Hindoeïsme
Ontstaan van het hindoeïsme in historische context
De naam hindoeïsme is afgeleid van Indus, naar de zogenaamde Indusbeschaving. Men gaat ervan
uit dat het ‘officiële’ hindoeïsme is ontstaan met het op schrift stellen van de Veda’s, de belangrijkste
teksten in het hindoeïsme (rond 1000 vóór Christus).
Dit gebeurde in dezelfde tijd dat de Ariërs de Indusbeschaving vernietigde. Deze waren gesitueerd in
het huidige Pakistan en India. Deze beschaving was vooral gebaseerd op landbouw en handel.
De Ariërs waren nomadenstammen en erg bedreven in oorlog voeren.
In de Induscultuur werd de moedergodin aanbeden, een vruchtbaarheidssymbool. Daarnaast werden
vooral dieren en vaak ook bomen aanbeden.
De Ariërs aanbaden vooral natuurfenomenen. Hun samenleving was sterk patriarchaal, dus mannen
hadden het voor het zeggen. Ze hadden een aparte groep priesters die in hoog aanzien stonden.
Na de verovering van de Induscultuur werden de Ariërs steeds minder een nomadenvolk en bleven
ze wonen in eenzelfde gebied. Langzamerhand vermengde de religies van de Indusbeschaving en de
Ariërs zich met elkaar en ontstond geleidelijk de religie die wij nu hindoeïsme noemen. Omdat de
Ariërs zich door hun overwinning verheven voelden boven de rest, voelden zij de behoefte om zich te
onderscheiden van de rest. Zo ontstond het kastenstelsel.
Voor de groepen van het kastenstelsel gelden eigen regels op sociaal en religieus gebied. Belangrijk is
in ieder geval dat:
je alleen mag trouwen met iemand uit je eigen kaste
je alleen mag eten met mensen uit je eigen kaste
beroepen zijn verbonden aan een bepaalde kaste
de religieuze plichten (dharma) waaraan je moet voldoen, zijn verbonden aan je kaste.
De vier officiële kasten zijn:
1. brahmanen de priesters en geestelijken
2. kshatriya’s de strijders/de wereldlijke macht
3. vaishya’s handelaren, handwerkers en boeren
4. shudra’s de dienaren/onderdanen
Er is ook nog een vijfde, onofficiële kaste, die van de chandala’s (de onaanraakbaren).
De brahmanen hebben de geestelijke en religieuze macht. Zij hebben ook de verantwoordelijkheid
voor het onderwijs aan de twee kasten onder hen: de kshatriya's en de vaishya's. Voor brahmanen
geldt een totaal verbod op geweld. Dat is ook de reden dat ze streng vegetarisch zijn.
De kshatriya's zijn van oudsher de strijders, de vechters. Tegenwoordig horen daar ook de
bestuurders bij. Zij hebben de taak om het land te verdedigen en besturen. De kshatriya’s mogen
juist wel geweld gebruiken.
Alleen de mensen uit de drie hoogste kasten hebben recht op onderwijs en mogen meedoen aan
religieuze ceremonies. De twee laagste kasten, de shudra's en de chandala's, worden gezien als het
uitschot van de samenleving.
,Deze laagste kasten bestaan (oorspronkelijk) uit de bewoners van de Indusvallei die door de Ariërs
werden onderworpen. De shudra's staan in dienst van de hogere kasten. Zij werken letterlijk als
dienaars. Het zijn tweederangs burgers en hebben geen rechten.
De chandala's vallen officieel buiten het kastensysteem. Zij mogen alleen het allersmerigste werk
doen. Alle beroepen waar men met bloed in aanraking komt of met de dood, worden uitgeoefend
door chandala's. Tot voor kort moesten zij buiten de stadsgrenzen leven en mochten zij ook geen
tempels bezoeken.
Officieel is het kastensysteem volgens de grondwet verboden en mag iemand niet meer worden
gediscrimineerd op grond van zijn kaste. In de praktijk is dit echter erg lastig. Vooral de integratie van
de chandala’s in de maatschappij is erg lastig.
Beginselen en kerngedachten
Het hindoeïsme kent heel veel verschillende stromingen. Juist vanwege de vele verschillen en
verschillende opvattingen is het hindoeïsme een zeer tolerante religie. Er is geen leer die van
hogerhand is vastgesteld en waar iedereen zich aan dient te houden, iedereen bepaalt zelf wat hij of
zij gelooft. Het gaat ook niet zozeer om wat je gelooft, maar om wat je doet. Ondanks de vele
verschillen tussen hindoes, zijn er wel enkele zaken die voor alle hindoes gelden en die de basis
vormen voor het hindoeïsme.
Het hindoeïsme wordt vaak als polytheïstische godsdienst gezien. Ze geloven in meerdere goden.
Toch is er één god, Brahman, het belangrijkst. Sommige hindoes geloven dat Brahman een echte
persoon is, andere geloven dat het een soort energie of oerkracht is.
Hindoes geloven dat alles uit Brahman is ontstaan. In ieder mens zou een stukje van deze oerkracht
zijn overgebleven. Dit wordt ook wel Atman genoemd. Dit betekent automatisch dat ieder mens dus
een beetje goddelijk is.
Het doel van het leven is dat een mens na zijn sterven weer één wordt met het goddelijke; het
Atman wordt dan weer verenigd met het Brahman.
Hindoes geloven in reïncarnatie. Binnen het idee van reïncarnatie is karma een belangrijk begrip.
Karma is het geheel van iemands daden; de goede en slechte. Of iemands karma goed is, wordt
bepaald door de manier waarop hij zijn religieuze plichten, dharma, heeft vervuld.
Het uiteindelijke doel van de hindoes is moksha, de verlossing uit de samsara (de kringloop van het
leven en de wedergeboorten). Het is het moment waarop het Atman weer met het Brahman wordt
verenigd.
2
, Goden en rolmodellen
Veel hindoes hebben een persoonlijke god die ze aanbidden in het puja-ritueel. Toch zijn er enkele
goden die voor alle hindoes belangrijk zijn of die buiten het hindoeïsme ook bekend zijn:
De god Brahma
Brahma is de schepper-god. Als hij sterft, zal volgens het hindoeïsme het universum vergaan.
Er komt dan een nieuwe Brahma die een nieuw universum zal scheppen. Een cyclisch
wereldbeeld is hierin duidelijk herkenbaar.
De meeste hindoes geloven dat Brahma het universum heeft geschapen in opdracht van een
andere god. Ze denken hierbij dat dat Shiva of Vishnu was.
Brahma wordt altijd afgebeeld met vier hoofden. Deze staan voor de vier belangrijke boeken
en de vier kasten.
De god Vishnu
Vishnu is de godheid die de wereld in stand houdt. Hij komt in de vorm van een avatar. Een
avatar is een verschijningsvorm van een godheid. De belangrijkste avatar van Vishnu is
Krishna. De tiende avatar, Kalki, is een bijzondere. Deze is namelijk nog niet naar de aarde
gekomen. Deze zal naar de aarde komen als deze bijna is vergaan en zal de gelovigen
berechten en zorgen dat er weer een goed tijdperk aanbreekt.
Vishnu staat voor het goede en het mededogen. Hij is getrouwd met Lakshmi en wordt altijd
afgebeeld in het blauw.
De god Shiva
Shiva is de vernietiger van de aarde. Het is een woeste god die altijd wordt afgebeeld met
kettingen en schedels.
Shiva is een witte god en wordt vaak afgebeeld als een danser. Opvallend is dat hij een derde
oog heeft, te herkennen aan een stip op zijn voorhoofd.
Vaak wordt Shiva ook aanbeden in de vorm van een ligham (penis). Een korte zuil met
afgeronde kop is op een liggende schijf geplaatst. De schijft staat symbool voor de voni
(vagina).
Een (geestelijke) zoon van Shiva is Ganesha. Het is de god met het olifantengezicht en vier
armen. Hij neemt hindernissen weg en daarom wordt hij veelal aanbeden voordat iemand
een belangrijke stap gaat nemen.
Een guru is vaak een leraar die en grote schare volgelingen heeft. In enkele gevallen wordt een guru
gezien als een vertegenwoordiger of afgevaardigde van een bepaalde god.
Een sadhu is een heilige man die dicht bij de verlossing staat. Hij heeft een zodanig leven geleid dat
hij bijna is losgekomen van de eeuwige kringloop van wedergeboorten en is daarom een voorbeeld
voor andere hindoes.
Belangrijke geschriften
Het hindoeïsme kent een aantal belangrijke en bepalende geschriften, namelijk:
De Veda’s
De Veda’s zijn de belangrijkste geschriften van het hindoeïsme. Ze zijn rond 100 vóór
Christus opgeschreven. Deze teksten zijn zo heilig dat veranderingen onmogelijk zijn.
Ze bestaan uit gebeden voor de goden, beschrijvingen over hoe rituelen uitgevoerd dienen te
worden, bezweringsformules om ziektes af te wenden en teksten over hoe gezond te leven
en ziekten te behandelen, de zogenaamde ayurvedische geneeskunst.
3
