmatig is gehandeld. Welke mogelijkheden zijn dan komt in het
tweede college aan de orde is. Terwijl als je een contractuele aansprakelijkheid hebt, dan
heb je gewoon een contract met een aantal basisafspraken, medische
behandelovereenkomst en de wederzijdse verplichten staan in de wet.
5
